رقابت پنهان بانکها بر سر سود سپرده؛ افزایش ۳۹درصدی هزینههای بانک خاورمیانه در نیمسال ۱۴۰۴
به گزارش نبض بازار- بانک خاورمیانه در دوره منتهی به ۳۱ شهریور ۱۴۰۴ توانسته رشد قابل توجهی در درآمدهای عملیاتی خود ثبت کند. درآمد تسهیلات اعطایی بانک نسبت به دوره مشابه سال قبل ۴۲درصد افزایش یافته و به ۲۴۲هزارمیلیون ریال رسیده است. همچنین درآمد ناشی از سرمایهگذاری در اوراق بدهی بیش از دوبرابر شده و از حدود ۵،۸۷۵میلیون ریال به ۱۲،۲۲۲میلیون ریال رسیده است.
در همین حال، درآمد ناشی از سپردهگذاری نزد بانکها و مؤسسات اعتباری غیربانکی با رشد ۵۹درصدی مواجه بوده است. اما نقطه مقابل این دستاوردها، افزایش هزینه سود سپردههاست که با رقم ۲۱۸،۹۸۸میلیون ریال و رشد ۳۹درصدی نسبت به سال قبل، بخش زیادی از درآمدهای عملیاتی را خنثی کرده است. این ناترازی میان رشد درآمد و رشد هزینه، باعث شده سود ناخالص بانک تنها ۶۷درصد رشد کند؛ عددی که با درنظر گرفتن تورم عمومی و افزایش نرخ جذب منابع، در عمل دستاورد چشمگیری بهشمار نمیآید.
کاهش سود خالص؛ اثر جانبی رقابت نرخ سود
بررسی صورتهای مالی نشان میدهد سود خالص بانک خاورمیانه از ۴۰هزارمیلیون ریال در سال گذشته به ۳۰هزارمیلیون ریال در سال جاری کاهش یافته است؛ یعنی افتی معادل ۲۶درصد. این کاهش در حالی ثبت شده که بخش عمدهی درآمد تسهیلاتی بانک همچنان در مسیر صعودی بوده است. بهعبارت سادهتر، رشد هزینه سود سپردهها و هزینههای اداری عملاً سودآوری بانک را فشرده کرده است.
همزمان، در بخش «سایر درآمدها و هزینههای عملیاتی» نیز زیان قابلتوجهی به ثبت رسیده که از ۳۲،۲۴۹میلیون ریال درآمد در سال گذشته به زیان ۱،۰۵۵میلیون ریال در سال جاری تغییر کرده است. این تحول نشان میدهد فعالیتهای غیراصلی بانک نیز در این دوره با افت عملکرد همراه بوده است.
رقابت خاموش بانکها برای جذب منابع
در هفتههای اخیر، رسانههای معتبر از آغاز رقابت غیررسمی بانکها بر سر جذب سپردههای کلان خبر دادهاند. این گزارشها نشان میدهد برخی بانکها با افزایش غیررسمی «پاداش سود» یا نرخ مؤثر سپرده، در تلاشاند تا منابع نقد را در شرایط کاهش بازدهی بازار سرمایه جذب کنند.
دادههای بانک خاورمیانه نیز بهخوبی مؤید همین روند است: رشد ۳۹درصدی هزینه سود سپردهها در نیمسال نخست، آن هم بدون اعلام رسمی افزایش نرخ سود از سوی بانک مرکزی، نشانهای روشن از رقابت خاموش در بازار پول است. رقابتی که در ظاهر به افزایش جذابیت سپردهگذاری منجر میشود، اما در باطن، حاشیه سود بانکها را کاهش میدهد و زمینه ناترازی پنهان را تقویت میکند.
افزایش هزینههای اداری؛ فشار مضاعف بر تراز بانک
عامل دیگر در افت سود خالص بانک خاورمیانه، رشد ۴۰درصدی هزینههای اداری و عمومی است که از ۳۶،۶۷۵میلیون ریال در سال گذشته به ۵۱،۱۸۳میلیون ریال رسیده است. این افزایش، نهتنها بخشی از سود عملیاتی را جذب کرده، بلکه نشان میدهد بانک در مسیر توسعه شبکه یا نوسازی زیرساختها، هزینههایی فراتر از رشد درآمد متقبل شده است.
چنین وضعیتی اگرچه در کوتاهمدت به بهبود امکانات عملیاتی منجر میشود، اما در بلندمدت در صورت ادامهی رشد نرخ سود سپردهها میتواند فشار شدیدی بر جریان نقد بانک وارد کند.
هشدار سیاستی؛ پیامد رقابت نرخها
در حالی که بانک مرکزی هنوز سقف تازهای برای نرخ سود سپردهها تعیین نکرده، افزایش هزینه سود در ترازنامه بانک خاورمیانه و چند بانک خصوصی دیگر، عملاً معادل با افزایش غیررسمی نرخهاست. این روند، اگر بدون مداخله سیاستگذار ادامه پیدا کند، احتمالاً در نیمسال دوم سال ۱۴۰۴ باعث کاهش سودآوری شبکه بانکی و افزایش ریسک نقدینگی خواهد شد.
تجربه سال ۱۴۰۲ نشان داد که رقابت نرخ سود در شرایط رکود بازار و تورم بالا، بهجای جذب منابع جدید، منجر به جابهجایی سپردهها بین بانکها و افزایش هزینههای غیرمولد شد. اکنون دادههای بانک خاورمیانه میتواند زنگ هشدار زودهنگامی از بازگشت همان الگو باشد.
جمعبندی
بانک خاورمیانه در نیمسال ۱۴۰۴ توانسته درآمد تسهیلاتی و سرمایهگذاری خود را بهشکل قابلتوجهی افزایش دهد، اما جهش ۳۹درصدی هزینه سود سپردهها و رشد ۴۰درصدی هزینههای اداری، حاشیه سود را کاهش داده و سود خالص را ۲۶درصد پایین آورده است. این ارقام نه تنها تصویر یک بانک، بلکه تصویری از کل شبکه بانکی ایران را بازتاب میدهد که زیر فشار رقابت پنهان نرخها قرار گرفته است — رقابتی که اگر سیاستگذاری نشود، میتواند در ماههای آینده به معضل تازهای برای نظام بانکی تبدیل شود.