درآمد دولت از مالیات بر خانههای خالی چقدر است؟
به گزارش نبض بازار ، بازار مسکن ایران، که بخش قابلتوجهی از سرمایههای کشور را به خود جذب کرده، همچنان از نبود نظارت و ابزارهای مالیاتی مؤثر رنج میبرد. فقدان پایگاه داده جامع، ضعف در اجرای قوانین و همکاری ناکافی نهادهای مرتبط، مانع از تحقق اهداف مالیاتی و تنظیم بازار شده است. در این گزارش، به بررسی دلایل ناکامی طرح مالیات بر خانههای خالی، تهدیدات پیش روی بازار مسکن و راهکارهای پیشنهادی برای اصلاح این وضعیت پرداخته شده است.
مجید گودرزی، کارشناس حوزه مسکن، در گفتوگو با نبض بازار به بررسی دلایل شکست طرح مالیات بر خانههای خالی و لوکس در ایران طی سه سال گذشته پرداخت. او با اشاره به تحقق کمتر از یک درصد از درآمد پیشبینیشده این مالیات، موانع موجود را تحلیل کرده و راهکارهایی برای بهبود بازار مسکن ارائه داد.
دلایل ناکامی مالیات بر خانههای خالی
گودرزی نبود پایگاه داده جامع و اطلاعات کافی از مالکان را یکی از مهمترین موانع اجرای این طرح دانست. به گفته وی، فقدان مکانیزمهای اجرایی مناسب و قوانین مالیاتی کارشناسیشده با ضمانتهای اجرایی قوی، باعث شده است تلاشهای دولت برای اخذ مالیات از خانههای خالی به نتیجه نرسد. او همچنین به نفوذ بالای مالکان در فرآیند قانونگذاری اشاره کرد که مانع از اجرای مؤثر قوانین میشود.
وی افزود: «متأسفانه سیستم مالیاتی ما به گونهای است که مالکان همچنان قدرت اثرگذاری بالایی دارند و میتوانند قوانین را به نفع خود تغییر دهند یا از اجرای آن جلوگیری کنند. این موضوع باعث شده تا سرمایههای کلانی که میتوانست در بخشهای مولد اقتصاد به کار گرفته شود، به سمت بازار مسکن سرازیر شود.»
گودرزی با اشاره به آمار نگرانکنندهای که نشان میدهد حدود ۴۰ درصد از سرمایههای کشور در بخش املاک و مستغلات رسوب کرده است، تأکید کرد که نبود ابزارهای مالیاتی مؤثر، این بخش را به یک جاذب غیرمولد سرمایه تبدیل کرده است. این در حالی است که بخشهای مولد اقتصاد و بازار سرمایه به شدت به این منابع نیاز دارند.
خلأهای زیرساختی و قانونی
این کارشناس مسکن، خلأهای موجود در زیرساختهای اطلاعاتی و ضعف در تنظیم قراردادها را از دیگر موانع اصلی دانست. او اظهار داشت: «عدم همکاری نهادهایی مانند شهرداریها، اداره برق و سازمان ثبت، همراه با ضعف کارشناسی و نبود ضمانتهای اجرایی، قوانین مالیاتی را عملاً بیاثر کرده است.»
گودرزی به نمونهای از نابرابری در نظام مالیاتی اشاره کرد: «در سال گذشته، خانههای لوکس تا سقف ۳۵ میلیارد تومان از مالیات معاف بودند، در حالی که کارگران با حقوق ۱۲ میلیون تومان، مالیاتی بیش از ۱۳ میلیون تومان پرداخت میکردند. این ناعدالتی نتیجه نفوذ مالکان و ضعف قانونگذاری است.»
آینده بازار مسکن و تهدیدات پیش رو
گودرزی با انتقاد از «رهاشدگی» بازار مسکن، معتقد است که نبود ابزارهای مالیاتی و نظارت کافی، این بازار را به یک جاذب غیرمعمول سرمایه تبدیل کرده است. او هشدار داد: «بازار مسکن بیش از آنکه از مالیات آسیب ببیند، از نبود کنترل و نظارت ضربه میخورد. این وضعیت باعث شده قیمتگذاری در این بخش از کنترل خارج شود و دولت نتواند منابع مالی لازم برای اجرای تعهدات خود را تأمین کند.»
وی افزود که در صورت تداوم این روند، بازار مسکن همچنان به جذب سرمایههای غیرمولد ادامه خواهد داد و این امر به زیان اقتصاد کلان کشور خواهد بود.
پیشنیازهای اجرای موفق مالیات بر خانههای خالی
برای اجرای مؤثر مالیات بر خانههای خالی، فراهم شدن چهار پیششرط اساسی ضروری است. نخست، ایجاد پایگاه دادهای جامع و دقیق از مالکین و املاک که امکان بهروزرسانی مستمر آن وجود داشته باشد تا تصمیمگیریهای مبتنی بر اطلاعات معتبر ممکن شود. دوم، الزام نهادهای خدماترسان همچون شهرداریها و شرکتهای آب، برق و گاز به همکاری کامل و ارائه اطلاعات لازم همراه با ضمانتهای قانونی برای عدم همکاری. سوم، تعریف مالیات به عنوان ابزاری تنظیمگر بازار مسکن و نه صرفاً منبع درآمد دولت. چهارم، تدوین قوانین مالیاتی کارشناسیشده با ضمانت اجرایی قوی که از نفوذ مالکان قدرتمند جلوگیری و تحقق اهداف مالیاتی را تضمین کند. تحقق این پیشنیازها گامی کلیدی در جهت ساماندهی بازار مسکن و افزایش کارایی سیاستهای مالیاتی خواهد بود.
چشمانداز بازار مسکن
گودرزی معتقد است که در صورت اجرای صحیح مالیات بر خانههای خالی و لوکس، این طرح میتواند به کاهش رسوب سرمایه در بخش غیرمولد کمک کند و منابع مالی را به سمت بخشهای مولد هدایت نماید. با این حال، او تأکید کرد که بدون رفع خلأهای زیرساختی و قانونی، بازار مسکن همچنان در وضعیت «رهاشدگی» باقی خواهد ماند و رونق واقعی در این بخش محقق نخواهد شد.
در پایان، این کارشناس مسکن ابراز امیدواری کرد که با اصلاح نظام مالیاتی و تقویت زیرساختهای اطلاعاتی، دولت بتواند از این ابزار برای تنظیم بازار و تحقق عدالت اقتصادی بهرهبرداری کند.