چرا تورم تیر رکورد زد؟ آیا تقصیر جنگ است؟
به گزارش نبض بازار، بررسیها نشان میدهد گرچه جنگ تحمیلی ۱۲ روزه در تیرماه بیتأثیر نبوده و بهعنوان یک عامل تشدیدکننده وارد عمل شده است، اما عامل اصلی افزایش تورم در این ماه، روند بلندمدت صعودی آن است که از دیماه ۱۴۰۳ آغاز شده و بهجز یک ماه، بهطور پیوسته در حال افزایش بوده است.
تورم تحتتأثیر عوامل ساختاری و کوتاهمدت
کارشناسان اقتصادی دلایل متعددی را برای روند افزایشی تورم برمیشمارند. از یک سو، عوامل ساختاری نظیر کسری بودجه دولت، رشد شدید نقدینگی، سیاستهای ناپایدار ارزی و ضعف نظام مالیاتی در شکلگیری تورم نقش اساسی ایفا کردهاند. براساس گزارش بانک مرکزی، رشد نقدینگی در پایان سال گذشته به ۲۹.۱ درصد رسید که از محدوده هدفگذاری شده بالاتر بوده و انتظارات تورمی را نیز دامن زده است.
از سوی دیگر، عوامل سیاسی و غیرساختاری نظیر وقوع جنگ ۱۲ روزه باعث افزایش ناگهانی تقاضا برای کالاهای ضروری شد. در این دوره، تقاضا برای اقلام خوراکی بویژه نان و غلات به شدت افزایش یافت، بهطوری که تورم ماهانه این گروه به ۱۶.۶ درصد و تورم نقطهای آن به حدود ۸۲ درصد رسید. این در حالی است که این گروه کالایی ضریب اهمیت بالایی در سبد مصرفی خانوار دارد.
تغییر رفتار مصرفی خانوارها در دوران بحران
شواهد حاصل از گزارشهای سوپر اپلیکیشنهای خرید آنلاین نشان میدهد که در دوران جنگ، الگوی خرید مردم تغییر چشمگیری کرده است. افزایش تمایل خانوارها به خرید کالاهای با ماندگاری بالا و افزایش حجم سبد خرید روزانه، تأثیر مستقیمی بر جهش قیمتها گذاشته است. این رفتار مصرفی، ناشی از ترس از کمبود کالا و افزایش قیمتها، خود بهعنوان عامل محرک در افزایش نرخ تورم ایفای نقش کرده است.
در تیرماه، ستاد تنظیم بازار تلاش کرد با مصوبه بازگشت قیمتها به سطح پیش از جنگ، تورم را مهار کند. اما تجربه و تحلیلها نشان میدهد که سیاست قیمتگذاری دستوری نهتنها موثر نبوده، بلکه با ایجاد اختلال در نظام تولید و توزیع، به تحریف بازار دامن زده و باعث بروز رانت و کاهش عرضه شده است.
چشمانداز تورم تا پایان سال
در مجموع، میتوان گفت که تورم تیرماه اگرچه تحت تأثیر جنگ تشدید شده، اما ریشه در متغیرهای ساختاری و روندهای اقتصادی بلندمدت دارد. تداوم کسری بودجه، رشد نقدینگی، ضعف سیاستهای حمایتی کارآمد و ناکارآمدی مداخلات دولت در بازار، از جمله عواملی هستند که باعث شدهاند تورم بهصورت مزمن در مسیر صعودی قرار گیرد.
بر اساس ارزیابی کارشناسان، با توجه به استمرار این عوامل و چشمانداز نهچندان روشن سیاسی و اقتصادی، احتمال ادامهدار بودن روند افزایشی تورم تا پایان سال بسیار بالاست؛ هرچند ممکن است این افزایش با شیب ملایمتری نسبت به تیرماه همراه باشد. بدین ترتیب، تورم تیرماه نهتنها روایتگر تأثیر جنگ بر اقتصاد کشور است، بلکه نشانگر ضعف در کنترل ساختاری تورم نیز به شمار میآید.