سهام عدالت چیست و چگونه میتوان از سود آن بهره مند شد؟
به گزارش نبض بازار سهام عدالت که از سالهای پیش برای همه مردم ایران در نظر گرفته شد با ابهاماتی همراه بود .برخی از سود این سهام برخوردار شدند و برخی نیز هیچ اطلاعی از روند آن ندارند.
اهداف دولت از اجرای این طرح چه بود؟
- مستقل کردن خانوارهای نیازمند به خود و کاهش حمایت‌های مالی مستقیم دولتی به آن‌ها؛
- سرعت بخشیدن به روند خصوصی‌سازی از طریق واگذاری سهام شرکت‌های دولتی؛
- به کارگیری روش‌هایی سالم و شفاف برای واگذاری سهام شرکت‌ها؛
- کوچک کردن دولت و افزایش تصدی‌گری مردمی؛
- گسترش سهم بخش تعاون در کشور؛
- توزیع متعادل ثروت و درآمد در کشور.
فرایند شکل‌گیری سهام عدالت
تا پیش از اجرای این طرح، خصوصی‌سازی به کندی پیش می‌رفت و حدود سه هزار میلیارد تومان از سهام شرکت‌های دولتی تا آن زمان واگذارشده بود ولی ارزش سهام عدالت در همان مرحله اول دو هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان بود. در سال ۱۳۸۵ پس از شکل‌گیری تفسیر جدیدی از اصل ۴۴ قانون اساسی، دولت توانست تا ۸۰ درصد سهام کارخانه‌ها، بنگاه‌های بزرگ دولتی را به بخش خصوصی و تعاونی واگذار نماید. این سهام شامل شرکت‌های بزرگ نظیر خودروسازی‌ها، فولاد، معادن، بیمه، بانک، هواپیمایی، کشتیرانی، نیروگاه‌ها، مخابرات و نفت گاز بود. برای شروع فرآیند، نخست باید افراد مشمول را مشخص می‌کردند. بنابراین شروع به دهک بندی کرده و ۶ دهک جمعیتی کشور از پایین‌ترین درآمد به بالا (در حدود ۴۲ میلیون نفر) مشخص شدند. پس از این مرحله، اقدام به انتقال یک شرکت دولتی به زیرمجموعه سازمان خصوصی‌سازی تحت عنوان شرکت کارگزاری سهام عدالت کردند. بدین ترتیب شرکت های تعاونی عدالت شهرستانی در کلیه شهرستان‌های کشور به تعداد ۳۳۷ شرکت و شرکت سرمایه‌گذاری استانی در هر استان متشکل از شرکت های تعاونی در کلیه استان‌های کشور درمجموع به تعداد ۳۰ شرکت سرمایه‌گذاری، تأسیس شد. آیین‌نامه اجرایی افزایش ثروت خانوارهای ایرانی از طریق گسترش سهم بخش تعاون براساس توزیع سهام عدالت در تاریخ ۹ بهمن ۸۴ و پس از اصلاح متن اولیه که خود در ۲۳ آبان ۸۴ مصوب هیئت‌وزیران شده بود، به تصویب این هیئت رسید. در مرحله اول واگذاری این سهام به برخی از افراد تحت پوشش کمیته امداد، سازمان بهزیستی و رزمندگان بیکار فاقد شغل تقسیم شد و برگه‌هایی به عنوان برگه سهام عدالت نیز به مشمولان این طرح داده شد. ارزش این برگه‌ها در ابتدا ۵۰۰ هزار تومان سهام بود که بعد به یک‌میلیون تومان افزایش یافت. قرار بود که برای گروه‌های کم‌درآمد، نیمی از قیمت هر سهم تخفیف داده شود و نیمی دیگر نیز به مدت ده سال از محل سود شرکت بازپرداخت گردد.
مشمولان سهام عدالت چه کسانی هستند؟
- مددجویان کمیته امداد امام خمینی و سازمان بهزیستی: گروه تخفیف‌دار محسوب می‌شوند و همه اعضای این گروه سود سهام برای عملکرد سال ۹۵ و ۹۶ خود را دریافت کرده‌اند.
- روستاییان و عشایر: سود عملکرد سال ۹۵ و ۹۶ سهام خود را دریافت کرده‌اند.
- کارگران فصلی ساختمانی: آن‌ها هم‌سود مربوط به عملکرد سال ۹۵ و ۹۶ را گرفته‌اند.
- گروه سایر اقشار: گروه‌های کم‌جمعیت مانند خبرنگاران، زنان سرپرست خانوار، طلاب، خادمان مساجد هستند که آن‌ها هم‌سود عملکرد سال ۹۵ و ۹۶ را به طور کامل دریافت کرده‌اند.
- گروه کارمندان و بازنشستگان دولتی، دستگاه‌های عمومی و بازنشستگان کشوری و لشکری هستند.
نحوه استعلام سهام عدالت
برای استعلام ، لازم است وارد سایت زیر شوید:
www.samanese.ir
با واردکردن کد ملی و پر کردن اطلاعات شخصی، در صورت تعلق، برگه سهام نمایش داده می‌شود: در این برگه سهام، ۷ ردیف مشاهده می‌گردد که شامل ارزش سهام تخصیصی اولیه با توجه به بعد خانوار، مجموع مبالغ دریافت شده توسط دولت از محل سود سهام، سود پرداخت‌شده نقدی، ارزش اقساط تسویه شده، بهره‌مندی از تخفیف دو دهک اول، باقی‌مانده ارزش اولیه سهام تخصیصی، دارایی مشمول (ارزش اسمی سهام متعلق به مشمول) است. حال به توضیح هر یک از موارد فوق می‌پردازیم:
- ارزش سهام تخصیصی اولیه با توجه به بعد خانوار: ارزش سهام اختصاص‌یافته باملاحظه تعداد اعضای خانواده
- مجموع مبالغ دریافت شده توسط دولت از محل سود سهام: کل مبلغ سودی که سهام اختصاص‌یافته به شما تا تاریخ صدور این صورت‌وضعیت (صورتحساب) ایجاد کرده است.
- سود پرداخت‌شده نقدی: مبلغ سودی که سهام اختصاص‌یافته به شما ایجاد کرده و در سنوات قبلی، به صورت نقدی به شما پرداخت‌شده است.
- ارزش اقساط تسویه شده: مبلغ خالص سودی که به عنوان اقساط شما محاسبه‌شده و بابت اقساط سهام پرداخت‌شده است. به عبارتی اگر از مجموع مبالغ دریافت شده توسط دولت از محل سود سهام، سود پرداخت‌شده نقدی را کسر کنیم به ارزش اقساط تسویه می‌رسیم.
- بهره‌مندی از تخفیف دو دهک اول: مبلغی که شما از تخفیف دو دهک اول برخوردار شده‌اید و به همان میزان از پرداخت اقساط معاف هستید.
- باقی‌مانده ارزش اولیه سهام تخصیصی: مبلغی از ارزش اولیه سهام شما که قسط آن از محل سود دریافتی پرداخت‌نشده و می‌تواند توسط شما پرداخت شود تا به دارایی شما افزوده شود.
- دارایی مشمول (ارزش اسمی سهام متعلق به مشمول): مبلغی از سهام شما که اقساط آن پرداخت‌شده و اکنون متعلق به شماست.
شماره مرکز پشتیبانی مرکز سهام عدالت ۸۳۳۳۸ می‌باشد که به صورت ۲۴ ساعته پاسخگوی سوالات مردم است. آمار و داده‌های موجود حاکی از رشد ۱۶ درصدی پرداخت سود از سال ۹۵ به ۹۶ است. به طوری که این سود به ۱۷۵ هزار تومان برای هر مشمول، ارتقا یافته است.
سود سهام عدالت چگونه پرداخت می‌شود؟
این سهام متشکل از یک سبد سرمایه‌گذاری است و سهامداران در سود و زیان شرکت‌ها سهیم هستند. سود سهام برای هر یک از افراد خانوار به حساب خود آن فرد واریز می‌شود و مانند یارانه‌ها، تمام سود به حساب سرپرست خانوار منتقل نمی‌شود. هر فرد از خانواده در هنگام ثبت‌نام این طرح به طور جداگانه، شماره شبای حساب خود را در سیستم به ثبت رسانده است و درنتیجه برای دریافت سود هم نیازی به دریافت سهم خود از سرپرست خانوار ندارد. افراد می‌توانند وضعیت سهام خود را ازسایت سهام عدالت پیگیری و مشاهده کنند. دوره مجازاین سهام به پایان رسیده است. اکنون به دلیل نبود مجوز و ظرفیت‌های قانونی، ثبت و توزیع سهام به افراد جدید صورت نمی‌گیرد. اگر وضعیت جدیدی برای ثبت‌نام افراد تازه در سامانه شکل بگیرد، اطلاع‌رسانی‌های لازم از طریق مراجع و پایگاه‌های عمومی دولتی انجام خواهد گرفت. مرحله اول واریز سود این سهام در سال ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ پیگیری انجام شد و واریز سود مرحله سوم هم در مردادماه ۱۳۹۸ صورت گرفت. بر اساس مصوبه دولت، مشمولان نهادهای حمایتی دو برابر افراد دیگر، سهام دریافت کرده‌اند و به همین میزان واریز سود سهام کمیته امداد و بهزیستی بیشتر از گروه‌های دیگر است.
عرضه سهام عدالت در بورس
چالش هایی پیرامون عرضه این سهام در بورس وجود دارد. نخست آنکه این موضوع نیاز به تصویب توسط مجلس شورای اسلامی دارد. همچنین در شرایطی که مالکیت آن در اختیار شرکت های تعاونی سهام عدالت استانی است، امکان عرضه آن در بورس وجود ندارد و باید از ساختار قبلی خود جدا شود. باید به این نکته توجه داشت که حضور همه سهامداران در بورس، سیستم پاسخ‌گویی بورس را مختل خواهد کرد و نیاز به بسترسازی مناسب است. این عرضه می‌تواند به طرق مختلفی ازجمله مستقیم و صندوق‌های قابل معامله بورسی موسوم به ETF باشد. قطعا هر روش معایبی دارد و بهتر است روش عرضه را نمایندگان مجلس با همکاری دولت مشخص کنند. با توجه به عدم اقبال درروش عرضه بلوکی دولت باید روش‌های واگذاری را متفاوت کند، به گونه‌ای که برای واگذاری سهام دولت و این شرکت‌های بورسی و فرابورسی تسهیلاتی در نظر گرفته شود.
ارزش سهام عدالت چقدر رشد کرده است؟
باگذشت حدود ۱۲ سال از اجرای این طرح، ارزش سهام شرکت‌هایی موجود در سبد این سهام دستخوش تغییرات زیادی شده است. با نگاه اجمالی به پورتفوی آن، می‌بینیم که از ۴۹ شرکت حاضر در این سبد ۳۵ عدد بورسی هستند که ارزش مقطع واگذاری آن‌ها ۲۲۷ هزار و ۸۲۵ میلیارد ریال و ارزش روز آن‌ها به ۱۵۸۸ هزار و ۹۴۴ میلیارد ریال افزایش‌یافته است. به علاوه اینکه در این پرتفوی، ۱۴ شرکت غیربورسی هستند که ارزش مقطع واگذاری آن‌ها ۳۸ هزار و ۵۳۸ میلیارد ریال و ارزش روز آن‌ها همین مبلغ برآورد شده است. سازمان خصوصی‌سازی به عنوان متولی اجرای این طرح، در آخرین اطلاعاتی که منتشر کرده به ارزش ۵ میلیون تومانی هر برگه سهام عدالت اشاره کرده است. ارزش سهام شرکت‌های موجود در سبد سهام حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان تخمین زده شده که با تقسیم این عدد بر تعداد سهامداران حدود ۵ میلیون تومان برای هر سهامدار به دست می‌آید. این رشد ۶ برابری از زمان اجرای طرح، بواسطه نوسانات نرخ ارز و رشد ارزش سهام شرکت‌های موجود در سبد سهام ایجاد شده است. البته لازم است این نکته را بدانیم که سهام‌عدالت قابلیت خریدوفروش در بازار سرمایه را ندارد. ولی به منظور برآورد این طرح و هزینه‌های آن لازم است معیاری تعریف شود و باارزش تقریبی سهام این مهم محقق شده است.
اما افرادی که سهام عدالت ندارند چی؟
افرادی که در طرح سهام عدالت ثبت نام نکرده اند برایشان این سوال پیش آمده که آیا در حال حاضر می توانند در این طرح ثبت نام کنند یا خیر. اینگونه که سازمان خصوصی سازی اعلام کرده تا زمانی که ثبت نام شدگانِ قطعی، ساماندهی نشوند ثبت نام جدید انجام نمی شود و این ساماندهی احتمالا تا پایان سال 1396 به طول خواهد انجامید.
از سه شنبه 17 اسفند سال گذشته مشمولان سهام عدالت می توانستند از طریق سایت www.samanese.ir صورتحساب سهام عدالت خود را ببینند. از آن روز تعداد زیادی از اشخاصی که به دلایل مختلف در طرح سهام عدالت ثبت نام نکرده بودند برایشان این سوال پیش آمد که آیا می توانند برای گرفتن سهام عدالت ثبت نام کنند یا خیر؟
رییس سازمان خصوصی سازی در این باره می گوید تا زمانی که ساماندهی ثبت نام شدگان قطعی که تعدادشان 49 میلیون و 226 هزار و 193 نفر است انجام نشود، سازمان خصوصی سازی به فکر ثبت نام جدید نخواهد بود.
به گفته وی، در شرایط فعلی که باید سهام 49 میلیون و 226 هزار و 193 نفر ساماندهی شود، کار سخت و حتی شاقی است که فایل جدیدی برای ثبت نام سهام عدالت باز شود.
علی اشرف عبدالله پوری حسینی اظهار امیدواری کرده است که در اواسط یا اواخر سال 1396 ساماندهی سهام عدالت برای ثبت نام شدگان فعلی به سر انجام برسد و موضوع ETF ها تعیین تکلیف و اجرایی شود.
وی می گوید بعد از گذشت 6 الی 9 ماه از این موضوعات مسئولان امر از مشکلات سهام عدالت فارغ می شوند و تصمیمی درباره افرادی که ثبت نام نشده اند اتخاذ می کنند.
رییس سازمان خصوصی سازی اظهار می کند:دولت هم قبول دارد که یک عده جامانده از سهام عدالت وجود دارد. آن افراد حق شان بوده ثبت نام شوند اما ثبت نام نشده اند یا مدارکشان کامل نشده و علاوه بر آن ها یک عده هم به ناحق شناسایی نشده اند که تعداد دقیقشان را نمی دانم.
پوری حسینی در بخشی از صحبت هایش گفته که شورای عالی اجرای سیاست های اصل 44 هم به دولت تصریح کرده که می تواند از آن افراد با ساز و کاری ثبت نام به عمل آورد.
وی تاکید کرده که «در این مورد وقتی سرمان خلوت تر شد بررسی می کنیم که پیشنهادها در این زمینه چه می تواند باشد».
با این حساب افرادی که به هر دلیلی از طرح سهام عدالت جا مانده اند یا اینکه به ناحق شناسایی نشده اند فعلا نمی توانند در در طرح سهام عدالت ثبت نام کنند.
سامانه سهام عدالت به دلیل به روزرسانی صورت حساب مشمولین از 30 اسفند 1395 تا 14 فروردین 1396، موقتا از دسترس خارج است و مشمولین از 14 فروردین به بعد می توانند به صورت حساب به روزشده خود دسترسی داشته باشند.
