معمای بانکداری در بانک سرمایه؛ پرداخت ۲۲ هزار میلیارد سود برای جذب ۸ هزار میلیارد درآمد
به گزارش نبض بازار- مستندات مالی نشان میدهد که شکاف عمیقی میان سود پرداختی به سپردهگذاران و سود دریافتی از تسهیلات گیرندگان وجود دارد؛ شکافی که نه تنها پر نمیشود، بلکه ماه به ماه بر عمق آن افزوده میشود. این گزارش به بررسی چرایی و چگونگی شکلگیری این ناترازی عملیاتی میپردازد.
آناتومی یک ناترازی:
هزینه ۳ برابری نسبت به درآمد طبق جدول «درآمدهای عملیاتی محقق شده» در صفحه اول گزارش، کل درآمدی که بانک سرمایه از محل اعطای تسهیلات (که هسته اصلی درآمدزایی بانک است) طی ۸ ماهه نخست سال ۱۴۰۴ کسب کرده، معادل ۸،۰۴۵،۳۵۰ میلیون ریال بوده است. این رقم حاصل تمام تلاشهای بانک برای وامدهی و بازپسگیری اقساط است.
در طرف مقابل معادله، جدول «هزینههای مرتبط با عملیات» در صفحه ۴ قرار دارد. طبق این جدول، بانک در همین بازه زمانی مبلغ ۲۲،۱۹۹،۳۵۱ میلیون ریال سود به سپردهگذاران پرداخت کرده است. مقایسه این دو عدد تکاندهنده است: بانک سرمایه برای کسب ۸ هزار میلیارد ریال درآمد تسهیلات، ۲۲ هزار میلیارد ریال سود به سپردهگذاران پرداخت کرده است. به بیان سادهتر، هزینه تجهیز منابع در این بانک تقریباً ۲.۷۵ برابر بازدهی آن منابع است. این یعنی عملیات واسطهگری وجوه در بانک سرمایه با زیان خالص ۱۴ هزار میلیارد ریالی (فقط در بخش سود تسهیلات منهای سود سپرده) مواجه است.
ترکیب نامتوازن سپردهها؛ پاشنه آشیل بانک
بررسی ترکیب سپردههای بانک در صفحه ۵ و ۶، ریشه این هزینه سنگین را نمایان میکند. بخش عمدهای از سودهای پرداختی مربوط به «سپردههای بلندمدت» است. به عنوان مثال، تنها در بخش «سپردههای بلندمدت سه ساله»، بانک مبلغ ۱۷،۲۱۳،۷۲۹ میلیون ریال سود از ابتدای سال تا پایان ماه جاری شناسایی کرده است. این در حالی است که مانده سپردههای بلندمدت سه ساله در پایان دوره به ۹۸،۵۶۹،۸۴۳ میلیون ریال میرسد. اتکای شدید بانک به سپردههای گرانقیمت بلندمدت برای حفظ نقدینگی، باعث شده تا هزینه پول در بانک به شدت افزایش یابد. در حالی که بانک در جذب سپردههای ارزانقیمت (جاری و قرضالحسنه) که هزینه صفر یا اندکی دارند، سهم بسیار ناچیزی در سبد هزینهای خود دارد.
عملکرد ضعیف در وصول مطالبات و درآمدزایی
در حالی که موتور هزینه سود سپردهها با قدرت کار میکند، موتور درآمدزایی بانک ضعیف عمل کرده است. درآمد تسهیلات اعطایی طی دوره یک ماهه آبان ۱۴۰۴ تنها ۵،۱۱۱،۸۳۲ میلیون ریال بوده است (توجه: در جدول صفحه ۱ عدد ۵،۱۱۱،۸۳۲ برای کل درآمد ماه است و در جدول صفحه ۲ عدد درآمد تسهیلات طی دوره ۵،۱۱۱،۸۳۲ ذکر شده که نشان میدهد تقریباً تمام درآمد ماهانه بانک از تسهیلات است). اما این درآمد در مقابل هزینه سود سپرده ماهانه که ۴،۰۱۷،۳۸۷ میلیون ریال است، شاید در نگاه اول ماهانه مثبت به نظر برسد (۵.۱ درآمد در برابر ۴ هزینه)، اما وقتی به ارقام تجمیعی نگاه میکنیم (۸ درآمد در برابر ۲۲ هزینه)، مشخص میشود که در ماههای قبل یا در اصلاحات حسابداری، وضعیت درآمدی بسیار نامطلوب بوده است. همچنین وجود اصلاحات سنگین (۳،۲۴۴،۴۲۰-) در هزینه سود سپردهها نشان میدهد که ارقام هزینه ممکن است با نوسانات حسابداری همراه باشد و پایداری سود ماه جاری را زیر سوال ببرد.
تحلیل حقوقی و ریسک تداوم فعالیت
از منظر استانداردهای بانکی و حقوقی، تداوم وضعیتی که در آن حاشیه سود عملیاتی به شدت منفی است، ریسک نقدینگی را به حداکثر میرساند. بانک مجبور است برای پرداخت سود سپردههای قبلی، سپردههای جدید با نرخهای احتمالاً جذابتر جذب کند یا از منابع بانک مرکزی برداشت نماید که این خود منجر به افزایش «هزینههای مالی» (سوژه اول گزارش) میشود. عبارت «عملیات با اشکال مواجه گردید» که در ابتدای فایل به چشم میخورد، اگرچه احتمالاً یک خطای سیستمی در خروجی گزارش است، اما میتواند استعارهای از وضعیت کلی عملیات بانکی در «سمایه» باشد.
نتیجهگیری
چرخه معیوب «جذب سپرده گران» و «عدم توانایی در ایجاد درآمد متناسب»، بانک سرمایه را در یک تله نقدینگی گرفتار کرده است. با توجه به زیان انباشته عملیاتی ۱۴ هزار میلیارد ریالی (تفاضل سود تسهیلات و سود سپرده)، سهامداران باید از مدیریت بانک مطالبه کنند که استراتژی مشخص آنها برای اصلاح ترکیب سپردهها و افزایش نرخ بازدهی تسهیلات چیست؟ بدون تغییر در این فرمول زیانده، انتظار بهبود در صورتهای مالی پایان سال، انتظاری دور از واقعیتهای موجود در گزارش آبان ماه خواهد بود.