توهم رشد ۵۴ هزار میلیاردی «همراه»/ سودآوری اپراتور اول زیر شلاق هزینههای دلار و خطر وابستگی ۹۲٪ به دیتای یارانهای
به گزارش نبض بازار-گزارشهای درآمد شناساییشده شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول) تا پایان آبان ۱۴۰۴، با وجود ثبت رقم چشمگیر ۵۴،۱۲۶ میلیارد تومان درآمد تجمعی در هشت ماه، بیش از آنکه نشانه قدرت باشد، زنگ خطر آسیبپذیری ساختاری را به صدا درآورده است. این اپراتور به جای حرکت به سمت تنوع درآمدی و اصلاح منطقی تعرفهها، عمیقتر در باتلاق اتکای ۹۲ درصدی به "کارکرد مشترکین" (عمدتاً دیتای یارانهای) فرو رفته است. این مدل، در حالی که درآمدهای ریالی را موقتاً بالا نگه میدارد، شرکت را در برابر جهش هزینههای دلاری تجهیزات، انرژی و نگهداری شبکه کاملاً خلع سلاح کرده است. رشد درآمدی «همراه» در واقع یک "رشد حجمی" است که صرفاً با فشار بیشتر بر منابع شبکه و فرسایش حاشیه سود عملیاتی در حال تأمین است.
سودآوری متمرکز؛ نشانهای از ضعف استراتژیک
بررسی جریان درآمدی هشتماهه همراه اول (منتهی به آبان ۱۴۰۴) نشان میدهد که این شرکت با وجود دستیابی به ۵۴۱،۲۶۲ میلیارد ریال درآمد تجمیعی، از یک عدم تعادل استراتژیک رنج میبرد. در کالبدشکافی ساختار درآمدی، تمرکز بیش از حد بر یک شریان حیاتی، زنگ خطر جدی برای پایداری آتی شرکت است:
وابستگی خطرناک (۹۲%): درآمد حاصل از "کارکرد مشترکین" (مکالمه، پیامک، اینترنت) تا پایان آبان ۱۴۰۴، با سهم ۹۱.۹ درصدی از کل درآمد، نشان میدهد که تقریباً تمام توان شرکت، نه از طریق نوآوری و خدمات جدید، بلکه از طریق فروش انبوه خدمات پایهای تأمین میشود. این تمرکز، ناشی از ناتوانی شرکت در ایجاد جریانهای درآمدی متنوع و سودآور در حوزه خدمات ارزش افزوده و فناوریهای نوین است.
ناتوانی در صادرات پتانسیل: درآمدزایی سایر بخشها مانند "فروش خطوط جدید" و "سایر درآمدها" مجموعاً کمتر از ۱ درصد درآمد کل را تشکیل میدهند. این آمار نشان میدهد که استراتژی شرکت بر "افزایش مصرف مشترکین موجود" متمرکز شده و تقریباً در جذب منابع جدید یا توسعه سبد خدمات خود شکست خورده است.
فروش زیرساخت (Interconnect): اگرچه درآمد حاصل از اتصال متقابل (۷.۲٪) یک جریان مالی پایدار است، اما این درآمد در واقع اجاره زیرساختهای انحصاری است و نه یک موفقیت در نوآوری.
رشد ریالی، پوششی بر فرسایش حاشیه سود
رشد درآمد ماهانه همراه اول (۷۰ تا ۷۶ هزار میلیارد ریال در هر ماه) در نگاه اول قدرتمند است، اما این رشد، ماهیتی "تورمی و حجمی" دارد و نه "کیفی و مبتنی بر ارزش":
دیتای یارانهای: حجم غالب ۹۲ درصدی درآمد از خدمات ارتباطی، عمدتاً از بخش دیتا حاصل میشود. در شرایطی که تعرفههای دیتا در ایران به دلیل دخالتهای دولتی و فشار اجتماعی، بهصورت مصنوعی پایین نگه داشته شدهاند، درآمد کسب شده به ازای هر واحد مصرف (ARPU)، ارزش واقعی هزینههای نگهداری و سرمایهگذاری را پوشش نمیدهد.
دخل ریالی، خرج دلاری: عدم انتشار گزارشهای بهای تمامشده عملیاتی، بزرگترین نقص این آمارها است. افزایش درآمد ریالی در شرایط جهش نرخ ارز و تورم ۱۸۰ درصدی برق (بر اساس گزارشهای صنعتی مشابه)، به این معنی است که شرکت با چالش جدی "کاهش حاشیه سود عملیاتی واقعی" مواجه است. هر گونه درآمد جدید، صرفاً صرف جبران هزینههای گزاف تجهیزات، نگهداری و توسعه (که به دلار محاسبه میشوند) میشود، نه افزایش سود خالص.
مصرف فزاینده، شبکه فرسوده: استراتژی متکی بر افزایش بیرویه مصرف (فروش حجم بیشتر) فشار مضاعفی بر زیرساختهای شبکه وارد میکند. این مدل، در بلندمدت منجر به افت کیفیت سرویسدهی، نارضایتی مشترکین، و نیاز به سرمایهگذاریهای سنگینتر و فوری برای نگهداری و توسعه میشود که خود به فرسایش بیشتر سود دامن میزند.
شکست در مواجهه با اصلاحات قیمتی و مدیریت ریسک
پایداری مدل درآمدی همراه اول در حال حاضر به دو فرض شکننده گره خورده است: ۱. عدم افزایش شدید و ناگهانی هزینههای عملیاتی و ۲. عدم تغییر اساسی در الگوی مصرف مشترکین.
ترس از اصلاح تعرفه: همراه اول، با توجه به سهم غالب خود در بازار، از ابزارهای لازم برای فشار به دولت برای اصلاح تعرفههای منطقی برخوردار است. با این حال، ادامه اتکای به درآمد حجمی و دوری از افزایش قیمت متناسب با نرخ تورم و هزینههای عملیاتی، نشاندهنده ضعف در مدیریت ریسک تعرفهای و فقدان اراده برای پذیرش هزینههای سیاسی اصلاح قیمتها است. این شرکت ترجیح داده است سودآوری را با فروش یارانهای زیرساخت تأمین کند.
سودآوری کاغذی در برابر سودآوری واقعی: در غیاب دادههای سود خالص، این درآمد ۵۴ هزار میلیاردی، صرفاً یک موفقیت در گردش مالی است. سود واقعی، عددی است که پس از کسر بهای تمامشده عملیاتی و تأثیرات تورمی محاسبه میشود. شواهد نشان میدهد بخش بزرگی از این رشد درآمدی، صرفاً یک "بیدار شدن اجباری در مقابل تورم" است و نه یک دستاورد در بهرهوری و مدیریت هزینه.
آسیبپذیری در مقابل رقبای چابک: عدم تنوع درآمدی، همراه اول را در مقابل ورود رقبای چابکتر در حوزههای خدمات مالی (FinTech) و محتوا (Content) که اغلب نیاز به سرمایهگذاری عظیم در زیرساخت ندارند، بسیار آسیبپذیر میکند. اتکای صرف به خطوط ارتباطی، مدل کسبوکار همراه اول را به یک "مدل لولهکشی" (Pipeline Model) تقلیل داده است که در حال منسوخ شدن در جهان است.