۴۰ درصد آب کشور هدر میرود، ۶۰۰ دشت در آستانه فرونشست/قیمت تراکتور ۲۰ برابر شد، قیمت گندم فقط ۴ برابر/ ما ناترازی انرژی نداریم، ناترازی مدیریت داریم
به گزارش نبض بازار،ابوالفضل کرباسی، عضو شورای خانه کشاورز ایران، در گفتوگو با خبرنگارما با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آب و چالشهای پیشروی کشاورزی کشور گفت:«بیش از یک دهه است که بخش کشاورزی با مشکلات جدی مواجه شده و متأسفانه در چهار تا پنج سال گذشته این مشکلات به اوج رسیده است. از یکسو خشکسالیهای پیاپی و از سوی دیگر مدیریتهای بخشی در وزارتخانهها باعث شده است که تصمیمات ملی و منسجم اتخاذ نشود.»
وی با اشاره به تجربه ۱۲ ساله خود در حوزه آب افزود:«من سالها در دشت نیشابور فعالیت داشتهام. این دشت با وسعتی حدود ۷۰۰ کیلومتر و دارا بودن ۱۵۰۰ حلقه چاه فعال، یکی از قطبهای کشاورزی خراسان است. با همکاری کشاورزان، موفق شدیم برداشت آب را بین ۱۵ تا ۵۰ درصد کاهش دهیم تا پایداری دشت حفظ شود. کشاورزان با گذشت از حق مسلم خود، در این طرح مشارکت کردند.»
کرباسی با تأکید بر نقش مردم در مدیریت پایدار منابع گفت:«اگر کشاورزی بخواهد تداوم داشته باشد، خود کشاورزان باید پای کار باشند. این زمین و آب، دارایی خودشان است. وزارت نیرو ممکن است بگوید آب انفال و ملی است، اما در نهایت این مردم هستند که آینده سرزمین را رقم میزنند.»
به گفته عضو شورای خانه کشاورز، میزان برداشت آب در دشت نیشابور در سال ۱۳۸۰ حدود یک میلیارد و چهار میلیون مترمکعب بود که با اجرای طرحهای اصلاحی تا سال ۱۳۹۸ به ۴۷۰ میلیون مترمکعب کاهش یافت.او افزود: «اگر این اقدامات انجام نمیشد، امروز از کشاورزی در دشتی با بیش از ۵۰۰ هزار نفر جمعیت اثری باقی نمیماند.»
کرباسی با اشاره به اهمیت نقش مردم در مدیریت منابع افزود:«در همه حوزهها، از جمله آب و انرژی، نقش اصلی را مردم ایفا میکنند. پایداری حکومت، اقتصاد و امنیت غذایی، همگی به همکاری و درک مردم وابسته است.»
وی در ادامه، یکی از چالشهای جدی امروز بخش کشاورزی را خاموشی چاههای کشاورزی دانست و گفت:«وزارت نیرو در دولت سیزدهم مصوبهای برای قطع برق چاههای کشاورزی در ساعات اوج مصرف ابلاغ کرد. این مصوبه در ابتدا با مخالفت استانداران روبهرو شد اما در نهایت حتی به شورای عالی امنیت ملی رفت و با اصلاحات کارشناسی تأیید شد. با این حال، اجرای آن همچنان با بینظمی و بدون توجه به پیامدهای اقتصادی و اجتماعی ادامه دارد.»
به گفته او، تعیین ساعت خاموشی از ساعت ۱۳ تا ۱۸ اشتباه است، زیرا در این بازه زمانی بیشتر مراکز تجاری و اداری تعطیل هستند و مصرف برق کاهش مییابد.
او افزود: «در ساعت ۱۸ که تمام فعالیتهای شهری دوباره آغاز میشود، برق چاههای کشاورزی هم وصل میشود و همین باعث ناترازی میشود. این یعنی نبود برنامهریزی اصولی.»
کرباسی تأکید کرد:«این تصمیمها معیشت کشاورزان و صنایع تبدیلی را تحت تأثیر قرار میدهد. حدود ۲۵ میلیون نفر از جمعیت کشور بهطور مستقیم و غیرمستقیم از کشاورزی ارتزاق میکنند و این سیاستها امنیت غذایی کشور را تهدید میکند.»
ما ناترازی انرژی نداریم، ناترازی مدیریت داریم
او با انتقاد از نگاه تکبعدی به موضوع انرژی گفت:«ما ناترازی انرژی نداریم، ناترازی مدیریت داریم. وقتی در شهرها، نماهای ساختمانی و معابر در اوج گرمای تابستان نورافشانی میکنند، اما چاههای کشاورزی خاموش میشوند، این نشاندهنده ضعف مدیریت مصرف است.»
کرباسی در پایان با اشاره به سخنان مدیر توزیع برق کشور گفت:«ایشان صادقانه اعلام کردند که در شرایط عادی هم امکانات و نیروی انسانی کافی برای مدیریت بحران وجود ندارد. وقتی چنین است، چرا فشار همیشه بر کشاورزان وارد میشود؟ چرا مصارف غیرضروری شهری مدیریت نمیشود؟ باید به جای خاموشی چاهها، به اصلاح ساختار مصرف در شهرها و خدمات بپردازیم.»
با اصلاح زیرساختهای کشاورزی، میتوانیم تولیدات را سه برابر کنیم و نیاز به انتقال آب از دریا نداریم
ابوالفضل کرباسی، عضو شورای خانه کشاورز ایران، در ادامه گفتوگو با خبرنگار نبض بازار با اشاره به هدررفت منابع آبی کشور گفت:«حدود ۴۰ درصد از آب کشور، که آبی گوارا و باکیفیت است، در داخل سرزمین هدر میرود. اگر تنها همین ۴۰ درصد را مدیریت کنیم و برای اصلاح زیرساختهای بخش کشاورزی بهکار بگیریم، میتوانیم حجم تولیدات کشاورزی را از ۱۲۰ میلیون تن به بیش از ۳۶۰ میلیون تن در سال افزایش دهیم.»
وی افزود:«وقتی میگوییم زیرساخت کشاورزی باید آماده شود، یعنی اراضی خرد باید تجمیع شوند. در بسیاری از مناطق کشور، مثل یک مزرعه ۱۲۰ هکتاری، ممکن است ۵۰ خانوار مشغول کشاورزی باشند، اما زمین به ۲۰۰ یا ۲۵۰ قطعه کوچک تقسیم شده است. من طرحی ارائه دادم تا این اراضی در قالب شرکتهای تعاونی و طرحهای یکپارچهسازی ادغام شوند، اما متأسفانه مورد توجه قرار نگرفت.»
کرباسی تأکید کرد:«اگر اراضی خرد تجمیع و در قالب قطعات بزرگتر مدیریت شوند، هم بهرهوری آب افزایش پیدا میکند و هم تولید حداقل سه برابر میشود. در این صورت، نیازی به انتقال آب از عمان یا خلیج فارس نخواهیم داشت؛ زیرا آب در کشور وجود دارد، اما ما آن را مدیریت نکردهایم.»
او با اشاره به وضعیت بحرانی منابع زیرزمینی هشدار داد:«از ۶۳۰ دشت کشور، بیش از ۶۰۰ دشت در وضعیت بحرانی قرار دارند. افت سطح آب و فرونشست زمین در بسیاری از مناطق مشهود است. در تهران، اگر خدای نکرده زلزلهای بین ۶ تا ۷ ریشتر رخ دهد، بخشهایی از شهر بهویژه از میدان ونک به پایین بهدلیل نشست زمین فروخواهد رفت. در خراسان، طبق گزارشهای سازمان زمینشناسی، سالانه بین ۱۸ تا ۲۵ سانتیمتر افت زمین داریم؛ فرایندی آرام اما خطرناک.»
عضو شورای خانه کشاورز با اشاره به پیامدهای این وضعیت گفت:«وقتی زمین نشست میکند، منافذ خاک بسته میشود. در نتیجه، حتی اگر هزار میلیمتر بارندگی هم داشته باشیم، آب جذب زمین نمیشود و بهصورت سیل تخریبگر جاری میشود. راهکار آن، توسعه طرحهای پخش سیلاب، آبخیزداری و تغذیه مصنوعی آبخوانها است تا منابع زیرزمینی دوباره احیا شوند.»
۱۵ درصد آب کشاورزی فقط بر اثر خاموش شدن چاهها از بین میرود
کرباسی یکی دیگر از چالشهای مهم را خاموشیهای مکرر چاههای کشاورزی دانست و گفت:«در پنج ماه گرم سال، کشاورزان ناچارند روزی دو بار چاهها را خاموش و روشن کنند. یعنی در ۱۵۰ روز، حدود ۳۰۰ بار این عمل تکرار میشود. این مسئله علاوه بر آسیب به تجهیزات، باعث بازگشت آب از عمق چاه و فرسودگی لولهها و پمپها میشود. چنین خسارتی فقط به کشاورز وارد نمیشود، بلکه به سرمایه ملی ضربه میزند.»
او افزود:«مطالعات میدانی نشان میدهد که در اثر همین خاموش و روشن شدنهای مکرر، حدود ۱۵ درصد از آب در بخش کشاورزی هدر میرود. اگر فقط در خراسان ۶ میلیارد مترمکعب آب در دسترس باشد، ۱۵ درصد آن معادل نزدیک به یک میلیارد مترمکعب است که از بین میرود.»
کرباسی همچنین با انتقاد از ضعف مدیریت مصرف در بخش انرژی گفت:«در کشور حدود ۲۳ میلیون خانوار داریم، یعنی حدود ۲۳ میلیون پمپ آب خانگی فعال است. مجموع مصرف برق این پمپها معادل ۱۰ هزار مگاوات ظرفیت نیروگاهی است. اگر فشار آب در شبکهها بهدرستی تنظیم و کنترل شود، نیازی به استفاده از این تعداد پمپ نیست. اما وزارت نیرو هیچ برنامه جدی در این زمینه ندارد.»
وی افزود:«وقتی این خاموشیها باعث سوختن پمپها و تجهیزات برقی میشود، این خسارت نهتنها به کشاورز بلکه به کل اقتصاد ملی وارد میشود. ما عملاً سرمایه ملی را از بین میبریم.»
عضو شورای خانه کشاورز در پایان با اشاره به تأثیر مشکلات انرژی بر صنایع کشور گفت:«حدود ۸۰ درصد صنایع کشور وابسته به بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی هستند. وقتی کشاورزی دچار بحران میشود، زنجیرهای از صنایع — از تولید مواد غذایی تا حملونقل، لاستیکسازی و مشاغل پشتیبان — هم دچار رکود میشوند. این یعنی کشاورزی فقط تولید غذا نیست؛ ستون فقرات اقتصاد کشور است.
کشاورزی به دولت یارانه پنهان میدهد، نه برعکس / نبود برنامهریزی در حوزه دام و واردات تهدیدی جدی است
ابوالفضل کرباسی، عضو شورای خانه کشاورز ایران، در ادامه گفتوگو با خبرنگار نبض بازار با انتقاد از سیاستهای نادرست دولت در حوزه واردات محصولات دامی و کشاورزی گفت:«متأسفانه دولت در سالهای اخیر بهجای حمایت از تولید داخل، مسیر واردات را هموار کرده است. واردات گوشت و دام نهتنها تولیدکنندگان داخلی را متضرر کرده، بلکه آلودگیها و بیماریهای دامی را نیز وارد کشور کرده است.»
وی افزود:«اگر با انجمن دامداران تهران تماس بگیرید، متوجه میشوید چه فاجعهای در این حوزه رخ داده است. دامداران با مشکلات گستردهای روبهرو هستند که نمیتوان بهسادگی از کنار آن گذشت.»
کرباسی با اشاره به وضعیت اقتصادی بخش کشاورزی و دامداری تصریح کرد:«ما از دولت چیزی نمیخواهیم، نه خرید تضمینی و نه یارانه نقدی. فقط انتظار داریم در سیاستگذاریها ثبات و برنامه وجود داشته باشد. در واقع، برخلاف تصور عمومی، این کشاورزی است که سالهاست به دولت یارانه پنهان میدهد.»
او برای توضیح این مفهوم گفت:«وقتی قیمت تراکتور از ۶۴ میلیون تومان به بیش از یک میلیارد و دویست میلیون تومان رسیده، یعنی ۲۰ برابر افزایش قیمت داشته است؛ اما در مقابل، قیمت گندم از پنج هزار تومان به حدود ۲۰ هزار تومان رسیده که فقط چهار برابر رشد کرده است. این یعنی کشاورز در عمل از جیب خود هزینه تولید را پرداخت میکند و محصولش را با قیمتی بسیار پایینتر از تورم واقعی میفروشد. این تفاوت قیمت همان یارانه پنهانی است که کشاورز به دولت میدهد.»
وی افزود:«کشاورز نیازی به کمک مستقیم دولت ندارد؛ اگر اجازه دهند محصولش را بر اساس واقعیتهای اقتصادی بفروشد، خودش میتواند همه هزینههای تولید، آبیاری تحت فشار و توسعه مزرعه را تأمین کند. مشکل اینجاست که سیاستگذاران بهجای برنامهریزی دقیق، تصمیمهای مقطعی میگیرند.»
کرباسی در ادامه با انتقاد از نبود انسجام در سیاستهای تجاری کشور گفت:«در حالی که کشاورزان برای تولید و حتی صادرات آماده میشوند، ناگهان دولت تصمیم به واردات همان محصول میگیرد یا صادرات را ممنوع میکند. این بیبرنامگی باعث بیاعتمادی و زیان تولیدکنندگان شده است.»
عضو شورای خانه کشاورز ایران در پایان با تأکید بر ضرورت اصلاح ساختار مدیریتی در بخش کشاورزی اظهار کرد:«چالشهای اصلی کشور در حوزه آب، انرژی، نهادهها، خدمات مکانیزاسیون و صادرات ریشه در نبود برنامهریزی دارد. تا زمانی که رویکرد علمی و ملی در مدیریت کشاورزی حاکم نشود، بحرانها تکرار خواهند شد. کشاورزی و دامداری، زیربنای امنیت غذایی کشور هستند و بیتوجهی به آنها آسیب مستقیم به اقتصاد و معیشت مردم وارد میکند.»