کدام محلههای تهران در معرض پدیده فرونشست هستند؟ + جدول / سکونت ۴۰ میلیون ایرانی در پهنه فرونشست
سارا اسلامی- به گزارش نبض بازار، پدیده فرونشست در ایران از دهه ۵۰ آشکار شده، در دهه ۷۰ گسترش یافته و اکنون به مرحله بحرانی رسیده است. این چالش با مساله آب در ایران ارتباط مستقیم دارد؛ چرا که فرونشست، بر اثر استفاده بیرویه از آبهای زیرزمینی و پایین رفتن سطح زمین رخ میدهد.
حفر چاههای متعدد در اطراف شهرها برای تامین آب شرب و همچنین چاههای بعضا غیرمجاز کشاورزی در دشتها، پدیده فرونشست در ایران را به بحرانی محیط زیستی تبدیل کرده است. این بحران اکنون مناطق مسکونی، زیرساختها و آثار تاریخی کشور را تهدید میکند.
سکونت ۴۰ میلیون ایرانی بر پهنه فرونشست
سالهاست مسئولان و کارشناسان حوزه آب و محیط زیست در مورد پدیده فرونشست و آثار و تبعات آن هشدار میدهند. اما کشاورزی ناپایدار، بارگذاری بیش از حد جمعیتی و صنعتی در مناطق کمآب و سدسازیهای بیرویه، کار را به جایی رسانده که از ۳۱ استان کشور تنها گیلان تاکنون با آن درگیر نشده است؛ هر چند کارشناسان میگویند دور نیست که پدیده فرونشست در این استان نیز مشاهده شود.
مسئولان در گفتوگو با رسانهها به آمارهای مختلفی در این مورد اشاره میکنند. برخی از مهمترین آنها در جدول زیر آمده است.
۳ میلیون تهرانی در معرض تهدید فرونشست
یکی از استانهایی که از نظر پدیده فرونشست در وضعیت بحرانی قرار دارد تهران است که شامل محدوده پایتخت نیز میشود.
جدول زیر اطلاعاتی را در این رابطه نشان میدهد.
کدام محلههای تهران در معرض خطر فرونشست هستند؟
بررسیها حاکی از این است که آثاری از پدیده فرونشست در مناطق مناطق۱۰، ۱۱، ۱۷، ۱۸، ۱۹، ۲۰ و ۲۱ تهران دیده شده است. اما کدام محلههای تهران در این مناطق واقع شدهاند؟
پدیده فرونشست در ایران در پژوهشهای بینالمللی
پدیده فرونشست، از یک سو بروز بحران در منابع آبی زیرزمینی و وضعیت آبخوانها را نشان میدهد. از سوی دیگر، خطری جدی برای سکونتگاهها و زیرساختهای شهری، صنعتی و انرژی، زمینهای کشاورزی، خطوط لوله، شبکههای ریلی و جادهها و آثار تاریخی محسوب میشود.
وضعیت این چالش در ایران به حدی رسیده که به پژوهشها و گزارشهای خارجی و بینالمللی نیز راه یافته است.
به عنوان یکی از جدیدترین مقالات در این زمینه، میتوان به گزارش بیزنس استاندارد (Business Standar) اشاره کرد. این مطلب در تاریخ ۳۰ آوریل ۲۰۲۵ منتشر شده است و نشان میدهد ایران یکی از بالاترین نرخهای پدیده فرونشست را در جهان دارد.
گزارش فوربس (Forbes) در آوریل ۲۰۲۵ نیز تأکید میکند که برداشت آب زیرزمینی شدت بحران را بهویژه در مناطق کشاورزی پرتقاضا، افزایش داده.
فایننشال تایمز (Financial Times) نیز در مه ۲۰۲۵ نوشته است، پدیده فرونشست در برخی مناطق کشور و تهران، به ۳۱ سانتیمتر در سال رسیده. این وضعیت باعث آسیب به زیرساختهای حیاتی مانند خطوط راهآهن و بناهای تاریخی شده است. زیرساختهای شهری از جمله مترو، جادهها و ساختمانها نیز در معرض آسیب هستند.
همچنین تحلیل روزنامه گاردین (The Guardian) طی سپتامبر ۲۰۲۴ نشان میدهد پدیده فرونشست در برخی نواحی، به ویژه مناطق خشک ایران، به بیش از ۳۵ سانتیمتر در سال رسیده و زیرساختهایی مانند فرودگاهها، بیمارستانها و جادهها را تحت تأثیر قرار داده است.
کارشناسان داخلی و پژوهشهای بینالمللی، مواردی، چون اصلاح شیوه مدیریت منابع آبی، بهبود الگوی کشت، به کارگیری سیاستهای پایدار آبی، خودداری از بارگذاری بیشتر جمعیتی و صنعتی در مناطق کمآب، انتقال بخشی از جمعیت و امکانات به سواحل جنوبی و مطالعه نمونههای موفق بینالمللی را از جمله راهکارهای مقابله با گسترش پدیده فرونشست در ایران میدانند.