ایده تخصصی شدن بانکها و چند پرسش/ بانکهای ناتراز میتوانند تخصصی شوند؟
به گزارش نبض بازار، منظور فرزین از تخصصی شدن بانکهای ایرانی چیست؟ آیا بانکهای ناتراز که یکی از معضلات جدی شبکه بانکی محسوب میشوند هم میتوانند تخصصی شوند؟ و سوال آخر آینکه مزیت این کار چیست؟
تخصصی شدن بانکها در برنامه هفتم توسعه
آبان ماه سال ۱۴۰۲ بود که نمایندگان مجلس در جریان بررسی گزارش کمیسیون تلفیق لایحه برنامه هفتم توسعه، بند الحاقی یک ماده هشت برنامه را به تصویب رساندند. این بند به ما میگوید که دولت موظف شده بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران را تشکیل دهد.
جزئیات بیشتر بند یک الحاقی ماده هشت برنامه هفتم نشان میدهد که «بهمنظور ایجاد رونق در بخشهای مولد اقتصاد کشور از طریق تامین مالی پایدار طرحهای کلان توسعهای و طرحهای تملک داراییهای سرمایهای ملی، دولت موظف است تا پایان سال اول برنامه با اصلاح اساسنامه، یکی از بانکهای تخصصی را با سرمایه و امکانات موجود به بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران تبدیل کند.
همچنین دولت مجاز است با استفاده از ظرفیت، سرمایه، امکانات و نیروی انسانی سایر بانکهای دولتی، نسبت به ایجاد بانکهای توسعهای بخشی اقدام قانونی به عمل آورده و اساسنامه بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران را به تصویب مجلس شورای اسلامی و اساسنامه بانکهای توسعهای بخشی را به تصویب هیأت وزیران برساند.».
اما این تنها بند برنامه توسعه ایران نیست که به موضوع تخصصی شدن اشاره دارد، طبق بند الف از ماده ۹ لایحه برنامه هفتم توسعه اقتصادی هم، بانک مرکزی موظف خواهد بود تا پایان سال اول برنامه، ضوابط ناظر بر تاسیس، فعالیت، نحوه اداره و نظارت بر بانکها و موسسات اعتباری غیربانکی را به تفکیک انواع، مشتمل بر جامع، تجاری، تخصصی، پسانداز و تسهیلات مسکن، توسعهای و قرضالحسنه، متناسب با ماهیت و مقتضیات خاص هریک تهیه و ابلاغ کند.
فرزین درباره تخصصی کردن بانکها چه گفت؟
محمدرضا فرزین، عالیترین مقام بانکی نیز بر اساس آنچه دولت و این نهاد موظف و مکلف بدان شدهاند، چند روز قبل بر تخصصی شدن بانکها تاکید ورزید.
بنا به گفته رئیس بانک مرکزی، «بانکها در قالب فعالیتهای تخصصی دستهبندی میشوند.».
فرزین با بیان اینکه تخصصی کردن بانکها در دستور کار بانک مرکزی است، گفت: «نباید اجازه دهیم بانکها در همه حوزهها ورود کنند و در این شرایط است که میتوانیم بر عملکرد بانکها نظارت کنیم.».
هدف از تاسیس بانک تخصصی چیست؟
پیشتر برخی رسانهها وضعیت فعالیت بانکها را به شکل شتر گاو پلنگ تعبیر کرده بودند و ایجاد وضعیت تخصصی برای بانکها را یکی از اولویتهای نظام بانکی در دولت چهاردهم دانسته بودند. اما بانک تخصصی با چه هدفی تاسیس میشود؟
اهل فن میگویند رسیدگی به شکستهای بازار در تخصیص منابع مالی و اهداف توسعه اقتصادی توسط دولتها، اولویتبخشی در انجام مسئولیتهای محوله در توسعه زیرساختها و صنایع زیربنایی کشور، حمایت مالی از پروژههای بلندمدت و پرریسک در توسعه اقتصادی از جمله اهدافی هستند که با تاسیس بانک تخصصی میتوان به آنها دست یافت.
چند بانک تخصصی داریم؟
هماکنون پنج بانک بهعنوان بانک تخصصی و توسعهای شناخته میشوند که عبارتند از؛ مسکن، کشاورزی، صنعت و معدن، تعاون و توسعه صادرات.
ضرورت تخصصی شدن چیست؟
کارشناسان بر این باورند که تخصصی شدن بانکها به کاهش ریسک منجر خواهد شد. این موضوع به چه معناست؟ یعنی اگر بانکی عنوان تخصصی را یدک بکشد، اشراف اطلاعاتیاش هم افزایش پیدا میکند که نتیجه آن کاهش ریسک است. کاهش ریسک هم برای بانک، افزایش درآمد، سودآوری بیشتر و زیان کمتر را به دنبال دارد.
همین مزایا کافیست که برخی پیشنهاد تشکیل بانکهای تخصصی را بدهند. برای مثال، محمد عیقرلو- کارشناس حمل و نقل و لجستیک از ایده تاسیس یک بانک تخصصی با نام حمل و نقل و لجستیک در روزنامه دنیای اقتصاد صحبت کرده است. به اعتقاد وی، وجود یک بانک تخصصی و توسعهای در وزات راه و شهرسازی با دارا بودن چهار سازمان فنی، تخصصی و اقتصادی مانند سازمان بنادر و دریانوردی، سازمان راهداری و حمل و نقل، سازمان هواپیمایی و شرکت دولتی راهآهن ضرورت دارد.
عضو سابق هیات مدیره سازمان تامین اجتماعی هم در یادداشتی که برای خبرگزاری ایلنا فرستاده، پیشنهاد بانک تخصصی کار ایران را داده است.
در بخشی از یادداشت علی حیدری آمده است: «در بند (چ) ماده (۸) قانون برنامه هفتم توسعه ضمن تکلیف به دولت برای ایجاد «بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران» به دولت اجازه داده شده است تا با استفاده از ظرفیتها و امکانات موجود در بانکهای دولتی نسبت به ایجاد «بانکهای توسعهای بخشی» اقدام کند و بنظر میرسد یکی از خلاءهای موجود در کشور نبود یک بانک توسعهای و تخصصی مربوط به بخش اشتغال و کار باشد چرا که در آسیبشناسی طرحهای اشتغالزایی که در ادوار قبلی اجرا شد (طرح ضربتی اشتغال، طرح بنگاههای زودبازده، طرح برداشت از صندوق توسعه ملی برای اعطای تسهیلات به مشاغل روستایی و نیز تبصرههای مندرج در قوانین بودجه سنواتی با عنوان حسابهای ملی و استانی پیشرفت و عدالت) و منابع و اعتبارات زیادی را به خود اختصاص دادهاند مشاهده میشود که این منابع بین بانکهای غیرتخصصی و غیر توسعهای توزیع شده و به درستی به جامعه هدف خود اصابت ننموده و منجر به ایجاد فرصتهای شغلی پایدار نشده است.».
آیا بانکهای ناتراز میتوانند تخصصی شوند؟
کارشناسان لازمه رسیدن به اصلاحات ساختاری در کشور از جمله در نظام بانکی کشور را منوط به ثبات و آرامش در حوزههای مختلف اعم از سیاسی، اجتماعی و اقتصادی میدانند تا پس از آن بتوان از چالشهای بزرگ عبور کرد.
در همین ارتباط، کامران ندری- کارشناس پولی و بانکی به اقتصادآنلاین گفته که «تخصصی شدن بانکها نیازمند حل مشکل ناترازی و تعیین تکلیف بانکهای ناسالم است.».
در واقع به گواه برخی از اقتصاددانان، شاید تنها راه باقیمانده برای برخی از بانکها که در ناترازی و زیان انباشته غرق شدهاند، انحلال است و بس.
چند راهکار کارشناسی
تجدیدنظر در قوانین موجود، بهبود نسبت کفایت سرمایه، بازنگری در نظام پرداخت، اعطای بودجههای مشخص و پایدار و یا امکان سرمایهگذاری مستقیم در طرحهای نیمهتمام از جمله پیشنهاداتی هستند که به گفته کارشناسان باید در دستور کار شبکه بانکی برای بهبود عملکرد بانکهای تخصصی قرار گیرد.