اثرات انتزاعی مکانیزم ماشه، بزرگترین چالش اقتصاد ماست/ از ابتدای دهه ۹۰، بازیهای انتزاعی بیش از تحریمها به ما ضربه زدهاند
به گزارش نبض بازار، شورای امنیت سازمان ملل متحد روزگذشته با رد پیشنویس قطعنامهای برای تمدید معافیتهای تحریمهای ایران، راه بازگشت خودکار تحریمها علیه تهران را هموار کرد.بر این اساس پایگاه خبری اکسیوس گزارش داد که قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران از یکشنبه ۵ مهر ۱۴۰۴ (۲۶ سپتامبر ۲۰۲۵) دوباره اجرایی خواهد شد.حمیدرضا مقصودی، اقتصاددان و تحلیلگراقتصادی، در گفتوگو با «نبض بازار» به تشریح وضعیت تحریمهای ایران از سال ۱۳۹۲ تاکنون، نقش مکانیزم ماشه و پیامدهای اقتصادی آن پرداخت. وی ضمن بررسی ابعاد مختلف تحریمها، تأکید کرد که اثرات روانی و انتزاعی ناشی از فعال شدن مکانیزم ماشه به مراتب بیش از اثرات مستقیم تحریمها، اقتصاد ایران را تحت تاثیر قرار میدهد.
تحریمهای فعلی فراتر از سال ۱۳۹۲ است
مقصودی با اشاره به گستردگی تحریمهای ایران گفت: «اگر بخواهیم شرایط تحریمها را با سال ۱۳۹۲ مقایسه کنیم، باید توجه داشت که تحریمهای فعلی ایران بسیار شدیدتر و پیچیدهتر است. در طول سالهای گذشته بیش از هزاران عنوان تحریمی به فهرست تحریمها اضافه شده که شامل تحریمهای بانکی، تجاری، نفتی و مالی است.»
او افزود: «بنابراین اگر فرض کنیم تحریمها به وضعیت سال ۱۳۹۲ بازگردند، در واقع ایران در شرایط بهتری نسبت به اکنون خواهد بود، چرا که تحریمهای جدیدی که در این سالها افزوده شدهاند، اکنون اعمال نشدهاند.»
مقصودی در پاسخ به این پرسش که آیا مکانیزم ماشه تحریمهای جدید و سختگیرانهای به همراه خواهد داشت، توضیح داد: «مکانیزم ماشه در واقع سازوکاری است که میتواند تحریمهای قبلی را مجدداً فعال کند، اما به شرط اینکه شرایط خاصی محقق شود. این مکانیزم به خودی خود تحریم جدیدی اضافه نمیکند مگر در موارد خاص.»
او تاکید کرد: «مکانیزم ماشه بیشتر در چارچوب تحریمهای بانکی و اقتصادی است و اثرگذاری واقعی آن بستگی به واکنشهای داخلی و نحوه مدیریت اقتصاد کشور دارد.»
اثرات انتزاعی؛ چالشی بزرگتر از خود تحریمها
مقصودی بخش اعظم دغدغهاش را نه تحریمها بلکه «اثرات انتزاعی» ناشی از فعال شدن مکانیزم ماشه عنوان کرد و گفت: «اکنون بیش از یک دهه است که اقتصاد ایران تحت تاثیر نظام انتزاعی منفی قرار دارد. این نظام انتزاعی باعث شده که کنشگران اقتصادی از تولیدکننده تا مصرفکننده، از سرمایهگذار تا بازارگردان، رفتارهای احتکاری و محافظهکارانه از خود نشان دهند.»
او توضیح داد: «اثر مستقیم تحریمها معمولا به صورت کاهش دسترسی به منابع مالی و بازارهای بینالمللی خودش را نشان میدهد اما اثر غیرمستقیم و انتزاعی آن بسیار گستردهتر است. این اثرات انتزاعی باعث میشود قیمتها به شدت نوسان کنند، ساختار تولید مختل شود و بازارهای طلا، ارز، زمین و سایر داراییها دچار احتکار و سفتهبازی شوند.»
مقصودی تاکید کرد: «اقتصاد ایران نه فقط از خود تحریمها بلکه بیش از آن از بازی انتزاعی منفی ضربه میخورد. وقتی فعالان اقتصادی باور کنند که وضعیت بدتر خواهد شد، دست به رفتارهای غیرمولد میزنند، سرمایهگذاری متوقف میشود، و بازارها بیثبات میشوند.»
او افزود: «به همین دلیل، اگر مکانیزم ماشه فعال شود ولی دولت و نهادهای اقتصادی بتوانند به سرعت و با قدرت اطمینانبخشی کنند، اثر واقعی تحریمها کاهش مییابد. اما اگر این اطمینان ایجاد نشود، همان اثرات روانی و انتزاعی میتواند باعث ایجاد بحرانهای شدیدتر اقتصادی شود.»
مقصودی نقش دولت را در شرایط فعلی بسیار کلیدی دانست و گفت: «دولت باید به صورت فعال و هوشمندانه با ارائه پیامهای شفاف و قوی به بازارها اطمینان بدهد که شرایط تحت کنترل است. اگر دولت واکنش مناسبی نشان ندهد و در مقابل مکانیزم ماشه منفعل یا سردرگم عمل کند، این وضعیت باعث خواهد شد بازارها دچار التهاب و بیثباتی بیشتر شوند.»
او تاکید کرد: «پیشبینی و مدیریت اثرات انتزاعی اقتصادی، نه تنها از طریق سیاستهای مالی و پولی بلکه با استفاده از ابزارهای رسانهای و اطلاعرسانی دقیق و شفاف امکانپذیر است.»
مقصودی در بخش دیگری از صحبتهای خود به اهمیت نقش رسانهها اشاره کرد و گفت: «رسانهها به عنوان پل ارتباطی میان دولت، بازار و مردم، باید مسئولانه عمل کنند. پرداخت بیش از حد به موضوع مکانیزم ماشه، ایجاد جو نگرانی و دامن زدن به شایعات، میتواند نظام انتزاعی را به هم بریزد.»
او افزود: «رسانهها باید ضمن ارائه اخبار دقیق و منصفانه، با مصاحبه و گفتگو با فعالان واقعی بازار و تولیدکنندگان، مردم را با مشکلات واقعی آشنا کنند تا بتوانند به درک بهتر و منطقیتری از وضعیت اقتصادی برسند.»
مقصودی تاکید کرد: «یکی از راهکارهای مهم مقابله با اثرات منفی مکانیزم ماشه، ایجاد فضای گفتوگو و شفافسازی است. مصاحبه با فعالان اقتصادی، تولیدکنندگان و تاجران میتواند واقعیتهای اقتصادی را روشن کند و مانع از بزرگنمایی غیرواقعی مشکلات شود.»
او افزود: «اگر بتوان نظام انتزاعی را مدیریت کرد، حتی تحریمهای سنگین نیز اثرات کمتری بر اقتصاد کشور خواهند داشت.»
حمیدرضا مقصودی در پایان گفتوگو تصریح کرد: «از ابتدای دهه ۹۰ اقتصاد ایران بیش از تحریمها، از بازیهای انتزاعی آسیب دیده است. مهمترین راهکار مقابله با این چالش، اطمینانبخشی مستمر دولت و مدیریت هوشمندانه رسانههاست.»
او افزود: «اگر دولت و رسانهها بتوانند با هماهنگی و هوشمندی، نگرانیها را کاهش دهند و فضای مثبت برای فعالیت اقتصادی فراهم کنند، اقتصاد کشور توانایی مقابله با تحریمها را خواهد داشت.»