ثروت زیاد برای نروژ دردسرآفرین شده است؟

به گزارش نبض بازار،  برخلاف بسیاری از کشور‌های نفتی که با بیماری نفرین منابع دست‌وپنجه نرم می‌کنند (یعنی وابستگی شدید به درآمد‌های نفتی و تضعیف سایر بخش‌های اقتصاد)، نروژ تاکنون با مدیریت هوشمندانه درآمد‌های خود، از این دام اجتناب کرده بود. اما کتاب موردبحث ادعا می‌کند که رفاه بی‌سابقه ناشی از نفت و صندوق ثروت ملی به‌تدریج جامعه نروژ را به سمتی سوق داده که انگیزه‌های کار و نوآوری کاهش یافته و وابستگی به دولت افزایش پیدا کرده است.

در خصوص اینکه رفاه بیش از حد چه آسیب‌هایی در پی دارد، نویسندگان کتاب که عنوانش پارادوکس نروژی: وقتی ثروت زیاد مشکل‌ساز می‌شود؛ به چند نشانه نگران‌کننده اشاره می‌کنند. نخستین موضوع کاهش بهره‌وری نیروی کار است. یعنی با وجود دستمزد‌های بالا و حمایت‌های اجتماعی گسترده، بسیاری از نروژی‌ها انگیزه کمتری برای کار سخت یا ریسک‌پذیری اقتصادی دارند. مساله بعدی رشد بخش دولتی در مقابل بخش خصوصی است؛ زیرا اقتصاد نروژ به‌طور فزاینده‌ای به هزینه‌های دولتی متکی شده، درحالی‌که بخش خصوصی نوآور کمتر از کشور‌های مشابه مانند سوئد یا دانمارک رشد کرده است. موضوع بعدی نیز مسائل بهداشتی و اجتماعی است؛ به طوری که با وجود کیفیت بالای زندگی، نروژ شاهد افزایش نرخ چاقی، مصرف دارو‌های ضدافسردگی و کاهش مشارکت در فعالیت‌های بدنی بوده است که برخی آن را به زندگی بیش‌ازحد مرفه و کم‌تحرک مرتبط می‌دانند.

البته منتقدان این دیدگاه استدلال می‌کنند که نروژ همچنان یکی از پایدارترین و مرفه‌ترین جوامع جهان است و مشکلات مطرح‌شده بیشتر چالش‌های عمومی کشور‌های توسعه‌یافته هستند تا نتایج خاص ثروت نفتی. علاوه بر این، صندوق ثروت ملی نروژ با سرمایه‌گذاری‌های متنوع جهانی از آسیب‌پذیری اقتصاد در برابر شوک‌های نفتی جلوگیری کرده است.

در همین رابطه بحث درباره نروژ نشان می‌دهد که حتی مدیریت خوب منابع طبیعی نیز می‌تواند با عوارض جانبی همراه باشد. ثروت هنگفت اگرچه رفاه را افزایش می‌دهد، اما ممکن است به‌تدریج فرهنگ کار، کارآفرینی و تاب‌آوری اقتصادی را تضعیف کند. این مساله به ویژه برای کشور‌هایی مانند عربستان سعودی یا کویت که به دنبال متنوع‌سازی اقتصاد‌های خود هستند، هشداری جدی محسوب می‌شود.

در مجموع می‌توان گفت: نروژ بدون شک در مدیریت ثروت نفتی خود موفق عمل کرده، اما پرسش کتاب این است که آیا این موفقیت اقتصادی به بهای از دست دادن دینامیس یا پویایی اجتماعی و اقتصادی تمام شده است؟ پاسخ قطعی هنوز روشن نیست، اما این بحث یادآور می‌کند که ثروت ملی، هرچند کلان، باید همراه با سیاست‌هایی برای حفظ انگیزه‌های تولیدی و سلامت اجتماعی باشد. در غیر این صورت، حتی یک کشور ثروتمند نیز می‌تواند با تله رفاه رو‌به‌رو شود.