گسل های اصلی زلزله در ایران فعال شده است؟
به گزارش نبض بازار، شایعات احتمال وقوع زلزله ۷ ریشتری در کشور در فضای مجازی دست به دست می‌شود که منشأ این اخبار توئیت یک محقق هلندی بوده که تحلیل‌های علمی و غیرعلمی بسیاری براساس آن مطرح شده است، اما پاسخ یک زلزله‌شناس به ادعای وقوع زلزله در ایران را بخوانید.
فریبرز ناطقی الهی، زلزله شناس در یادداشتی به ادعای ستاره شناس هلندی مبنی بر اینکه زلزله‌ای در مناطق غربی ایران در پیش است، پاسخ داد.
فریبرز ناطق الهی می‌نویسد: «ستاره‌شناس و منجم هلندی که بنا به گفته خودش با مطالعه رفتار ستاره‌ها و کائنات، تخمینی از زمان و مکان برای رخداد زلزله‌های سطح زمین می‌دهد، دوباره متنی را منتشر کرده که باعث تشویش اذهان مردم شده است. ناگفته نماند چند روز قبل از زلزله مهیب ترکیه این شخص متنی در سایت خود نوشت که البته باید دقت شود در این جمله: *زود* یا *دیر* در این منطقه (ترکیه) زلزله بزرگی رخ خواهد داد همان چیزی که عموم زلزله شناس‌ها برای منطقه اعلام کرده بودند البته نه در قالب «زود یا دیر» در قالب یک دوره بازگشت زمانی! و البته زود تیرش به هدف خورد. البته هیچ تحلیل یا روشی برای کار خود ارایه نکرد و چندین بار دیگر هم برای مناطق مختلف اظهار نظر کرد که خوشبختانه همه مردود از آب در آمد.
حال نوشته اخیر این منجم جوان و تازه به‌دوران‌رسیده: «در اثر تغییرات اساسی در این مناطق (روی شکل) زلزله بزرگی در حدود ۶ الی ۷ در روز‌های ۲۹ و ۳۰ آوریل انتظار می‌رود که پهنه زاگرس کشور ایران را هم شامل می‌شود!»
در قدم اول ایشان بیان نکرده اند که این «تغییرات*» (fluctuations*) در حقیقت چه هستند و کدام پارامتر‌ها را شامل می‌باشند در ضمن مثل سابق بیان کرده اند مطالعاتم را به ریز توضیح خواهم داد که هیچ وقت این مستندات از ایشان تا به امروز ارائه نشده است.
سندیت این نوع گفتار همان قدر اعتبار دارد که فردی عیر متخصص در زلزله بگوید من می‌دانم زلزله‌ای برای تهران با بزرگی مثلا ۷ در سه روز آینده خواهد آمد؟ بدون تعریف تغییرات و پارامتر‌های مربوطه و بدون تخصص، حال شد زهی سعادت، نشد مثل چند ده زلزله دیگر که این فرد برای خوزستان و دیگر مناطق دنیا اعلام کرد و نشد؟ تا این شخص مطالعات خود را مکتوب با دلیل و بر پایه علوم متداول برای قصاوت در مجامع علمی این فن ارایه نکند عملا مثل همین حالا فاقد اعتبار حتی بحث درباره فعالیت‌های این شخص است و باید متوجه بود که یک حدس درست آنهم با بیانی زیرکانه در میان صد‌ها یا بیشتر حدس غلط ایشان اصلا چقدر اعتبار می‌تواند داشته باشد؟
البته ناگفته نماند، دو منطقه‌ای که ایشان مشخص کرده‌اند، بنده هم سال پیش در دو موقعیت زمانی مختلف این دو زون را برای زلزله‌های بزرگ که در مسیر ما و کشور ما قرار گرفته‌اند و شکی ندارم که امسال و سال‌های نزدیک آینده بحرانی خواهد بود، مشخص کرده بودم و چقدر شباهت به مطالعات سال قبل بنده دارند شاید هم ایده از همانجا شروع شده است.
در بک کلام زلزله‌ها جزو لاینفک قسمت‌هایی از کره زمین و برای سالم ماندن آن نیاز هستند؛ پس لذا رخ خواهند داد. علم امروز شناخت بسیار خوبی از مکان آن‌ها دارد و در خصوص زمان رخداد، مطالعات هنوز کامل نیست و هیچ فردی در دنیا امکان تخمین زمانی آن را تا این لحظه، شاید هزاران سال دیگر هم نداشته و نخواهد داشت. بعد از مشخص کردن مناطق زلزله خیر با مطالعات آماری و احتمالاتی دوره‌های زمانی نسبتا خوبی مثلا در یک بازه رمانی چند ساله با علم امروز می‌توان تخمین حدودی اعلام کرد. هر ادعای دیگری علم نیست.»
پیش‌بینی زلزله در ایران ممکن است؟
چند روز پس از زلزله ترکیه، «مهدی زارع» عضو هیات علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله در مورد پیش‌بینی زلزله ترکیه از سوی فرانک هوگربیتس گفت: این فرد که از نظر علمی هم خیلی شناخته شده نیست پیش‌بینی کرده که درست است، ولی نمی‌دانیم از نظر علمی هم دلیلی داشته یا خیر، حداقل در توییتی که زده دلیل علمی برای این امر ارائه نکرده است.
زارع این را هم گفته بود که فرانک هوگربیتس (Frank Hoogerbeets)، محقق هلندی ظاهراً زمین‌لرزه ششم فوریه (۱۷ بهمن) را سوم فوریه ۲۰۲۳ پیش‌بینی کرده بود. او نوشته بود دیر یا زود یک زلزله با بزرگای حدود ۷.۵ در این منطقه (جنوب مرکزی ترکیه، اردن، سوریه، لبنان) رخ خواهد داد. موسسه‌ای که وی در آن تحقیق می‌کند، به عنوان یک موسسه تحقیقاتی برای نظارت بر هندسه بین اجرام آسمانی مرتبط با فعالیت‌های لرزه‌ای، در توئیتر توصیف شده است.
زارع همچنین گفته بود که به هر حال روش او نامشخص است و اینکه کار او را بر پایه روش علمی یا شبه‌علمی بنامیم هنوز زود است. ولی قدر مسلم در مورد زلزله ترکیه پیش بینی او صرف‌نظر از روش، با شانس همراه شده و در این مورد درست جواب داده است.
با این تفاسیر اذهان عموم جامعه به‌ویژه در فضای مجازی به شدت به این موضوع مشغول شده است که آیا امکان پیش بینی وقوع زلزله وجود دارد و آیا پیش بینی هوگربیتس مبنی بر وقوع زمین لرزه شدید در منطقه زاگرس ایران در روز‌های ۹ تا ۱۰ اردیبهشت جاری اتفاق خواهد افتاد یا خیر. این مسئله را با دکتر اسماعیل بایرام نژاد رییس مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در میان گذاشتیم.
بایرام نژاد با بیان اینکه، از نظر علم زلزله شناسی درحال حاضر پیش بینی دقیق زمین لرزه امکان پذیر نیست، افزود: این یعنی نمی‌شود ادعا کرد که در چه پنجره زمانی، مکانی و بازه بزرگی می‌توان زمین لرزه را پیش بینی کرد.
وی افزود: یک زمانی ممکن است ادعا شود که در یک سال آینده در آسیا زمین لرزه‌ای با بزرگی سه تا هفت رخ خواهد داد، اما این پیش بینی محسوب نمی‌شود چراکه به شکل قطعی هر از گاهی در سال مناطقی از قاره‌های مختلف دچار این زمین لرزه‌ها می‌شوند و احتمال اینکه این پیش‌بینی محقق شود، بسیار زیاد است.
رییس مرکز لرزه نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران ادامه داد: هنگامی که بر اساس امکانات موجود پنجره‌های زمانی، مکانی و بزرگی زلزله دقیق‌تر از سوی فرد یا سازمانی پیش‌بینی شود که به عنوان مثال در عرض یک ماه آینده در ایران زمین‌لرزه‌ای به بزرگای شش تا هفت رخ دهد، از نظر علم زلزله‌شناسی این ادعا پذیرفتنی نیست.
