زنگ خطر فرسودگی ناوگان حملونقل جادهای / عمر ۱۶ ساله اتوبوسها و بحران نوسازی در مسیرهای بینشهری
به گزارش نبض بازار- فرسودگی ناوگان حملونقل عمومی کشور دیگر به یک هشدار جدی تبدیل شده است؛ هشداری که اگر امروز جدی گرفته نشود، فردا هزینههای اقتصادی و اجتماعی سنگینی بر دوش کشور خواهد گذاشت. بر اساس آمارهای رسمی، میانگین عمر اتوبوسهای فعال در جادههای ایران به ۱۶ سال رسیده است، در حالی که استاندارد جهانی، کمتر از نیمی از این عدد را توصیه میکند. رئسی کانون انجمنها و شرکتهای مسافربری کشور با اشاره به اینکه از مجموع ۱۵ هزار اتوبوس دارای کارت هوشمند، تنها حدود ۷ هزار دستگاه عملاً در جادهها فعالاند، تأکید میکند که سن بالای اتوبوسها و هزینههای سنگین تعمیرات، توان ادامه فعالیت را از بسیاری از رانندگان و شرکتها گرفته است. در حالیکه قیمت یک اتوبوس نو در اروپا بین ۲۴۰ تا ۳۶۰ هزار یورو است، حتی نمونههای کارکرده آن نیز کمتر از ۱۲۰ هزار یورو قیمت ندارند. این در حالی است که با نرخ ارز فعلی، واردات چنین خودروهایی برای بخش خصوصی تقریباً غیرممکن شده است.
از سوی دیگر، اتوبوسهای اسقاطی داخلی نیز که سالها عمر مفیدشان را پشت سر گذاشتهاند، امروز در بازار داخلی تا ۲ تا ۳ میلیارد تومان قیمتگذاری میشوند و حتی اتوبوسهای کارکرده قابل تردد در مسیرهای متوسط، تا ۳۰ میلیارد تومان معامله میشوند؛ عددی که نشان از آشفتگی شدید در بازار حملونقل و سرمایهگذاری پایین در این بخش دارد.
کارشناسان معتقدند ادامه این روند، علاوه بر افزایش خطرات ایمنی برای مسافران، منجر به بالا رفتن هزینههای حملونقل و کاهش کیفیت خدمات خواهد شد. با این حال، هنوز برنامه جامع و اجرایی برای نوسازی ناوگان بینشهری ارائه نشده است. به نظر میرسد بدون ورود مستقیم دولت، تخصیص تسهیلات بانکی هدفمند و تسهیل واردات ناوگان استاندارد، بحران فرسودگی اتوبوسها به نقطهای بازگشتناپذیر نزدیک میشود؛ نقطهای که میتواند شریان حیاتی جادههای کشور را مختل کند.
به جهت بررسی موضوع فوق، گفتوگو کردیم با عبدالرضا فتاحی، رئیس کانون انجمنها و شرکتهای مسافربری کشور، که در ادامه مشروح آن را میخوانیم:
· عمر ناوگان مسافری چند سال است؟
عمر ناوگان حمل و نقل به طور کلی در ایران بالا است. اتوبوس ۱۶ سال، مینی بوس ۲۹ سال و سواری کرایه ۱۴ سال عمر دارند. نیاز به روزرسانی سیستم حمل و نقل با توجه به سن بالای اتوبوس و مینی بوسها بیشتر از قبل احساس میشود. مینی بوسهای فرسودهتر نیز در جادههای روستایی و بین شهری وجود دارند که استانداردهای کافی را برای حمل و نقل ندارند.
· چند دستگاه فعال در جاده داریم؟
تعداد اتوبوس فعال که قادر به فعالیت در مسیرهای متوسط و طولانی را دارند ۷ هزار دستگاه میباشند و تعداد اتوبوسهای دارای کارت هوشمند ۱۵ هزار دستگاه است. در این بین تعدادی از اتوبوسها نیز کارت هوشمند ندارند. تعداد اتوبوسهایی که دارای کارت هوشمند نمیباشند و در کارخانجات و مدارس و... درون شهری فعالیت میکنند ۱۵۰۰ دستگاه است.
تعداد مینی بوسهای فعال در حمل و نقل جادهای ۲ هزار دستگاه و تعداد مینی بوسهای فعال در کارخانجات و مدارس ۲۳ هزار دستگاه است. تعداد سواریهای کرایه فعال در حمل و نقل جادهای نیز ۳۲ هزار دستگاه است.
چه تعداد کمبود اتوبوس در ایران وجود دارد؟
برای رسیدن به نقطه مطلوب و توسعه ناوگان، ۶ هزار دستگاه اتوبوس نیاز داریم. برای نوسازی و عبور از بحران فعلی نیز به ۲ هزار دستگاه نیاز است. در حال حاضر هنوز این میزان اتوبوس تأمین نشده و چالشهای این حوزه ادامه دارد.
· اتوبوسهای نو و روز جهان با چه قیمتی عرضه میشوند؟
قیمت اتوبوسهای روز اروپا با برندههای معتبر بین ۲۴۰ هزار یورو تا ۳۶۰ هزار یورو است. قیمت اتوبوسهای کارکرده اروپایی ۱۲۰ هزار یورو تا ۱۸۰ هزار یورو است. این رقم به طور کلی بالاست و با ورود به کشور بیشتر نیز خواهد شد. به همین خاطر خرید اتوبوس کار دشواری شده و نیازمند حمایت دولت است.
· قیمت اتوبوسهای فرسوده فعلی چقدر است؟
قیمت اتوبوسهای فرسوده برای اسقاط در ایران ۲ تا ۳ میلیارد تومان است. قیمت اتوبوسهای کارکرده که قابل فعالیت در مسیرهای کوتاه زیر ۵۰۰ کیلومتر هستند ۴ تا ۶ میلیارد محاسبه میشود و قیمت اتوبوسهای قابل فعالیت در مسیرهای طولانی ۱۰ الی ۳۰ میلیارد تومان است. این موضوع باعث سخت شدن خریداری اتوبوس و کاهش سرمایهگذاری در این حوزه شده است. تداوم این روند میتواند هزینه حمل و نقل را برای شهروندان بالا ببرد و ایمنی سفر نیز به واسطه فرسودگی اتوبوسها کاهش یابد.