طرح کالابرگ شکست می‌خورد؟ / یارانه بگیران بخوانند
به گزارش نبض بازار، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به نمایندگی از دولت اعلام کرده که دولت چهاردهم در نظردارد برای جبران بخشی از گرانی‌های اخیر به وجود آمده تحت تاثیر رشد قیمت ارز ودیگر عامل، به هفت دهک کالابرگ اعطا کند.
تجربه دولت‌های قبلی برای اعطای کالابرگ به مردم به خاطر پیش بینی نکردن واقعی نوع نیاز‌های مردم وهمچنین نبود زیرساخت‌های لازم با شکست مواجه شده بود. به عنوان نمونه در دولت سیزدهم وزارت تعاون، کار ورفاه اجتماعی اقدام عملی دراین باره انجام داد.
اما چون کالا‌های مورد نیاز این طرح چندان مورد نیاز مردم نبود وکالا‌های مورد نیاز در سبد کالایی مشمول کالابرگ قرارنگرفته بود، دسترسی مردم به کالاها آسان نبود، شمار فروشگاه‌های مشمول طرح محدود وزیرساخت‌های فناورانه آن فراهم نشده، تبلیغات واطلاع رسانی لازم وکافی برای نوع استفاده مردم از کالابرگ انجام نشده وضمنا کیفیت کالاها موردپسند واستفاده مردم قرارنگرفت، استقبال از این طرح بسیار ضعیف بود به گونه‌ای که شاید کمتر از ۱۰ درصد یارانه بگیران از این طرح استقبال کرده وبقیه ترجیح دادند همان یارانه نقدی شان را دریافت وآن وجه را خودشان مدیریت کنند.
اکنون و با اطلاع رسانی قطره چکانی که دولت و وزارت رفاه دولت چهاردهم دراین خصوص انجام داده؛ به گونه‌ای که جزئیات مهم وتعیین کننده طرح کالابرگ بخصوص نوع کالاها، قیمت آنها وتفاوت قیمت با بازار، کیفیت، مقدار توزیع ومکان‌های عرضه؛ به گونه‌ای که دسترسی مردم به کالاها آسان باشد، رااعلام نکرده است، تردید‌های مردم دراین باره افزایش یافته است.
بخصوص اینکـه از همیـن ابتـدا تناقض‌گویی‌های مختلفی درمیان مقامات دولتی دراین باره بروز کرده است. به عنوان مثال، درحالی که رئیس جمهور ازاختصاص ۲ نوبت کالابرگ به مردم پیش از پایان سال سخن گفت، وزیر رفاه آن را به یک نوبت کاهش داده واعلام کرده یک نوبت این کالابرگ قبل از سال ونوبت دیگر آن در سال جدید ارایه می‌شود؛ بدون آن که جزئیات زمانی مشخصی ارایه شود.
بدین ترتیب این بلاتکلیفی وسکوت وتناقض گویی شاید ذهن افکار عمومی را به سوی تجربه ناموفق قبلی ارایه کالابرگ در دولت قبلی رهنمون کرده وآنان خواهان این شوند که نقدینگی کالابرگ در اختیارشان قرارگرفته تا خود وبه صلاحدید هر شخص ومقتضیات هر زندگی، اقدام به مدیریت آن بکنند. حتی ممکن است افکار عمومی خواهان اختیاری شدن استفاده از کالابرگ هم بشوند که البته حق طبیعی آنهاست.
سید مرتضی افقه، کارشناس اقتصادی در این خصوص می‌گوید: واگذاری حق انتخاب در کالابرگ الکترونیکی یا یارانه درحالی قدرت خرید مردم کاهش یافته است رویکردی است که بستگی به اجرای آن و اقلام در نظرگرفته شده به مردم دارد؛ هر چند، چون مردم با یارانه قدرت مانور بیشتری برای انتخاب کالا‌های مورد نظر خود دارند که به احتمال زیاد گرایش بیشتری به یارانه در مقایسه با کالابرگ الکترونیکی خواهند داشت، اما در مجموع باید گفت اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی همان طرح توزیع کوپن است که برازنده اجرا در کشور نیست.
او می‌افزاید: یارانه نقدی به دلیل اینکه شرایط مطلوب‌تر و زمان دار بودن برای استفاده را دارد و نیاز به حضور در صف‌های احتمالی را ندارد از مقبولیت بیشتری نزد مردم برخوردار خواهد بود از سویی دیگر یارانه نقدی حق انتخاب به مردم را می‌دهد. علاوه بر این، کالابرگ باعث ایجاد مشکلات بوروکراسی و هزینه‌کرد‌هایی برای دولت خواهد شد که تامین و توزیع کالا‌های آن را برای خود دولت نیز پرچالش‌تر خواهد کرد که در انتها فقط به انتخاب محدودی از اقلام و کالا‌های خاص خواهد شد.
افقه درباره مزایای طرح کالابرگ نیزخاطرنشان می‌کند: البته باید توجه داشت توزیع کالابرگ به دلیل جلوگیری از توزیع نقدینگی در جامعه مزیت کنترل نرخ تورم را داراست، اما در حال حاضر مردم به احتمال زیاد یارانه نقدی را به دلایل مختلف مانند آزادی انتخاب در خرید کالا، دسترسی راحت‌تر به نقدینگی و مدت دارتر بودن استفاده از نقدینگی تا کالابرگ، به کالابرگ ترجیح خواهندداد. حتی در صورتی که دولت اجبار به جایگزینی طرح کالابرگ به جای یارانه کند نیز این احتمال وجود دارد که باز هم برخی به طرف فروش کالابرگ روی آورند تا به نقدینگی آن به منظور خرید کالا‌های مورد نظر خود برسند.
بهاالدین حسینی هاشمی، کارشناس اقتصادی هم دراین خصوص می‌گوید: اجرای طرح کالابرگ الکترونیک به‌جای پرداخت نقدی یارانه، اقدامی صحیح است، زیرا پرداخت یارانه نقدی موجب ایجاد تورم در کشور می‌شود و از آن جا که در کشور تورم بالای ۵۰ درصد داریم، پرداخت یارانه نقدی فقط بر آتش تورم می‌دمد؛ کما اینکه نیاز‌های حداقلی معیشت خانوار‌های کم‌برخوردار تامین نخواهد شد.
وی ادامه می‌دهد:هدف دولت از پرداخت یارانه در قالب کالابرگ رسیدن نیاز‌های اولیه خوراکی به هر خانوار است و اگر یارانه به‌صورت نقدی پرداخت شود، ممکن است خانوار آن پول را صرف هزینه‌های دیگر و از تغذیه اولیه که نیاز هر فرد است، بنا به مصلحت صرفه‌جویی کند.
حسینی‌هاشمی یادآور می‌شود: مردم با استفاده از کالابرگ، می‌توانند اقلام اساسی خود را تهیه کنند که در این صورت ویتامین و کالری موردنیاز آنها هم تامین می‌شود.
وی با اشاره به اینکه با پرداخت یارانه نقدی، مردم به‌دلیل داشتن مشکلات اقتصادی، ممکن است در اولویت‌بندی، به میزان دریافت مواد مغذی بدن خود توجه نکنند، تصریح می‌کند: پرداخت یارانه نقدی به‌جای کالا‌های اساسی به جز داشتن تبعات اجتماعی، از نظر اقتصادی هم چالش‌هایی را ایجاد می‌کند. به این صورت که افراد با بدن‌های ضعیف زود بیمار می‌شوند، زیرا ممکن است فرد مبلغ به‌دست آورده را صرف خرید کالا‌های اساسی نکند، بنابراین کالابرگ می‌تواند مدیریت تغذیه را برعهده بگیرد که در مجموع تهیه سبد کالایی برای دریافت یارانه چه به‌صورت کالابرگ و چه به‌صورت نقدی اقدامی مفید است.
حسینی هاشمی تاکید می‌کند: یارانه غیرنقدی کاملا عادلانه، شفاف و قابل‌رهگیری است و فرصت انتخاب را به مصرف‌کننده می‌دهد تا مدیریت معیشتش را خودش انجام دهد و با وجود امتیازاتی که پرداخت یارانه نقدی دارد، ارزش مبلغ پرداخت شده از سوی دولت طی زمان کاهش پیدا می‌کند؛ در واقع یارانه نقدی با تورم شاخص‌بندی نشده ودر نتیجه در گذر زمان ارزش چندانی نخواهد داشت.
به همین جهت ارائه یارانه کالایی در درجه اول برای اقشار مختلف جامعه به‌اصطلاح لنگر معیشتی ایجاد می‌کند؛ به‌عبارت دیگر مردم اطمینان حاصل می‌کنند هر ماه سبد کالایی مشخصی دارند که میزان آن کاهش پیدا نمی‌کند و این اتفاق اثر اجتماعی بهتری خواهد داشت.
منبع: روزنامه اطلاعات
