در نخستین روز نمایشگاه صنعت مالی ۱۴۰۴ چه گذشت؟
به گزارش نبض بازار، در میانه نگرانی‌هایی که از خاموشی‌های گسترده و بی‌سابقه برق در کشور وجود داشت، نمایشگاه فعالیت خود را آغاز کرد. این نگرانی‌ها، نه تنها زیرساخت‌های تولیدی و مالی را تحت تأثیر قرار داده، بلکه به نوعی گویای وضعیت کلی چشم‌انداز اقتصادی کشور است.
نبود مقامات ارشد دولتی در مراسم افتتاحیه و غیبت چشمگیر غرفه‌های بین‌المللی قابل توجه، در کنار سلطه تبلیغات یک اپراتور دولتی بر فضای رسانه‌ای، ابعاد چالش‌برانگیز این رویداد را برجسته می‌کرد. بسیاری از شرکت‌های مالی بزرگ داخلی نیز از حضور در نمایشگاه خودداری کرده بودند. در مجموع، تغییری محسوس نسبت به نمایشگاه سال گذشته دیده نمی‌شد و به نظر می‌رسید تنها برگزارکنندگان و وزارت صنعت، معدن و تجارت که میزبان رویداد بود، ذی‌نفعان اصلی و بهره‌برداران کلان این نمایشگاه به شمار می‌روند؛ دو طرفی که نه در مدیریت، نه سبک، نه شیوه، نه ساختمان و نه زمان‌بندی، هیچ اقدام نوآورانه‌ای را به نمایش نگذاشتند.
فراتر از ظاهر: ادعای بین‌المللی و واقعیت‌های میدانی
با وجود ادعای "یکی از بزرگترین رویداد‌های اقتصادی منطقه"، ابعاد فیزیکی نمایشگاه خود گویای تقلیل مقیاس آن بود. تنها در ۵ سالن از ۴۰ سالن محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار شد که معادل تنها ۱۲.۵ درصد از ظرفیت کل مجموعه است. این موضوع در کنار غیبت بازیگران جهانی، بیش از پیش نمایانگر وضعیت کنونی است. جستجوی مستقل در پایگاه‌های رسمی نمایشگاه، حضور بیش از سه شرکت خارجی را تأیید نمی‌کند. همچنین، عدم حضور نمایندگان بزرگ اقتصادی کشور‌های مؤثر مانند چین، روسیه و ترکیه، می‌تواند نشانه‌ای از احتیاط آنها نسبت به مکانیسم‌های مالی کشورمان باشد.
سایه چالش‌های ساختاری بر فضای نمایشگاه
نمایشگاه صنعت مالی امسال، تحت سایه سنگین بحران‌های ساختاری اقتصاد کشور برگزار شد. اعتراف صریح محمد شیرجیان، معاون بانک مرکزی، در سخنرانی خود به "نبود اولویت‌بندی اقتصادی" و "تخصیص غیرهدفمند ۷۶۰۰ هزار میلیارد تومان تسهیلات بانکی در سال ۱۴۰۳"، به نوعی این رویداد را به صحنه‌ای برای آشکار شدن برخی از چالش‌های داخلی تبدیل کرد. این اظهارات، نشانه‌ای از بی‌برنامگی در برخی حوزه‌های کلان اقتصادی است.
بحران انرژی نیز به عنوان یک شاخص مهم توسعه، خود را در زمان برگزاری نمایشگاه نشان داد. قطعی برق همزمان با نمایشگاه، آن هم در خرداد ماه و پیش از اوج مصرف، نه یک تصادف، بلکه نمادی از فرسودگی زیرساخت‌ها در سایه مدیریت ناکارآمد است.
بازار سرمایه نیز وضعیت چندان مطلوبی نداشت. شاخص کل بورس تهران از اردیبهشت ۱۳۹۹ تاکنون ۶۸ درصد سقوط کرده است، واقعیتی که حتی نگرانی مدیریت نمایشگاه از اعتراضات احتمالی را تأیید می‌کرد؛ وضعیتی که در نمایشگاه سال گذشته نیز تجربه شده بود.
آینده‌ای که می‌توانیم به آن دست یابیم: الهام از رویداد‌های جهانی
برای درک بهتر آنچه نمایشگاه‌های مالی جهان به آن دست یافته‌اند و ما می‌توانیم به آن سمت حرکت کنیم، نگاهی به چند نمونه الهام‌بخش خالی از لطف نیست. رویداد‌هایی مانند SIBOS در تورنتو ۲۰۲۴، که با حضور ۲۱۰ کشور و ۸۰۰۰ مؤسسه مالی برگزار شد و بر چالش‌های واقعی مانند تنظیم‌گری رمزارز‌ها و امنیت انرژی تمرکز داشت.
یا Money۲۰/۲۰ در آمستردام ۲۰۲۴، که میزبان ۹۵۰ استارت‌آپ فین‌تک با جذب سرمایه ۱۲ میلیارد دلاری بود و پنل‌های بدون سانسور درباره بحران‌های بانکی اخیر اروپا داشت. Singapore FinTech Festival ۲۰۲۴ نیز با مشارکت ۶۲،۰۰۰ نفر از ۱۳۴ کشور و رونمایی از ۱۴۰۰ محصول مبتنی بر هوش مصنوعی در خدمات مالی، نمونه‌ای درخشان از نوآوری و همکاری جهانی است.
این نمونه‌ها نشان می‌دهند که نمایشگاه‌های مالی می‌توانند فراتر از یک رویداد تبلیغاتی باشند و به بستری برای تبادل دانش، جذب سرمایه، و طرح چالش‌های واقعی اقتصاد تبدیل شوند. اما چرا ایران هنوز نتوانسته به جمع نخبگان مالی جهان بپیوندد؟
چالش‌هایی همچون انزوای بین‌المللی ناشی از تحریم‌های بانکی (SWIFT) و ریسک مبادلات با ما، حضور شرکت‌های معتبر جهانی را ناممکن ساخته است. سلطه انحصار‌های دولتی (مانند همراه اول و بانک‌های دولتی) نیز فضای رقابت و نوآوری را از بین برده است. گزارش شاخص جهانی نوآوری ۲۰۲۴ رتبه ایران را ۱۰۸ از ۱۳۲ کشور ثبت کرده که گویای این وضعیت است. عدم شفافیت داده‌ها در نهاد‌هایی مانند بورس و بانک مرکزی نیز مانعی دیگر است؛ به عنوان مثال، بانک مرکزی از سال ۱۴۰۰ تاکنون گزارش تطبیقی تورم ماهانه را منتشر نکرده است. در نهایت، فقدان امنیت سرمایه‌گذاری، بر اساس گزارش مؤسسه فریزر ۲۰۲۴، ایران را در شاخص آزادی اقتصادی در رتبه ۱۶۲ از ۱۶۵ کشور قرار داده است که نشان‌دهنده ریسک بالای سرمایه‌گذاری در کشور است.
آینه‌ای از واقعیت و فرصتی برای تغییر
نمایشگاه مالی تهران ۱۴۰۴، به جای آنکه پنجره‌ای رو به آینده باشد، آینه‌ای از واقعیت‌های کنونی نظام مالی کشورمان را به نمایش گذاشت. غیبت تصمیم‌سازان، سیطره تبلیغات انحصارگران دولتی و سکوت رسانه‌ها در برابر بحران‌های آشکار، همگی نشانه‌هایی هستند که نیاز به بازنگری جدی در رویکرد‌های کلان اقتصادی و مدیریتی را گوشزد می‌کنند. این رویداد، می‌تواند فرصتی برای تأمل عمیق‌تر در چالش‌ها و یافتن راه‌هایی برای خروج از این وضعیت باشد، تا شاید در آینده‌ای نزدیک، نمایشگاه صنعت مالی ایران، به جای تکرار گذشته، واقعاً نمایانگر تحول و پیشرفت باشد.
