وضعیت شرکتهای قندی در بازار سرمایه چگونه است؟
به گزارش نبض بازار، صنعت شکر یکی از صنایع کلیدی در جهان و ایران است که به دلیل نقش آن در تأمین نیازهای غذایی، تولید مواد اولیه برای صنایع مختلف و تأثیر آن بر اقتصاد کشاورزی، اهمیت ویژهای دارد.
پیشروهای شیرین
طبق گزارشهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) و انجمن بینالمللی شکر (ISO)، تولید جهانی شکر در سال ۲۰۲۴-۲۰۲۵ حدود ۱۸۰ تا ۱۹۰ میلیون تن برآورد شد. این مقدار بهطور عمده از نیشکر (حدود ۸۰ درصد) و چغندر قند (حدود ۲۰ درصد) تأمین میشود.
بر همین اساس برزیل به عنوان بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده شکر جهان با تولید سالانه حدود ۳۵-۴۰ میلیون بوده و به دلیل شرایط آبوهوایی مناسب و زمینهای وسیع، قطب تولید نیشکر است.
هند نیز دومین تولیدکننده بزرگ با تولید حدود ۲۸-۳۰ میلیون تن به شمار میرود و از سوی دیگر نیزبزرگترین مصرفکننده شکر در جهان نیز محسوب میشود.
تایلند، چین، و ایالات متحده نیز از دیگر تولیدکنندگان مهم هستند. اتحادیه اروپا به عنوان تولیدکننده عمده شکر چغندری با تمرکز بر کشورهای مانند فرانسه و آلمان است.
مصرف شیرینی خوران
مصرف شکر به دلیل رشد جمعیت و افزایش تقاضا برای محصولات غذایی و نوشیدنیهای شیرینشده، بهویژه در کشورهای در حال توسعه، رو به افزایش بوده و سرانه مصرف این کالا در جهان حدود ۲۴ کیلوگرم در سال است.
بر همین اساس برزیل، تایلند و استرالیا از بزرگترین صادرکنندگان شکر هستند. حدود ۶۰ میلیون تن شکر سالانه در بازار جهانی معامله میشود.
از سویی دیگر کشورهای آسیایی (مانند اندونزی، چین و بنگلادش) و خاورمیانه از واردکنندگان عمده شکر به شمار میروند.
یادآور میشود قیمت شکر در بازارهای جهانی تحت تأثیر عواملی مانند تغییرات آبوهوایی، سیاستهای یارانهای، و نوسانات ارز بوده و طی سال ۲۰۲۴، قیمت شکر خام در بورسهای جهانی (مانند بورس نیویورک) بین ۱۸ تا ۲۲ سنت به ازای هر پوند نوسان داشت.
طلای سفید ایرانی
قالب ذکر است که شکر در ایران از دو منبع اصلی نیشکر و چغندر قند تولید میشود.
نیشکرعمدتاً در استان خوزستان (شرکت کشت و صنعت نیشکر هفتتپه، کارون و غیره) تولید میشود و چغندر قند نیزدر استانهای غربی و شمالغربی مانند آذربایجان، همدان، و کردستان مورد کشت قرار میگیرد.
به همین منظور و طبق آمار وزارت جهاد کشاورزی، تولید شکر ایران طی سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ حدود ۱.۵ تا ۱.۸ میلیون تن بوده که این مقدار شامل شکر تولیدی از نیشکر (حدود ۷۰۰ هزار تن) و چغندر قند (حدود ۱ میلیون تن) است.
هر چند ایران دارای منابع تولیدی شکر بوده، اما همچنان به واردات شکر خام و تصفیهشده وابسته است و سالانه حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار تن شکر وارد میشود تا کسری تقاضای داخلی (حدود ۲.۲ تا ۲.۴ میلیون تن) جبران کند، زیرا سرانه مصرف شکر در ایران حدود ۳۰ کیلوگرم در سال بوده که بالاتر از میانگین جهانی به شمار میرود.
شیرین سازان
حدود ۴۰ کارخانه تولید شکر در ایران فعال هستند که شامل کارخانجات نیشکری (مانند هفتتپه و کارون) و کارخانجات چغندری (مانند قند هکمتان و قند شیرین) میشوند.
این صنعت بهطور مستقیم و غیرمستقیم برای صدها هزار نفر (کشاورزان، کارگران کارخانهها و حملونقل) اشتغال ایجاد کرده است.
بر همین اساس دولت ایران با اعمال سیاستهای حمایتی مانند خرید تضمینی چغندر قند و تنظیم تعرفههای وارداتی، از تولید داخلی حمایت میکند و با این حال، مشکلات مدیریتی و کمبود سرمایهگذاری در نوسازی تجهیزات، به عنوان چالشهایی صنعت شکر ایران هستند.
موانع تلخ
ایران با طبعیت خشک و کم آب شناخته میشود و تولید نیشکر و چغندر قند به آب زیادی نیاز دارد و بحران آب در ایران تولید را محدود کرده است.
البته علیرغم تلاش برای خودکفایی، ایران همچنان به شکر وارداتی وابسته بوده و نوسانات ارزی در قالب افزایش قیمت ارز، هزینههای تولید و واردات را با افزایش روبه رو میسازد.
سود شیرین
طی سالهای اخیر، قیمت شکر در بازار داخلی به دلیل تورم و افزایش هزینههای تولید (مانند انرژی، حملونقل و نیروی کار) رشد قابلتوجهی داشته و این موضوع به افزایش درآمد شرکتهای قندی کمک کرد..
با توجه بر اینکه حاشیه سود ناخالص شرکتهای قندی معمولاً بین ۱۵ تا ۲۵ درصد است، اما به دلیل بدهیهای سنگین و هزینههای عملیاتی بالا، سود خالص برخی از این شرکتها محدود ارزیابی میشود.
در حوزه صادرات نیز برخی شرکتها مانند قند هکمتان و قند شیرین خراسان توانستهاند بخشی از محصولات خود (مانند شکر تصفیهشده یا ملاس) را صادر کنند که به بهبود درآمد ارزی آنها کمک کرده است.
شیرینهای بورسی
در بورس اوراق بهادار تهران نیز چندین شرکت مرتبط با تولید شکر یا محصولات وابسته به آن حضور دارند که شرکتهای فعال در این حوزه عبارتاند از:
شرکت قند اصفهان (قصفها): یکی از قدیمیترین شرکتهای قندی در ایران که شکر چغندری تولید میکند.
شرکت قند هکمتان (قهکمت): تولیدکننده شکر چغندری با ظرفیت بالا در ایران است.
شرکت قند شیرین خراسان (قشکر): در تولید شکر از چغندر قند فعالیت میکند.
شرکت قند مرودشت (قمرو): در حوزه تولید شکر چغندری فعالیت دارد.
شرکت قند نیشابور (قنیشا): از دیگر شرکتهای فعال در این حوزه به شمار میرود.
شرکت قند تربت حیدریه (قتربت): تولیدکننده شکر چغندری را انجام میدهد.
شرکت قند پیرانشهر (قپیرا): فعال در غرب ایران است.
سهم شیرینی
سهام شرکتهای قندی در بورس تهران معمولاً تحت تأثیر عوامل فصلی (مانند فصل برداشت چغندر قند) و سیاستهای دولت (مانند قیمتگذاری شکر) قرار دارد.
در سال ۱۴۰۳، سهام برخی شرکتها مانند قند هکمتان و قند شیرین خراسان به دلیل افزایش تقاضا برای شکر و بهبود سودآوری، رشد قیمتی قابلتوجهی را تجربه کردند.
با این حال، نوسانات بازار و مشکلات نقدینگی برخی شرکتها (مانند بدهیهای بانکی) باعث شده که سهام این شرکتها گاهی با ریسک همراه باشد.
حجم معاملات این شرکتها نیز در بازار سرمایه همواره نوسان را تجربه کردهاند. سهام قندیها به دلیل اندازه نسبتاً کوچک این شرکتها (در مقایسه با صنایع بزرگ مانند پتروشیمی یا فولاد) معمولاً حجم معاملات متوسطی دارند.
از سویی دیگر قیمت سهام این شرکتها به اخبار مربوط به تولید، قیمتگذاری شکر، و سیاستهای وارداتی حساس است. برای مثال، کاهش تعرفههای وارداتی میتواند سهام این شرکتها را تحت فشار قرار دهد.
یادآور میشود؛ در بورس تهران، شاخص صنعت قند و شکر وجود دارد که عملکرد کلی این شرکتها را نشان میدهد. این شاخص در سال ۱۴۰۳ رشد متوسطی داشته است.
شکر در جهان
این کالا در جهان با افزایش مصرف و نرخ روبه روست بنابراین سرمایه گذاریهای بسیاری را برای تولید جذب میکند. قابل ذکر است، با رشد جمعیت و توسعه صنایع غذایی، تقاضای جهانی برای شکر افزایش خواهد یافت.
همچنین رشد بازار شیرینکنندههای مصنوعی ممکن است تقاضای شکر را در برخی مناطق محدود سازد. از سویی دیگر فشارهای زیستمحیطی باعث شده است که تولیدکنندگان به سمت روشهای کشاورزی پایدار حرکت کنند.
بر همین اساس، صنعت شکر در جهان با تولید سالانه حدود ۱۸۰ میلیون تن، تحت تأثیر کشورهای بزرگی مانند برزیل و هند است. در ایران نیز این صنعت با تولید حدود ۱.۵ تا ۱.۸ میلیون تن و وابستگی به واردات، نقش مهمی در اقتصاد کشاورزی دارد و حدود ۷ تا ۱۰ شرکت بورسی در ایران در این صنعت فعال هستند که با وجود چالشهایی مانند کمبود آب و مشکلات مدیریتی، به دلیل افزایش قیمت شکر و تقاضای داخلی، روند درآمدی نسبتاً مثبتی را تجربه کردهاند. با این حال، نوسانات بازار و سیاستهای دولتی همچنان بر عملکرد این شرکتها تأثیرگذار است؛ بنابراین و با وجود چین چالش و پتانسیلهایی برای افزایش تولید و سودآوری میتوان سرمایهگذاری در نوسازی کارخانجات و بهبود بهرهوری را در کنار توسعه کشت چغندر قند در مناطق کمآب با استفاده از روشهای آبیاری مدرن با تقویت صادرات محصولات جانبی مانند ملاس برای افزایش درآمد ارزی در سیاستهای اقتصادی کلان و برنامههای توسعهای مد نظر قرار داد.