چرا پاکستان به جای ایران از آمریکا نفت میخرد؟
به گزارش نبض بازار ، در شرایطی که انتظار میرفت نزدیکی جغرافیایی و پیوندهای فرهنگی ایران و پاکستان به تقویت تجارت نفتی بین این دو همسایه منجر شود، گزارشهای اخیر از تمایل پاکستان به تأمین نفت از آمریکا خبر میدهند. این تغییر رویکرد پرسشهایی درباره عوامل اقتصادی، سیاسی و بینالمللی مؤثر بر تصمیمگیریهای تجاری پاکستان ایجاد کرده است. این گزارش به بررسی دلایل این چرخش و تأثیر آن بر روابط تجاری منطقهای میپردازد. در گفتوگو با محمد صادق مهرجو، کارشناس انرژی، دلایل این تغییر رویکرد و عوامل تأثیرگذار بر مناسبات تجاری بین کشورها بررسی شد.
منافع اقتصادی، محور تصمیمگیری کشورها
مهرجو با تأکید بر اینکه تصمیمگیریهای تجاری کشورها بر اساس منافع اقتصادی و تراز تجاری آنها شکل میگیرد، اظهار داشت: «کشورها معمولاً بر اساس منطق اقتصادی و میزان نفعی که از روابط تجاری با دیگران کسب میکنند، عمل میکنند. برای مثال، تراز تجاری چین با آمریکا بالغ بر ۷۰۰ میلیارد دلار است، در حالی که با ایران تنها حدود ۶۰ میلیارد دلار است. این اختلاف یک به ده، تمایل کشورها به حفظ روابط با شرکای تجاری بزرگتر را توضیح میدهد.»
وی افزود: «اینکه انتظار داشته باشیم کشورهای همسایه مانند پاکستان صرفاً به دلیل نزدیکی جغرافیایی یا اشتراکات فرهنگی از ایران نفت بخرند، واقعبینانه نیست. مناسبات تجاری تحت تأثیر عوامل پیچیدهتری مانند فشارهای بینالمللی، تحریمها و سیستم بانکداری جهانی قرار دارد.»
تأثیر تحریمها و فشارهای بینالمللی
این کارشناس انرژی به نقش تحریمها و محدودیتهای بانکی در کاهش تجارت نفتی ایران با کشورهای همسایه اشاره کرد و گفت: «کشورهایی که به اقتصاد بینالملل و سیستم سوئیفت متصل هستند، تحت فشارهای خارجی قرار دارند. اگر کشوری مانند عراق یا پاکستان به دلیل تحریمها مجبور شود واردات نفت یا گاز از ایران را کاهش دهد و به سمت کشورهایی مثل عربستان یا آمریکا برود، نباید تعجب کنیم. این تصمیمات اغلب تحت تأثیر تهدیدات و فشارهای خارجی است.»
مهرجو همچنین به تفاوت توان صادراتی ایران و رقبایی مانند روسیه اشاره کرد: «روسیه با صادرات روزانه ۶ تا ۶.۵ میلیون بشکه نفت خام، به دلیل سقف قیمتی اعمالشده توسط غرب، تخفیفهای جذابی ارائه میدهد. این تخفیفها برای خریداران و پالایشگاهداران، حتی با وجود ریسکهای امنیتی، حاشیه سود بالایی ایجاد میکند. در مقابل، تولید نفت خام ایران محدودتر است و نمیتواند با این حجم رقابت کند.»
پیچیدگیهای فروش نفت ایران
وی با اشاره به پیچیدگیهای فروش نفت ایران در شرایط تحریم توضیح داد: «شبکه فروش نفت ایران بسیار پیچیده است و ردیابی آن دشوار. برای مثال، ایران میتواند نفت خود را با گریدهای مشابه نفت عراق یا عربستان عرضه کند و خریداران، بهویژه در آسیا، به راحتی آن را جایگزین کنند. با این حال، تخفیفهای ایران، هرچند اندک، به دلیل کیفیت بالاتر نفت خام نسبت به برخی رقبا، همچنان جذابیت دارد.»
مهرجو افزود: «چین به دلیل نیاز به کالاها و خدمات، از ایران نفت میخرد و به جای پرداخت دلار، کالا و خدمات ارائه میدهد. این تجارت دوسر برد است، اما پاکستان چنین ظرفیتی ندارد. پاکستان نمیتواند کالاهای پیشرفته یا متنوعی مانند چین به ایران عرضه کند و عمدتاً به کالاهای خام مانند برنج یا میوه محدود است که ایران خود در این زمینهها خودکفاست یا میتواند از منابع دیگر تأمین کند.»
چالشهای تجارت ایران و پاکستان
این کارشناس به مشکلات تراز تجاری ایران و پاکستان اشاره کرد و گفت: «ایران عمدتاً به پاکستان برق صادر میکند، اما پاکستان هنوز بدهی حدود سه میلیارد دلاری خود بابت این صادرات را تسویه نکرده است. ایران به دلار یا یورو نیاز دارد تا تجهیزات پیشرفته یا کالاهای با فناوری بالا وارد کند، اما پاکستان عمدتاً میتواند کالاهای خام مانند برنج یا نارنگی عرضه کند که نیازهای ایران را برآورده نمیکند.»
وی افزود: «پاکستان میتواند نفت یا سایر مواد خام را از کشورهایی مانند عراق، عربستان یا کویت بدون دردسرهای ناشی از تحریمها تأمین کند. این کشورها محدودیتهای بانکی و بیمهای کمتری دارند و تراز تجاری مثبتتری با پاکستان ایجاد میکنند.»
محمد صادق مهرجو در پایان تأکید کرد که مناسبات تجاری کشورها بیش از آنکه به عوامل احساسی یا جغرافیایی وابسته باشد، تابع منطق اقتصادی، فشارهای بینالمللی و توانمندیهای تجاری است. وی هشدار داد: «ایران برای حفظ جایگاه خود در بازارهای منطقهای باید راهکارهایی برای کاهش تأثیر تحریمها و تقویت زیرساختهای تجاری خود بیابد. در غیر این صورت، کشورهایی مانند پاکستان به سمت شرکای تجاری با ریسک کمتر و سود بیشتر متمایل خواهند شد.»