ایران از نظر درآمد سرانه، در رتبه ۹۰ جهانی قرار دارد/ درآمد سرانه ایرانیان چقدر است؟
به گزارش نبض بازار، درآمد سرانه، از شاخصهای کلیدی اقتصاد کلان، نهتنها بیانگر میانگین درآمد هر فرد در کشور است، بازتابی از کیفیت سیاستگذاری، بهرهوری اقتصادی، و عدالت توزیعی در ساختار حکمرانی ست. در ایران، این شاخص طی دو دهه اخیر با نوسانات شدید همراه بوده و تحت تأثیر عواملی، چون تحریم، تورم، نوسانات ارزی و ضعف در جذب سرمایهگذاری خارجی قرار گرفته. در حالی که برخی گزارشها از رشد نسبی درآمد سرانه در سالهای اخیر خبر میدهند، مقایسه آن با کشورهای همسایه، تصویر متفاوتی از جایگاه اقتصادی ایران میدهد.
ایران در برابر ترکیه و امارات؛ شکاف در سیاستگذاری
طبق گزارش بانک جهانی، درآمد سرانه ایران بر اساس قدرت خرید (PPP) در ۲۰۲۳ حدود ۱۹٬۹۵۷ دلار بوده، در حالی که ترکیه با ۴۲٬۴۵۱ دلار و امارات با ۸۱٬۶۷۶ دلار در جایگاه بالاتری قرار دارند. این تفاوت، صرفا ناشی از منابع طبیعی یا جمعیت نیست، حاصل تفاوت در سیاستگذاریهای اقتصادی، ثبات مالی، و تعاملات بینالمللی ست.
ترکیه، با وجود تورم بالا، توانسته با اصلاحات ساختاری در نظام بانکی و مالیاتی، جذب سرمایهگذاری خارجی و توسعه صادرات غیرنفتی، درآمد سرانه خود را به بیش از دو برابر ایران برساند. امارات نیز با تنوعبخشی به اقتصاد، توسعه گردشگری، و تبدیل شدن به هاب مالی منطقه، موفق شده درآمد سرانه معادل ۱۵ برابر ایران (در حالت اسمی) ایجاد کند. تجربه این کشورها نشان میدهد درآمد سرانه، بیش از آنکه تابع منابع باشد، تابع حکمرانی اقتصادی ست.
عراق و پاکستان؛ مقایسه با کشورهای کمثبات
در مقایسه با کشورهای کمثباتتر، چون عراق و پاکستان، ایران وضعیت بهتری دارد. درآمد سرانه ایران بر اساس PPP از عراق، اردن، هند، ازبکستان و پاکستان بالاتر است. با این حال، این برتری نسبی نباید موجب غفلت از شکاف با کشورهای هدفگذاریشده در سند چشمانداز ۱۴۰۴ شود. ایران در این سند، خود را در جایگاه «کشور اول منطقه» تعریف کرده بود، اما اکنون از نظر درآمد سرانه، در رتبه ۹۰ جهانی قرار دارد.
در عراق، با وجود منابع نفتی گسترده، ضعف در حکمرانی، فساد ساختاری و ناامنی، موجب شده درآمد سرانه به حدود ۵٬۰۳۰ دلار برسد. پاکستان نیز با درآمد سرانه حدود ۱٬۵۸۰ دلار، در گروه کشورهای کمدرآمد است. ایران، اگرچه از این کشورها جلوتر است، فاصله با کشورهای توسعهیافته منطقه، همچنان چشمگیر است.
تجربه جهانی؛ از مالزی تا رومانی
در سال ۲۰۰۰، ایران و مالزی درآمد سرانهای مشابه داشتند؛ اما اکنون مالزی با درآمد سرانه بیش از ۱۳٬۳۰۰ دلار (اسمی) و ۳۴٬۰۰۰ دلار (PPP)، در گروه کشورهای با درآمد بالا قرار گرفته. این جهش، حاصل اصلاحات اقتصادی، جذب سرمایهگذاری خارجی، و توسعه صنایع پیشرفته بوده.
رومانی نیز، که در ۲۰۰۰ درآمدی مشابه ایران داشت، اکنون با درآمد سرانه بیش از ۱۱٬۲۹۰ دلار، به گروه کشورهای با درآمد بالا پیوسته. این کشور، با بهرهگیری از عضویت در اتحادیه اروپا، اصلاحات ساختاری و توسعه زیرساختها، توانسته مسیر رشد پایدار را طی کند. ایران، در مقابل، به دلیل تحریم، نوسانات ارزی و ضعف در حکمرانی اقتصادی، از حفظ موقعیت خود نیز بازمانده.
پیامدهای شکاف درآمدی؛ از مهاجرت تا بیاعتمادی
شکاف درآمدی میان ایران و کشورهای قابل مقایسه، پیامدهای اجتماعی و سیاسی قابل توجه دارد. نخست، افزایش مهاجرت نخبگان و نیروی کار ماهر، که به دنبال فرصتهای بهتر در کشورهایی با درآمد سرانه بالاتر هستند. دوم، کاهش اعتماد عمومی به سیاستگذاری اقتصادی، که خود را در قالب کاهش مشارکت اقتصادی، افزایش نقدینگی غیرمولد و رشد بازارهای موازی نشان میدهد.
در تجربه مشابه، لبنان پس از سقوط درآمد سرانه، با موج مهاجرت گسترده و فروپاشی اعتماد عمومی مواجه شد. ایران نیز، در صورت عدم اصلاحات ساختاری، با خطر تکرار این مسیر مواجه است. درآمد سرانه، اگرچه شاخصی آماری ست، در عمل، بازتابی از کیفیت زندگی، امید اجتماعی و مشروعیت اقتصادی ست.