صادرات نفت ایران چگونه پس از جنگ افزایش یافت؟
به گزارش نبض بازار ، افزایش صادرات نفت ایران به ۲.۲ میلیون بشکه در روز، آنهم در شرایطی که تحریمها همچنان بهطور رسمی پابرجاست، نشاندهنده توان تهران در احیای زیرساختهای انرژی و بهرهگیری از کانالهای غیررسمی برای صادرات است. این میزان از صادرات نهتنها رکورد سالهای اخیر را پشت سر گذاشته، بلکه در حال نزدیک شدن به سطح ۲.۴ میلیون بشکه در روز است که پیش از اعمال فشار حداکثری نیز کمتر تجربه شده بود.
تداوم روند افزایشی صادرات، بیش از هر چیز مدیون تقاضای بالای چین و توسعه ناوگان نفتکشهایی است که خارج از دید سامانههای جهانی فعالیت میکنند. با استفاده از روشهایی، چون خاموشی ردیابها و انتقال کشتی به کشتی در آبهای آزاد، ایران توانسته مسیر صادرات را باز نگه دارد.
نفتهای شناور در آستانه فروش
در کنار صادرات رسمی، انبوهی از نفت خام ایران طی ماههای اخیر بهصورت ذخایر شناور در نزدیکی آبهای مالزی و سنگاپور نگهداری میشد. این ذخایر که حدود ۱۲۰ میلیون بشکه برآورد میشوند، اکنون در پی تعلیق تحریمهای ثانویه چین توسط دولت آمریکا، آماده عرضه به بازار هستند.
این تصمیم سیاسی، ایران را در موقعیت طلایی فروش محمولههایی قرار داده که مدتها بدون مشتری مانده بودند. با تخفیفهای قابلتوجه، این ذخایر اکنون شانس بیشتری برای ورود به پالایشگاههای چینی دارند؛ مسئلهای که میتواند درآمدهای نفتی ایران را در کوتاهمدت جهش دهد.
نگرانی در اردوگاه رقبای منطقهای
روند افزایشی صادرات ایران و احتمال ورود ناگهانی نفت ذخیرهشده به بازار، زنگ هشدار را برای تولیدکنندگان بزرگ نفت در منطقه به صدا درآورده است. عربستان سعودی که همواره یکی از مدعیان اصلی در بازار انرژی آسیا بوده، اکنون با خطر از دست دادن بخشی از سهم خود در بازار چین مواجه است.
روسیه نیز که پس از تحریمهای غرب بهشدت به صادرات انرژی به آسیا وابسته شده، از رقابت فزاینده با نفت ارزان ایران آسیبپذیر خواهد بود. قیمتگذاری تهاجمی ایران، با تخفیفهایی فراتر از استاندارد بازار، میتواند موازنه صادرات نفت به شرق آسیا را به ضرر مسکو تغییر دهد.
پیامدهای پنهان برای دلالان نفتی
در این میان، شبکههای واسطهای فعال در تجارت نفت ایران، که در سالهای اخیر از تحریمها سود قابلتوجهی به دست آوردهاند، اکنون با تهدید کاهش سودآوری مواجهاند. حذف واسطهها بهواسطه روابط مستقیم میان ایران و پالایشگاههای مستقل چینی، میتواند حاشیه سود این شبکهها را کاهش دهد.
این تغییرات همچنین ساختار تجارت غیررسمی نفت را دستخوش تحول کرده و ممکن است به بازتوزیع نقشها در زنجیره تأمین منجر شود؛ پدیدهای که در آینده میتواند پیامدهای اقتصادی و سیاسی گستردهای به همراه داشته باشد.
چین؛ برنده اصلی رقابت نفتی
در شرایطی که ایران با تخفیفهای قابلتوجه، صادرات نفت به چین را افزایش داده، پالایشگاههای مستقل چینی نیز با فرصتهای بیشتری برای تأمین نفت ارزان مواجه شدهاند. این پالایشگاهها که بخش عمده نفت ایران را خریداری میکنند، اکنون با کاهش فشارهای ناشی از تحریم، مسیر سادهتری برای واردات در پیش دارند.
افزایش ظرفیت پالایشی در مناطق صنعتی چین، بهویژه در شاندونگ و دالیان، نیز همراستا با سیاست واردات نفت ارزان از ایران حرکت کرده و به تقویت موقعیت پکن در بازار انرژی کمک کرده است.
پایداری یا تهدیدات پیشرو؟
با وجود دستاوردهای کنونی، مسیر آینده صادرات نفت ایران بدون مانع نخواهد بود. تحریمهای جدید آمریکا علیه شرکتهای حملونقل و نفتکشهای مرتبط با تهران، هزینههای تجارت را افزایش داده و موانع لجستیکی را بیشتر کرده است.
در کنار این، تهدید دولت آمریکا برای بازگرداندن تحریمهای سختگیرانهتر، از جمله ممانعت از پهلوگیری نفتکشهای ایرانی در بنادر چین یا اعمال محدودیتهای مالی جدید، میتواند مانع پایداری روند صادرات شود. برخی پیشبینیها حتی از احتمال سقوط صادرات ایران به نصف در صورت تشدید تحریمها طی یک سال آینده سخن میگویند.
بازتعریف نقش ایران در معادلات انرژی
در مجموع افزایش چشمگیر صادرات نفت و امکان عرضه نفتهای ذخیرهشده، نشانهای از قدرت مانور تهران در عرصه انرژی است. با اتکا به زیرساختهای مقاوم در برابر تحریم، تقویت روابط با چین و بهرهگیری از فرصتهای دیپلماتیک، ایران توانسته جایگاه خود را تا حدی در بازار نفت احیا کند.
هرچند ثبات این موقعیت به تحولات سیاسی و اقتصادی وابسته است، اما در شرایط فعلی، ایران بار دیگر به یکی از محورهای تعیینکننده در نظم جهانی انرژی تبدیل شده است.