روایت سازی برای توجیه جهش نرخ ارز

به گزارش نبض بازار، اخیرا به دنبال جهش نرخ ارز در بازار غیر رسمی شاهد روایت سازی از سوی گروه های مختلف هستیم. اگرچه تجربه های گذشته تک نرخ سازی ارز خصوصا از سال 97 به بعد با توجه به شرایط ویژه اقتصاد ایران همواره محکوم به شکست بودند، اما هر دفعه پس از اتخاد سیاست تک نرخ سازی ارز، گروهی سعی در علت تراشی های غیر واقعی برای افزایش نرخ ارز در بازار غیر رسمی بوده اند.

روایت سازی اول، دلیل جهش نرخ ارز رشد نقدینگی است

در شرایطی که نرخ رشد نقدنیگی از سال 1401 تا کنون از بالای 40 درصد به محدوده 25 درصد رسیده است و اتفاقا عملکرد بانک مرکزی در مهار نقدنیگی مثبت تلقی می شود، همچنان عده ای معتقدند دلیل جهش نرخ ارز، رشد نقدینگی است.

البته لازم به ذکر است رشد نقدینگی می تواند عامل رشد تورم و به تبع آن رشد نرخ ارز باشد، اما وقتی ما شاهد جهش نرخ ارز هستیم، آن هم در شرایطی که بانک مرکزی رو به سیاست های انقباضی آورده، طبیعتا رشد نقدینگی دلیل قانع کننده ای نیست.

روایت سازی دوم، دلیل جهش نرخ ارز صدور مجوز ترخیص درصدی است

اما به تازگی برخی در تلاش برای روایت سازی های جدیدی و متفاوتی در خصوص علت جهش 40 درصدی نرخ ارز در بازار غیر رسمی هستند. روایت هایی که شاید برای مخاطب تازه تر باشد و به نخ نمایی روایت هایی نظیر رشد نقدینگی و ناترازی و .... نباشد.

روایت جدیدی که برخی برای جهش نرخ ارز می تراشند، مربوط به مصوبه ترخیص درصدی است. با توجه به چالشهای یکی دو سال اخیر در خصوص دریافت کد منشا ارز، تخصیص ارز بانک مرکزی و... جهت ترخیص کالا از گمرکات کشور، بخشنامه ترخیص درصدی، روشی برای ترخیص کالاهای وارداتی است که بر اساس آن، واردکنندگان می‌توانند بخشی از کالاهای خود را قبل از پرداخت کامل تعرفه‌ها و عوارض گمرکی ترخیص کنند.

این بخشنامه با هدف تسهیل در امر واردات و کاهش هزینه‌های انبارداری و همچنین تسریع در چرخه تولید و توزیع کالاها، با وقفه ای تقریبا یک ماهه از آذرماه مجددا به اجرا گذاشته شد.

هم اکنون استدلال این افراد این است که این مجوو سبب شده تا وارد کنندگان، ارز خود را از بازار تهیه و 90 درصد کالای خود را از گمرکات ترخیص کنند. همچنین آن ها این چرخه را ادامه می دهند تا زمان تخصیص ارزشان فراهم شود. همین امر موجب به فشار مضاعف به بازار حواله ارز شده است.

روایت سازی سوم، دلیل جهش نرخ ارز تحولات سیاسی منطقه است

یکی از دیگر از دلایلی که همواره در هر جهش نرخی عده ای مطرح می کنند، تحولات سیاسی و جنگ های منطقه ای و فرامنطقه ای است. دلیلی که چون معیار مشخصی برای رد یا اثبات آن وجود ندارد همواره می تواند جزو دلایل جهش های نرخ مطرح شود.

تجربه سال 1402 و ثبات نرخ ارز در این سال به وجود اتفاقات مختلفی که در آن افتاد نشان می دهد، این دلیل نیز نمی تواند چندان مخاطب را قانع کند.

دلیل اصلی جهش نرخ ارز/ اذعان معاون اول رئیس جمهور به اشتباه در زمان اجرای سیاست تک نرخ سازی

تا امروز فضای رسانه‌ای به‌گونه‌ای بود که وقوع جهش اخیر نرخ ارز در اواخر آذرماه نه به‌دلیل عدم محاسبه دقیق از شرایط اقتصاد ایران و اعمال دفعی تک‌نرخی‌سازی و حذف ارز نیمایی بلکه به‌دلیل تحولات منطقه، رشد نقدینگی و اخیرا تمدید مجوز ترخیص درصدی عنوان می‌شد. فضای رسانه‌ای کاریکاتورزده به‌قدری یک‌طرفه بود که منتقدان اجرای این طرح به ذی‌نفعان رانت تشبیه می‌شدند و متولیان اجرایی این طرح مسئله‌دار  قهرمانان حذف رانت عنوان می‌شدند، اما حالا با  تأکید معاون اول رئیس جمهور در زمان‌بندی غلط اجرا باید شاهد جهت‌گیری‌های جدیدی از سوی کارشناسان مستقل باشیم.

لازم به یادآوری و تأکید است که عارف در سخنان اخیر خود گفته بود: «بله، شاید در گام اول اشکالاتی در زمان اجرای تک‌نرخی‌سازی ارز داشتیم که قبول می‌کنیم.»

به‌هرترتیب این اذعان، هرچند دیرهنگام، نقطه مثبتی است؛ چرا که برای نخستین بار، یک مقام ارشد دولت به اشکالات اساسی در اجرای این طرح اذعان کرده است.

منبع تسنیم