دیدار در صحنه شطرنج/ پوتین و ترامپ در آستانه توافق

 نشست روسای جمهوری آمریکا و روسیه در حالی در هلسینکی فنلاند برگزار می شود که روزنامه کامرسنت روسیه، از اختلاف نظر واشنگتن و مسکو بر سر متن بیانیه نهایی این نشست خبر می دهد.
به نوشته این روزنامه، مسکو پیش‌ نویس بیانیه پایانی نشست سران دو کشور را برای واشنگتن ارسال کرد و طرف آمریکایی نیز ضمن اعلام آمادگی برای استفاده از این سند به عنوان پایه توافقات پایانی، تاکید کرد، در این سند باید نگرانی کاخ سفید درباره دخالت روسیه در انتخابات سال 2016 ذکر و تضمین داده شود که چنین اتفاقی در آینده رخ نخواهد افتاد.
'تام گرام' مدیر پیشین مسائل روسیه در دولت 'جورج بوش' و مدیر اجرایی فعلی گروه 'انجمن کیسینجر' در گفت وگو با کامرسنت یادآورشد: بیانیه پایانی نشست سران باید نشان دهنده واقعیات کنونی در روابط دو کشور باشد، در غیر این صورت جدی گرفته نخواهد شد.
به گفته وی، بهتر است در بیانیه پایانی اشاره شود که دو کشور به وجود اختلاف در دیدگاه های جدی فیمابین اعتراف می کنند، نگران تشدید رویارویی دو کشور و امکان وقوع درگیری نظامی واقعی هستند و آمادگی دارند تا نخستین گام ‌ها برای ایجاد شرایط مناسب به منظور به حداقل رساندن خطر رویارویی تمام عیار بین دو کشور بردارند. این مساله اساس همکاری‌ های دوجانبه آتی مطابق با منافع دو کشور را فراهم خواهد ساخت.
همانند روال گذشته، این بار نیز، نشست های تاریخی آمریکا و روسیه در خارج از واشنگتن و مسکو برگزار می شود.
'فرانکلین دلانو روزولت' نخستین بار در تهران با 'جوزف استالین' دیدار و گفت وگو کرد. آنها چند ماه پیش از پایان جنگ جهانی دوم بار دیگر در یالتای کریمه دیدار کردند.
تنها نشست 'هری ترومن' با استالین در پوتسدام، در حومه برلین بود. 'جان اف کندی' در ژنو با 'نیکیتا خروشچف' و 'رونالد ریگان' نیز در ریکجاویک ایسلند با 'میخائیل گورباچف' دیدار و گفت وگو کرد.
البته، نمی توان تضمین داد که نشست 'دونالد ترامپ' و 'ولادیمیر پوتین'، مقدمه و شروع یک روند باشد. آمریکا و روسیه در طول چند سال گذشته فرسوده و ضعیف شده اند. در طول هشت سال پیش، نشستی در سطح روسای جمهوری دو کشور برگزار نشد. فهرست اختلافهای دو طرف، بی پایان است.
نشست ‌هایی که در سطح رهبران دو کشور برگزار می شود، به ندرت به حصول توافق های مهم می ‌انجامد. مسکو و واشنگتن نیز چنین انتظاری از دیدار پوتین و ترامپ ندارند.
'جان بولتون' مشاور امنیت ملی کاخ سفید در سفر اخیر خود به مسکو نیز گفته بود که برگزاری چنین نشستی خود یک دستاورد بشمار می ‌رود. مذاکرات سران دو کشور ساختار دشواری ندارد و دو طرف به سادگی با یکدیگر صحبت خواهند کرد.
البته جان بولتن بعید ندانست که ترامپ و پوتین درباره مسائل مشخصی به توافق برسند.
بر اساس اعلام اندیشکده شورای روابط خارجی، روسای جمهوری آمریکا و روسیه تاکنون رابطه نزدیک و حسن تفاهم چندانی برای به نمایش گذاشتن نداشتند و نشست دوشنبه آنها در هلسینکی فنلاند، بدون رویکردهای تازه در قبال مسائل مختلف، از کنترل تسلیحات تا زد و بند در انتخابات، موفقیت آمیز محسوب نمی شود.
ترامپ و پوتین در نشست دوشنبه احتمالا درباره مداخله در انتخابات ریاست جمهوری، اوکراین، سوریه و کنترل تسلیحات هسته ای گفت وگو می کنند.
معترضان به نشست هلسینکی و نادیده گرفته شدن حقوق بشر، دمکراسی، آزادی بیان و حق مهاجران، قرار است از شنبه تا دوشنبه تظاهرات کنند و انتظار می رود مقام های فنلاندی از حرکت مردم به سوی محل دیدار ترامپ و پوتین در کاخ ریاست جمهوری این کشور جلوگیری کنند.
هرچند ترامپ و پوتین در دو نشست قبلی و نیز بیانیه های مکرر، مداخله روسیه در انتخابات آمریکا را رد کردند اما، این کار فایده ای نداشت. در صورتی که دو طرف در نشست دوشنبه به دنبال موضعی جدید نباشند، بعید است توافقی حقیقی حاصل شود و این به لحاظ سیاسی، ترامپ را در معرض خطر قرار می دهد.
به عقیده 'دمیتری ترنین' مدیر اندیشکده کارنگی در مسکو ، اصلی ‌ترین هدف ترامپ این است که این احساس را در داخل آمریکا به وجود آورد که او کاملا صریح و قاطع با پوتین صحبت کرده و از او خواسته است تا در انتخابات آمریکا دخالت نکند.
وی افزود: ممکن است پوتین موافقت کند که طی بیانیه مشترک اعلام شود، روسیه و آمریکا دخالت در روند انتخابات در سایر کشورها را غیرقابل قبول می دانند و بعد در کنفرانس مطبوعاتی مشترک تاکید کند که مسکو هیچ دخالتی در مسائل داخلی آمریکا نداشت و قصد چنین کاری را نیز ندارد. چنین اشاره برای ترامپ کافی خواهد بود و طرف آمریکایی نیز نباید بیشتر از این انتظار داشته باشد.
در رابطه با اوکراین نیز باید گفت، گفت وگوی سه ساله درباره این مساله به توافقنامه موسوم به 'مینسک 2' منتهی شد که خواستار خروج نیروهای نظامی خارجی از شرق اوکراین و خودمختاری بیشتر مناطق جدایی طلب است.
حتی حصول توافق مشروط درباره حضور صلحبانان در اوکراین به منزله بزرگ ترین پیشرفت در روند مذاکرات چند سال گذشته است و می تواند شروع بحث بر سر لغو محدود تحریم های اعمال شده علیه روسیه به خاطر تهاجم به اوکراین شود.
شبکه 'سی ان ان' آمریکا اعلام کرد: مطمئنیم، ترامپ که می گوید شورشیان طرفدار روسیه در اوکراین مسوول شکست روند صلح در این کشور نیستند، مساله اوکراین و عذرخواهی نکردن روسیه از خانواده قربانیان را به میان نمی کشد.
به گفته 'جان هربست' سفیر پیشین آمریکا در اوکراین و مدیر مرکز اوراسیای اندیشکده شورای آتلانتیک، با توجه به مخاطرات بالای اوکراین، نباید انتظار داشت در سیاست آمریکا در قبال کریمه تغییری ایجاد شود. اینکه رئیس جمهوری حرفی غیرسودمند درباره کریمه بگوید، دور از ذهن نیست.
سوریه نیز بابی برای گفت وگو درباره ایران است. ترک مخاصمه در سوریه یا هماهنگی نظامی بین آمریکا و روسیه برای وارد نشدن به حریم یکدیگر، موفقیت محسوب می شود اما، الان، با در نظر گرفتن ایران، منافع آمریکا حکم می کند که سوریه را به عنوان موضوعی برای گفت وگو مطرح کند. مقام های آمریکا نگران درگیری جدید بین اسرائیل و ایران یا نیروهای تحت حمایت این کشور در سوریه هستند.
کاخ سفید همچنین به دنبال افزایش تولید نفت روسیه به عنوان راهی برای محدود کردن درآمد صادرات نفتی ایران است. اعمال محدودیت هایی بر ایران در صدر اولویت های ترامپ و مشاورانش در نشست هلسینکی قرار دارد.
در حالی که منطقه عاری از تنش در جنوب سوریه می‌ تواند بالقوه به توافق آمریکا و روسیه منتهی شود اما، حضور نظامی آمریکا در سایر نقاط سوریه، به طور خاص شرق فرات، یک مشکل امنیتی بزرگتر است. انتظارات سیاستگذاران و کارشناسان مسکو نسبت به نتایج نشست پوتین و ترامپ بسیار پائین است. اختلاف های دو کشور در چارچوبی نظام مند گسترش یافته است و حتی اگر پوتین و ترامپ از ویژگی ‌های رهبری خوب هم برخوردار باشند، تغییر رویارویی و تقابل کامل آن ‌ها بعید است.
با این وجود، بدبین های افراطی معتقدند که مدیریت این تقابل بهتر از شکل گیری اختلاف های جدیدی بین آنهاست. با توجه به اطلاع نداشتن از جزئیات و روند مذاکرات بین سازمان‌ های مختلف آمریکایی و روسیه هنوز مشخص نیست که آیا نشست ترامپ و پوتین می ‌تواند تحولات خاورمیانه را تحت تاثیر قرار دهد یا خیر.
بر اساس این گزارش ،درباره کنترل تسلیحات نیز باید یادآورشد که با وجود تاکید روسای جمهوری آمریکا و روسیه بر توجه به مساله رقابت تسلیحاتی بین دو کشور، توافقنامه امضا شده در زمان ریاست جمهوری 'باراک اوباما' از نظر ترامپ نامطلوب است. بولتون مشاور امنیت ملی آمریکا که از همه توافقنامه های تسلیحاتی متنفر است، تقاضای روسیه از آمریکا برای گفت وگو درباره سامانه پدافند موشکی مستقر در اروپای شرقی را از موانع پیش روی پیشرفت درباره کنترل تسلیحات عنوان می کند.
بر این اساس ، بدون پیشرفت در زمینه یک موضوع یا بیشتر، نمایش فضای دوستانه در هلسینکی، ساختگی است. هرچند با توجه به تاثیر موضوع های یاد شده بر منافع دو طرف، دستیابی به توافق واقعی نیز دشوار است.