کمبود داروهای حیاتی؛ مشکل واقعی انحصار است یا نوسانات ارزی؟
به گزارش نبض بازار ، بازار دارو و تجهیزات پزشکی در ایران این روزها با چالشهای جدی روبهروست؛ چالشهایی که بخش عمده آن ناشی از نوسانات شدید ارزش پول ملی و بیثباتی اقتصادی است. کاهش ارزش پول، برنامهریزیهای بلندمدت و بودجهریزیهای عملیاتی را مختل کرده و باعث شده هزینه تأمین داروها و تجهیزات پزشکی بهطور قابل توجهی افزایش یابد. در کنار این مسائل، کمبود برخی داروهای حیاتی و هایتک، حتی با وجود تعداد بالای تولیدکنندگان و تأمینکنندگان فعال در کشور، به دلیل محدودیتهای اقتصادی و تولید جهانی است و نه انحصار صنف دارویی. این وضعیت، فشار مالی بر شرکتهای پخش و بیمهها را تشدید کرده و تابآوری زنجیره تأمین دارو را تحت تأثیر قرار داده است.
بحران زنجیره تأمین دارو؛ مشکل ساختاری یا اقتصادی؟
علیرضا چیذری، رئیس هیئتمدیره انجمن تأمین تجهیزات پزشکی و دارویی، در گفتوگو با «نبض بازار» وضعیت زنجیره تأمین دارو در کشور را بحرانی توصیف کرد و گفت: «مشکل اصلی نه در صنف دارویی بهطور مستقیم بلکه در کاهش ثبات ارزش پول ملی است. این عدم ثبات باعث میشود برنامهریزیهای بلندمدت و بودجهریزیهای عملیاتی به شکل واقعی قابل اجرا نباشد و در نتیجه داروها با افزایش قیمت مواجه شوند، نه به دلیل خود کالا بلکه به دلیل کاهش ارزش پول.»
چیذری توضیح داد که کاهش ارزش پول ملی، فاصله بین درآمد شرکتها و جهشهای چند برابری قیمت داروها را افزایش داده و هر سال این ناترازیها گستردهتر میشوند. به گفته او، جهشهای روزانه نرخ ارز و بیثباتی مالی باعث شده شرکتهای تأمینکننده نتوانند سرمایه و منابع مالی لازم برای ادامه فعالیت خود را تامین کنند و بدهیهای بیمهها و شرکتهای پخش بیش از حد افزایش یافته است. او افزود: «با کاهش ارزش پول ملی، سرمایه تأمینکننده باید چندین برابر شود تا بتواند فعالیت عادی خود را ادامه دهد که طبیعتاً عملی نیست.»
کمبود داروهای خاص؛ دلایل اقتصادی و محدودیت تولید
در ادامه، چیذری درباره کمبود برخی داروهای خاص و برندهای محدود توضیح داد: «کمبودها به هیچ وجه ناشی از انحصار صنف دارویی نیست. ایران یکی از غیرانحصاریترین بازارهای دارو و تجهیزات پزشکی را دارد. بیش از ۵۰۰ شرکت دارویی، بیش از ۲۰۰۰ تولیدکننده تجهیزات پزشکی و بیش از ۴۰۰۰ تأمینکننده در کشور فعالیت دارند. تمامی ارزهای تخصیص یافته به واردات کالاهای دارویی اختصاص داده میشود و این بازار کاملاً شفاف است.»
او افزود که علت کمبود برخی داروهای هایتک، تولید محدود جهانی و مسائل اقتصادی کشور است. «تولید برخی داروها برای جمعیت ۹۰ میلیون نفری ایران اقتصادی نیست. دارویی که در دنیا با قیمت ۱۰۰ تومان تولید میشود، ممکن است با ۷۰۰ تومان در ایران تولید شود. همچنین، نوسانات شدید ارزی و کاهش ارزش پول ملی باعث شده بدهی بیمهها و شرکتهای پخش با برنامهریزی مالی هماهنگ نباشد و بسیاری از داروهای گرانقیمت و کمیاب قابل تأمین نباشند.»
چیذری تأکید کرد که این مشکل محدود به ایران نیست و در کشورهای پیشرفته نیز برخی داروها دچار کمبود هستند. او گفت: «حتی در آمریکا بیش از ۶۰ قلم دارو دچار کمبود است، به دلایلی مانند تحریمها یا مسائل اقتصادی که پوشش بیمهای کافی ندارد.»
بحران مالی ناشی از نوسانات ارز؛ هشدار جدی برای زنجیره تأمین
با وجود شفافیت و تابآوری صنف دارویی، چیذری هشدار داد که کاهش ارزش پول ملی سرمایه تأمینکنندگان را به یک هشتم رسانده و وضعیت مالی این صنف در شرایط بحرانی قرار دارد. او گفت: «اگر ثبات اقتصادی و مالی ایجاد نشود، زنجیره تأمین دارو و تجهیزات پزشکی همچنان در معرض بحران خواهد بود و برنامهریزی دقیق و بلندمدت غیرممکن خواهد بود.»
او افزود: «برای بهرهگیری کامل از ظرفیت تولید داخلی، که در سطح دنیا بینظیر است و با ظرفیت تولید کشورهای همسایه قابل مقایسه است، نیاز به ثبات اقتصادی و ارزش پول ملی داریم. در شرایط کنونی کمتر از ۳۰ درصد ظرفیت تولید فعال است و اگر ثبات مالی ایجاد شود، این ظرفیت میتواند بازار کشورهای همسایه را نیز پوشش دهد.»
ظرفیت تولید داخلی و آینده بازار
چیذری در پایان گفت: «ظرفیت تولید داخلی ایران در سطح دنیا منحصربهفرد است و با مدیریت درست و ثبات مالی، میتواند سهم قابل توجهی از بازار منطقه را در اختیار گیرد. اما بدون ثبات اقتصادی و ارزش پول، حتی تولیدکنندگان بزرگ و توانمند کشور نیز نمیتوانند حداکثر ظرفیت خود را عملیاتی کنند.»
او هشدار داد که تا زمان تثبیت ارزش پول ملی و ایجاد ثبات اقتصادی، زنجیره تأمین دارو و تجهیزات پزشکی با مشکلات جدی مواجه خواهد بود و بخش بزرگی از فشارها متوجه مردم خواهد بود.