ماجرای هشدارهای آخرالزمانی در مورد منابع آبی تهران چیست؟ / مشکل آب تهران چگونه حل میشود؟
سارا اسلامی- به گزارش نبض بازار، کمبود منابع آبی تهران این روزها تیتر یک رسانههاست؛ موضوع در خانههای مردم هم خود را در قالب قطعی آب و افت فشار نشان میدهد.
هشدارها در مورد کمبود منابع آبی تهران در این میان، شکل آخرالزمانی به خود گرفتهاند. از یک سو، زینب قیصری، نماینده مردم تهران در مجلس، از قول مسئولان آب و فاضلاب استان میگوید که تا ۴۰ روز آینده پایتخت با بیآبی یا کمآبی شدید مواجه میشود (ایلنا).
از سوی دیگر، بنفشه زهرایی، استاد مدیریت منابع آب دانشگاه تهران هشدار میدهد تنها دو تا سه هفته فرصت باقی مانده تا با کاهش مصرف آب، تهران بتواند از دو ماه باقیمانده تابستان عبور کند؛ چرا که از شهریور سدهای اصلی تهران یکی پس از دیگری از دست میروند (زومیت).
در این میان برخی مسئولان دولتی و کارشناسان، چنین هشدارهایی را تایید نمیکنند، اما گویا همگی در یک مورد اتفاق نظر دارند؛ وضعیت منابع آبی تهران وخیم است، سدها آب ندارند و بدون صرفهجویی نمیتوان از این شرایط گذر کرد.
بدترین وضعیت منابع آبی تهران در ۱۰۰ سال اخیر
در این میان، کاربرانی نیز با پخش ویدئوهایی از مخازن برخی سدهای تهران در فضای مجازی مدعی شدهاند، وضیعت ذخایر آنها به حدی که گفته میشود بد نیست، اما دادهها و حتی تصاویر منتشره، خلاف این ادعا را نشان میدهد.
علی معلم، مدیر سد امیرکبیر نیز صحت ویدئوهایی را که بهتازگی از این سد منتشر شده، رد کرده و گفته است، امیرکبیر یا همان سد کرج، وضعیت خوبی ندارد؛ چرا که حجم آب این سد، ۱۰۰ میلیون متر مکعب نسبت به سال گذشته و ۱۱۲ میلیون متر مکعب در مقایسه با بلندمدت، کاهش یافته است.
او، سد کرج را تامینکننده ۲۵ درصد از آب مورد نیاز پایتخت در سالهای کمآبی دانسته است؛ در واقع یکی از دلایل اصلی که منابع آبی تهران را با مشکل مواجه کرده، کاهش ذخایر همین سد است (مهر).
مسئولان دولتی میگویند منابع آبی تهران در بدترین وضعیت ۱۰۰ سال اخیر قرار دارند و کاهش بارندگیها در سال آبی جاری نیز در ۶۰ سال اخیر بیسابقه بوده است. در عین حال کارشناسان معتقدند دلایل تنش آبی پایتخت فقط این موارد نیست.
چرا وضعیت آب در تهران بحرانی شده است؟
مسئولان در پاسخ به چنین پرسشی میگویند باران نمیبارد و خشکسالی ۵ ساله شده است. آنها پای تغییر اقلیم و مصرف زیاد شهروندان را وسط میکشند.
کارشناسان محیط زیست، اما مواردی، چون اشتباهات مدیریتی و الگوی کشت نادرست را نیز به این فهرست اضافه میکنند.
محسن موسوی، کارشناس تاسیسات آبی در گفتوگو با نبض بازار، به یک عامل دیگر هم برای بروز بحران در مورد منابع آبی تهران اشاره میکند؛ بارگذاری بیش از حد جمعیتی، صنعتی و امکانات رفاهی و فرهنگی در پایتخت و محدوده آن.
تهران آبی ظرفیت ۲۰ میلیون نفر جمعیت را ندارد
او توضیح میدهد: «زمانی که از بحران آب سخن گفته میشود، باید تهران آبی را در نظر گرفت که علاوه بر خود شهر، شامل مناطقی، چون پردیس، ورامین، کرج، قزوین و هشتگرد میشود. اکنون در این منطقه حدود ۲۰ میلیون نفر سکونت دارند؛ در حالی که توان اکولوژیکی آن برای جمعیتی بسیار کمتر از این عدد پاسخگوست.»
موسوی میافزاید: «شرایط در گذشته به گونهای بود که ۷۰ درصد نیاز تهران از طریق آبهای سطحی یا همان سدها و ۳۰ درصد باقیمانده از منابع آب زیرزمینی تامین میشد. اما کاهش بارندگی و خشکسالیهای پیاپی باعث شده است که دخایر سدهای استان به حداقل برسد. بخشی از موجودی آنها نیز حجم مرده محسوب میشود؛ به این معنا که قابل استفاده نیست.»
حفر چاههای متعدد و چالش فرونشست
به گفته او، اکنون نسبت مورد اشاره تقریبا برعکس شده است و نقش اصلی را در تامین منابع آبی تهران، سفرههای زیرزمینی بازی میکنند؛ به گونهای که سهم سدها روز به روز در حال کاهش است.
موسوی تاکید میکند: «این روند نمیتواند برای مدت طولانی ادامه یابد؛ چرا که منابع آب زیرزمینی نیز ظرفیت محدودی دارند. از سوی دیگر، علاوه بر چالش آب، تبعات محیط زیستی نیز وجود دارد. حفر چاههای متعدد به فرونشست در مناطق مختلف منجر شده است و تداوم این مسیر، وضعیت را حادتر میکند.»
به گزارش نبض بازار، محمدصادق معتمدیان، استاندار نیز اخیرا در یک گفتوگوی تلویزیونی همین موارد را تایید کرده. او سهم سفرههای زیرزمینی را در تامین منابع آبی تهران، بیش از ۶۰ درصد دانسته و گفته است که این وضعیت به بروز فرونشست ۳۱ سانتیمتری، در برخی مناطق پایتخت منجر شده است.
کاهش مصرف؛ راهکار کوتاهمدت بحران آب پایتخت
موسوی، کارشناس تاسیسات آبی در بخش دیگری از گفتوگوی خود با نبض بازار تاکید کرده است که با توجه به شرایط منابع آبی تهران، صرفهجویی شهروندان الزامی است.
او توضیح میدهد: «با وجود همه اشتباهات مدیریتی، اکنون وضعیت به مرحلهای رسیده است که بدون کاهش مصرف، نمیتوان از بحران تابستانه گذر کرد. پیش از این گفته میشد که مردم باید ۱۰ درصد صرفهجویی داشته باشند. این رقم حالا به ۲۰ درصد یا حتی بیشتر رسیده است.»
انتقال پایتخت و جمعیت؛ راهحل اصلی کمبود منابع آبی تهران
در عین حال، موسوی تاکید میکند که تهران به هر حال این تابستان و خشکسالیهای پیاپی را بهگونهای پشت سر میگذارد، اما بحران آب همچنان بر جا میماند.
او میگوید: «واقعیت این است که پایتخت و مناطق اطراف آن گنجایش جمعیت کنونی را که سالانه ۳۰۰ هزار نفر نیز به آن افزوده میشود، ندارند. نمیتوان همین شرایط را تا سالها بعد ادامه داد و آب را از خلیج فارس یا دریای عمان به استان منتقل کرد. در نتیجه، مدیریت کلان کشور باید به فکر راهکاری اساسی برای کمبود منابع آبی تهران باشد.»
این کارشناس تاسیسات آبی تاکید میکند: «راهکار مورد نظر که در اسناد بالادستی و سخنان برخی مسئولان نیز تکرار شده، عبارت است از انتقال پایتخت و بخشی از جمعیت و امکانات از تهران به سواحل جنوبی کشور.»
موسوی میافزاید: «دولت باید با تعیین افقی مشخص، بخشی از صنایع، امکانات فرهنگی، اجتماعی و بهداشتی و جذابیتهای تهران را به شهرکهای پیشرفتهای که در سواحل مکران ایجاد میکند، انتقال دهد.»
او تاکید میکند که با تعیین پایتخت جدید، جمعیت این منطقه نه تنها نباید افزایش داشته باشد که بارگذاری جمعیتی و صنعتی آن نیز باید کاهش یابد.
به گزارش نبض بازار، با وجود بحرانی بودن وضعیت منابع آبی تهران، به نظر میرسد که مسئولان همچنان بر راهکارهای کوتاهمدت تمرکز کردهاند. اکنون علاوه بر بیتوجهی به مسائلی چون اصلاح الگوی کشت، تسویه فاضلاب، توقف استفاده از آب تسویه شده برای آبیاری فضای سبز و اصلاح هدرفت آب در مسیر توزیع، برنامه مشخص و مدونی نیز برای انتقال پایتخت و جمعیت وجود ندارد؛ گویی همه چیز تنها در حد حرف ماندهاند.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش تنش آبی؛ حاصل چند دهه حکمرانی اشتباه آب پیشنهاد میشود.