تبادل آتش ایران-اسرائیل چه اثری بر بازارهای مالی جهان گذاشت؟
به گزارش نبض بازار، در پی حملات نظامی اسرائیل به تأسیسات هستهای، نظامی و زیرساختی ایران، بزرگترین عملیات جنگی منطقه از دهه ۱۹۸۰، بازارهای مالی جهانی با واکنشی سریع و خشن مواجه شدند. این گزارش با استناد به دادههای بلومبرگ، رویترز، و سازمانهای بینالمللی، تأثیرات فوری و ساختاریِ جنگ بر اقتصاد جهانی را در چارچوب اقتصاد سیاسی تحلیل میکند. تمرکز اصلی بر سه محور «شوک انرژی»، «فرار به داراییهای امن» و «تشدید تورم جهانی» است.
شوک انرژی: نفت بهعنوان سلاح ژئوپلیتیک
حمله به تأسیسات حیاتی انرژی ایران، از جمله پالایشگاه نفت شهرری و فاز ۱۴ میدان گازی پارس جنوبی، تولید ۱۲ میلیون مترمکعب گاز را متوقف کرد (گزارش وزارت نفت، ۱۴ ژوئن). این تخریبها، همراه با بستهشدن آسمان ایران، عراق، سوریه و اردن، زنجیره تأمین جهانی را مختل نمود. قیمت نفت برنت در واکنش فوری ۱۱ درصد افزایش یافت و به ۷۶.۹۴ دلار در هر بشکه رسید (زیویا، ۱۶ ژوئن). این بالاترین رقم در ۱۸ ماه گذشته بود و یادآور بحرانهای نفتی دهه ۱۹۷۰ است. تحلیلگران اکونومیست اینترلیجنس یونیت هشدار دادند در صورت تداوم جنگ، قیمت نفت از مرز ۱۰۰ دلار میگذرد، سناریویی که تورم جهانی را به ۶.۵ درصد میرساند (پیشبینی صندوق بینالمللی پول).
فرار سرمایهها: سقوط بورسها و صعود داراییهای امن
بازارهای سهام در سراسر جهان با واکنش منفی شدید مواجه شدند:
شاخص S&P ۵۰۰ آمریکا ۱.۱۳ درصد ریزش کرد (اکسیوس، ۱۳ ژوئن)؛ یورواستاکس ۶۰۰ اروپا ۰.۸۹ درصد سقوط نمود و سهام شرکتهای هواپیمایی مانند لوفتهانزا ۵ درصد افت داشتند (DW، ۱۳ ژوئن)؛ شاخص VIX (ترس بازار) به ۲۰.۸۲ رسید، بالاترین سطح در ۳ هفته گذشته (CBOE، ۱۴ ژوئن)؛ در مقابل، داراییهای امن شتاب گرفتند: طلا ۱.۴ درصد صعود کرد و به ۲٬۳۸۰ دلار در هر اونس رسید (کیتکو، ۱۴ ژوئن)، دلار آمریکا ۰.۴ درصد تقویت شد و بیتکوین ۱۲ درصد سقوط کرد و به ۱۰۳٬۰۰۰ دلار رسید (کویندسک، ۱۳ ژوئن). این جابجایی سرمایه، نشاندهنده بیاعتمادی به داراییهای پرریسک است.
پیامدهای اقتصاد سیاسی: تورم و تجدید نظر در سیاستهای پولی
افزایش قیمت نفت، معادلات تورمی را دگرگون کرد:
- بازده اوراق خزانه دوساله آمریکا ۷ واحد پایه افزایش یافت و به ۳.۹۷ درصد رسید، نشاندهنده انتظارات بازار برای کاهش دیرتر نرخ بهره توسط فدرال رزرو (بلومبرگ، ۱۴ ژوئن).
- اتحادیه اروپا برنامههای کاهش نرخ بهره را به تعویق انداخت؛ کریستین لاگارد، رئیس بانک مرکزی اروپا: «شوک انرژی ناشی از جنگ، مسیر تورمی را پیچیدهتر کرد» (رویترز، ۱۵ ژوئن).
- شرکتهای حملونقل هوایی هزینه سوخت خود را ۱۵ درصد افزایش دادند (IATA، ۱۵ ژوئن)، که افزایش قیمت بلیتهای جهانی را در پی خواهد داشت.
بازندگان و برندگان جنگ در بازارها
بازندگان اصلی:
خطوط هواپیمایی: تغییر مسیر پروازها به دلیل بستهشدن حریم هوایی، هزینه عملیاتی را ۲۰ درصد افزایش داد (اسکاینیوز، ۱۴ ژوئن)؛ صنایع مصرفمحور: سهام شرکتهایی مانند نایک و اپل ۳ درصد افت کردند، زیرا افزایش تورم، تقاضای مصرفی را کاهش میدهد (CNBC، ۱۵ ژوئن).
برندگان نسبی:
صنایع دفاعی: سهام لاکهید مارتین ۴.۵ درصد و BAE Systems بریتانیا ۳.۲ درصد صعود کرد (فایننشال تایمز، ۱۴ ژوئن)؛ انرژیهای جایگزین: سهام شرکتهای انرژی خورشیدی ۷ درصد رشد داشتند، زیرا جنگ وابستگی به نفت خاورمیانه را پررنگتر کرد (گرینتک مدیا، ۱۵ ژوئن).
آینده نامعلوم: سناریوهای محتمل برای اقتصاد جهانی
دو سناریو بر بازارها سایه افکنده:
تشدید جنگ: در صورت اعمال محدودیت ایران بر تنگه هرمز، قیمت نفت به ۱۲۰ دلار میرسد و رشد جهانی ۰.۸ درصد کاهش مییابد (پیشبینی سازمان تجارت جهانی).
آتشبس فوری: بازگشت آرامش نسبی به بازارها، اما با تورم بالا که سیاستگذاری پولی را دشوار میکند.
نکته انتقادی: سیاستهای تهاجمی دونالد ترامپ در حمایت بیقیدوشرط از اسرائیل و تحریمهای یکجانبه علیه ایران، به بیثباتی دامن زده و هزینههای اقتصادی جنگ را به اقتصاد جهانی تحمیل میکند.