بازی اعراب در میانه جنگ ایران و اسرائیل
به گزارش نبض بازار، یکی از مواردی که در بحبوحه تشدید حملات رژیم صهیونیستی علیه کشورمان لازم است مورد توجه قرار بگیرد، بررسی و رصد مطبوعات بینالمللی به خصوص رسانههای اسرائیلی است تا در این شرایط حساس، نوع و نحوه نگاه دشمن به تجاوزات به خاک ایران مشخص شود. در همین راستا روزنامه اورشلیم پست در گزارشی به نقل از یک منبع آگاه مدعی شده که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به صورت چراغ خاموش به دنبال چارچوبی جهت آتشبس میان ایران و رژیم اسرائیل با هدف شروع دوباره مذاکرات هستهای میان ایران و ایالات متحده آمریکاست.
در همین رابطه سوال مهم این است که در شرایط حساس کنونی، سعودیها که در زمان توافق برجام از مخالفان سرسخت آن محسوب میشدند، حالا چرا موافق حصول یک توافق میان تهران و واشنگتن هستند. به خصوص اینکه اکنون آتش یک جنگ تمام عیار میان ایران و اسرائیل به واسطه تجاوز این رژیم به خاک کشورمان شعلهور شده است.
عمان؛ میانجیگر قابل اعتماد برای تهران
در شرایطی که تنشها میان جمهوری اسلامی ایران و رژیم صهیونیستی به سطحی بیسابقه رسیده و فضای منطقه به شدت ملتهب شده، برخی گزارشها حاکی از تلاشهای پشتپرده برخی کشورهای منطقه، بهویژه عمان و عربستان سعودی برای مهار این بحران و حرکت بهسوی آتشبس است. طبق گزارش هفتهنامه THE WEEK اگرچه این تلاشها بهصورت رسمی از سوی طرفین اعلام نشده، اما شواهد دیپلماتیک و تحرکات سیاسی اخیر بهویژه در سطح منطقه خلیج فارس، گویای شکلگیری نوعی میانجیگری غیررسمی میان طرفهای درگیر است.
در همین رابطه و در حالی که بررسی این روند از زاویه منافع ملی جمهوری اسلامی ایران ضروری است، لازم به ذکر است، سلطنت عمان همواره نقشی متوازن، فعال و بیطرف در منازعات منطقهای ایفا کرده است. این کشور در سالهای گذشته کانالی مؤثر برای گفتوگوهای غیرعلنی ایران با کشورهای غربی، از جمله ایالات متحده، بوده و بهعنوان محلی برای انتقال پیامهای دیپلماتیک حساس شناخته میشود. در ماجرای اخیر نیز، نشستهایی میان نمایندگان ایران و گروههای منطقهای تحت حمایت آن در مسقط برگزار شده است. در واقع عمان با حفظ احترام متقابل با تهران، بدون پیروی کورکورانه از منافع غرب یا اسرائیل، بستری برای کاهش بحران فراهم میکند که از نگاه ایران، بهمراتب قابلاعتمادتر از سایر واسطههاست.
عربستان سعودی؛ احتیاط راهبردی یا همگرایی منطقهای؟
از سوی دیگر، روابط ایران و عربستان سعودی پس از توافق احیای روابط در سال ۱۴۰۲ (با میانجیگری چین)، وارد مرحلهای نوین شد. ریاض امروز بیش از هر زمان دیگری به دنبال ثبات در منطقه خلیج فارس است؛ چرا که برنامههای اقتصادی گستردهاش (چشمانداز ۲۰۳۰) نیازمند امنیت پایدار است. در نتیجه هرگونه درگیری نظامی تمامعیار میان ایران و رژیم صهیونیستی میتواند تبعات غیرقابلپیشبینی برای امنیت انرژی و تجارت منطقه داشته باشد. در چنین شرایطی، عربستان سعودی با افزایش ارتباطات پشتپرده، از جمله با طرفهای غربی و حتی ایران، تلاش میکند فضای تنش را مدیریت کرده و مانع از گسترش جنگ شود. این رویکرد، هرچند محافظهکارانه است، اما در مجموع میتواند به نفع ایران عمل کند، چرا که مانع از تشکیل اجماع علیه کشورمان در جهان عرب میشود.
منافع ایران در آتشبس؛ فرصت یا تهدید؟
به گفته برخی کارشناسان، جمهوری اسلامی ایران همواره تأکید کرده که اقدامات دفاعیاش علیه رژیم صهیونیستی پاسخ به تجاوز و تهدید مستقیم است. در عین حال، جمهوری اسلامی تمایل دارد با کاهش درگیریهای نظامی، بر توسعه روابط منطقهای، تقویت محور مقاومت و تثبیت نفوذ ژئوپلیتیکیاش تمرکز کند. بنابراین، اگر تلاشهای عمان و عربستان واقعاً منجر به کاهش تنش یا توقف چرخه خشونت شود و این روند بدون تحمیل شروط ناعادلانه علیه ایران صورت گیرد، آتشبس نهتنها تهدید نیست، بلکه فرصتی راهبردی خواهد بود.
در نتیجه تلاشهای احتمالی عمان و عربستان برای میانجیگری در تنش میان ایران و رژیم صهیونیستی، اگر با احترام به جایگاه منطقهای کشورمان و حفظ منافع مشروع آن انجام شود، میتواند در راستای تثبیت موقعیت جمهوری اسلامی در معادلات منطقهای عمل کند. در همین راستا، حفظ هوشیاری سیاسی، استفاده از ظرفیت دیپلماسی فعال و بهرهگیری از وزن راهبردی ایران در منطقه خلیج فارس، کلید موفقیت در این مسیر است.
بین خطوط بازیگران
در نتیجه در خصوص انگیزه بازیگران دخیل در بحران کنونی، میتوان گفت: در حالی که عمان بهوضوح در خط مقدم استراتژی گفتوگومحور ایران ظاهر شده، عربستان با توجه به سخنان رسمی و اقدامات اقتصادی-سیاسی، از تداوم مناقشه ابراز نگرانی میکند؛ تلاشی که ضمن عدم نمود رسمی، نشاندهنده جهتگیری ریاض به سمت ثبات منطقهای است. از سوی دیگر ایران با هوشمندی دیپلماتیکی بر این سکوت منطقهای سرمایهگذاری کرده تا فضا را برای کاهش فشارهای اتمی و بازگشت به مذاکرات جهانی باز کند.
بدین ترتیب، میتوان استدلال کرد که عربستان و عمان نقش فعال و پنهان، اما راهبردی دارند؛ نقشی که ضمن حفظ منافع مشترک با جهان اهل سنت و غرب، به کاهش تنش میان ایران و رژیم صهیونیستی کمک میکند. در واقع این نقش بدون تبلیغات صرفاً نظامی، بلکه از طریق کانالهای دیپلماتیک، هماهنگی اقتصادی و گفتوگوهای آرام صورت میگیرد.