ایرانخودرو و بازی همیشگی قیمتها / خودرو برای مردم یا بازار سوداگران؟
به گزارش نبض بازار ، در روزهای اخیر و همزمان با مطرح شدن درخواست سوم ایرانخودرو برای افزایش قیمت محصولات در سال ۱۴۰۴، بار دیگر بحث نسبت میان قیمت، کیفیت و آینده صنعت خودرو به کانون توجه افکار عمومی بازگشته است. موضوعی که در شرایط نبود بهبود ملموس در کیفیت، ایمنی و فناوری خودروها، پرسشهای جدی را درباره مبنای این افزایش قیمتها ایجاد کرده است.
عماد جعفری، کارشناس صنعت خودرو، در گفتوگو با «نبض بازار» با اشاره به تکرار این درخواستها، تأکید میکند که مصرفکننده هیچ نشانهای از ارتقای واقعی در محصولات نمیبیند، در حالی که خودروسازان همچنان بر افزایش قیمت پافشاری دارند. به گفته او، در فضای صنعت خودرو، ادعای رشد کیفیت همواره مطرح میشود، اما در عمل، محصولاتی با فناوری قدیمی و کیفیت پایین سالهاست به بازار عرضه میشود.
بهانه همیشگی مواد اولیه و تناقضهای تولید داخل
جعفری با اشاره به استدلال خودروسازان درباره افزایش قیمت مواد اولیه، میگوید همواره ادعا شده که تولید خودرو در کشور کاملاً داخلی و مستقل است، اما در عمل قیمت مواد اولیهای مانند فولاد بر اساس نرخهای جهانی و فوب خلیج فارس تعیین میشود و همین موضوع، فشار هزینهای را بهانه افزایش قیمت کرده است. او معتقد است در شرایطی که نرخ ارز، طلا و سایر کالاها بهطور مستمر در حال افزایش است، طبیعی است که خودرو نیز گران شود، اما مسئله اصلی آنجاست که این افزایش قیمت، هیچ تناسبی با کیفیت و نوآوری ندارد.
مدیریت شعاری و ناآشنایی با زنجیره تولید
این کارشناس صنعت خودرو، ریشه بسیاری از مشکلات را در مدیریت میداند و میگوید طی سالها، چه در دوره دولتی بودن خودروسازان و چه پس از آن، مدیرانی در رأس صنعت قرار گرفتهاند که فاقد دانش عملیاتی و خودرویی بودهاند و بیشتر با شعار پیش رفتهاند. به گفته جعفری، تصور برخی مدیران و حتی وزرا از تولید خودرو، دستوری و غیرواقعی است؛ در حالی که صنعت خودرو بر پایه زنجیره تأمین گستردهای استوار است و بدون هماهنگی قطعهسازان، تولید عملاً متوقف میشود.
او تأکید میکند بدهی خودروسازان به قطعهسازان، اختلال در تأمین قطعات و ناآگاهی از سازوکار واقعی تولید، موجب شده تصمیمات دستوری نهتنها کمکی به افزایش تولید نکند، بلکه بحران را تشدید کند.
حمایت از تولید داخل؛ هزینهای که از جیب مردم پرداخت شد
جعفری با انتقاد از سیاستهای حمایتی دولتهای مختلف، میگوید سالها تحت عنوان حمایت از تولید داخل، هزینه زیان خودروسازان از جیب مردم پرداخت شده، بیآنکه محصولی در شأن مصرفکننده ایرانی عرضه شود. به گفته او، نهتنها کیفیت بهبود نیافته، بلکه سطح کیفی محصولات روزبهروز کاهش یافته و خبری از خودروهای جدید و نوآورانه نیست؛ بهطوریکه محصولات داخلی حتی توان رقابت با ضعیفترین خودروسازان کشورهای در حال توسعه را هم ندارند.
او اضافه میکند در حالی که بسیاری از کشورها از فناوری شرکتهای بزرگ جهانی استفاده کرده و مسیر رشد را طی میکنند، صنعت خودرو ایران همچنان بر «اختراع دوباره چرخ» و تداوم مدیریت شعاری اصرار دارد؛ مدیریتی که بهگفته جعفری، با نگاه مستقیم به مصرفکننده، واقعیتها را انکار میکند.
بازاری که هر روز ملتهبتر میشود
به باور این کارشناس، نتیجه این روند، کاهش تولید، افزایش مستمر قیمتها و از بین رفتن قدرت خرید مردم بوده است؛ تا جایی که دیگر حتی ادعای تولید خودرو برای اقشار ضعیف نیز قابل طرح نیست. جعفری میگوید رشد قیمت خودروهایی مانند ۲۰۶، ۲۰۷، ساینا و کوییک به سطحی رسیده که نهتنها اقشار کمدرآمد، بلکه در آینده حتی بخش قابلتوجهی از طبقات متوسط و مرفه نیز توان خرید این خودروها را نخواهند داشت.
سیاستهای متناقض وارداتی و تشدید بیاعتمادی
جعفری با انتقاد از سیاستهای دولت چهاردهم، به نوسان مداوم در تصمیمات مربوط به واردات خودرو اشاره میکند و میگوید اعلام تعرفههای پلکانی، توقف چندماهه ثبت سفارش، سپس افزایش ناگهانی تعرفهها و ادعای کاهش آن، عملاً موجب افزایش قیمتها و بیاعتمادی در بازار شده است. به گفته او، تجربه دولتهای پیشین نیز نشان میدهد هر زمان واردات خودرو کنار گذاشته شده، بازار با التهاب و رشد نجومی قیمتها مواجه شده است.
او یادآوری میکند از سال ۱۳۹۷ تاکنون، بازار خودرو حتی یک روز آرام به خود ندیده و تنها در مقطعی کوتاه، با باز شدن مسیر واردات، قیمت کارخانه و بازار به هم نزدیک شد؛ روندی که با عرضه خودرو در بورس و شوکهای سیاستی، دوباره متوقف شد.
انحصار، قیمتگذاری دستوری و سودهای غیرمصرفی
این کارشناس صنعت خودرو، انحصار و نبود رقابت را از عوامل اصلی «جسور شدن» خودروسازان میداند و میگوید کاهش عرضه در کنار تقاضای بالا و ممنوعیت واردات، حباب قیمتی را تشدید کرده است. به گفته جعفری، در چنین فضایی، قیمتگذاری دستوری به ابزاری برای اخذ مجوز افزایش قیمت تبدیل شده و ثبتنامهای میلیونی نیز عمدتاً با هدف کسب سود انجام میشود، نه مصرف واقعی.
او تأکید میکند بسیاری از متقاضیان میدانند با برنده شدن در قرعهکشی، سودی چندصد میلیون تومانی نصیبشان میشود و همین مسئله، ماهیت بازار را از مصرفی به سوداگرانه تغییر داده است.
تداوم تولید خودروهای قدیمی و آیندهای مبهم
جعفری در پایان با اشاره به تداوم تولید خودروهایی با پلتفرمهای ۳۰ تا ۴۰ ساله، میگوید اصرار بر استفاده از تجهیزات و قالبهای فرسوده، مانع حرکت به سمت تولید محصولات جدید شده است. به گفته او، تا زمانی که سیاست منع واردات، تعرفههای سنگین، انحصار و مدیریت غیرتخصصی ادامه داشته باشد، صنعت خودرو ایران نهتنها اصلاح نخواهد شد، بلکه مسیر افول آن نیز متوقف نمیشود.