سیمان هرمزگان در گرداب انرژی
به گزارش نبض بازار-صنعت سیمان در ایران همواره تحت تأثیر نوسانات شدید در حوزه انرژی قرار داشته است. شرکت سیمان هرمزگان (سهرمز)، با وجود موقعیت استراتژیک در حاشیه خلیج فارس و دسترسی به بازارهای صادراتی، اکنون با یک پارادوکس بزرگ مواجه است: در یک سو، بحران عملیاتی ناشی از افزایش لجامگسیخته هزینههای انرژی و کاهش راندمان تولید؛ و در سوی دیگر، فرصت تاریخی برای جذب نقدینگی عظیم از طریق افزایش سرمایه ۳۰۰ درصدی. بررسی گزارشهای فعالیت ماهانه تا آبان ۱۴۰۴، به وضوح نشان میدهد که هزینههای انرژی شرکت بیش از ۱۲۶ درصد رشد داشته، حال آنکه حجم تولید و فروش سیمان بالغ بر ۱۵.۶ درصد کاهش یافته است. این وضعیت، ساختار مالی شرکت را تحت فشار بیسابقهای قرار داده و لزوم یک جراحی عمیق در ساختار بهای تمام شده را اجتنابناپذیر میسازد. مجمع عمومی فوقالعاده اخیر شرکت که به افزایش سرمایه از محل آورده نقدی رأی داد، اگرچه کورسوی امیدی است، اما موفقیت آن منوط به تخصیص هدفمند منابع جدید به سوی حل ریشهای معضل انرژی است.
بحران انرژی؛ موتور گران و ناکارآمد
بحران سیمان هرمزگان بیش از آنکه یک معضل بازاری باشد، ریشه در ناکارآمدی ساختاری در حوزه انرژی دارد. دادههای مالی ۸ ماهه، تصویر روشنی از این چالش ارائه میدهند. هزینه کلی انرژی مصرفی شرکت از ۲.۶۷ هزار میلیارد ریال به ۶.۰۵ هزار میلیارد ریال افزایش یافته است. این امر، عمدتاً ناشی از سیاستهای تکلیفی دولت در قیمتگذاری سوخت و برق صنایع است.
شوک قیمت گاز: نرخ مؤثر هر متر مکعب گاز مصرفی، با رشدی حدوداً ۱۷۶ درصدی، از ۸،۱۹۹ ریال به ۲۲،۶۵۳ ریال رسیده است. در نتیجه، با وجود کاهش جزئی حجم مصرف گاز، هزینه نهایی آن بیش از ۱۵۳ درصد افزایش یافته است. این جهش قیمت، به طور مستقیم بر حاشیه سود شرکت فشار آورده و سیمان هرمزگان را در رقابت با صادرکنندگان منطقه تضعیف میکند.
افزایش بهای برق: هزینه هر مگاوات ساعت برق نیز با رشدی نزدیک به ۸۳ درصدی همراه بوده است. این در شرایطی است که محدودیتهای فصلی برق، خود عاملی بازدارنده در مسیر تولید بوده و هزینههای از دست رفته تولید را تشدید میکند.
· افزایش انرژی مخصوص الکتریکی: با وجود کاهش بیش از ۱۳ درصدی در حجم کل تولید، مصرف برق شرکت تقریباً ثابت مانده است. این عدم توازن، به معنای افزایش شدید انرژی مصرفی به ازای هر تن محصول است. با محاسبه نسبت مصرف برق به کل تولید، مشخص میشود که مصرف انرژی مخصوص الکتریکی (SEC) تقریباً ۱۳ درصد افزایش یافته است. این یعنی کارخانه اکنون ۱۳ درصد برق بیشتری برای تولید هر تن سیمان نسبت به دوره مشابه سال قبل مصرف میکند.
در دوره سه ماهه مورد بررسی، تولید کلینکر صادراتی افزایش جزئی داشته، اما تولید سیمان داخلی با کاهش جدی روبهرو شده است. در مجموع، کل تولید شرکت (سیمان و کلینکر) از ۲.۲ میلیون تن به ۱.۹۱ میلیون تن کاهش یافته که معادل ۱۳.۳ درصد افت حجم کلی است.
تولیدات نامنظم
عملکرد کلی شرکت سیمان هرمزگان در دورهی هشت ماههی اخیر، تصویری از رکود در حجم در کنار رشد تورمی در درآمد را نشان میدهد.
· کاهش تولید: حجم کل تولید سیمان و کلینکر شرکت با کاهش ۱۳.۳ درصدی نسبت به دوره مشابه سال قبل همراه بوده است. این افت، نشاندهنده مشکلات پایداری در خطوط تولید و احتمالاً تأثیر محدودیتهای خارج از کنترل شرکت است.
· افت فروش حجمی: در نتیجه کاهش تولید، حجم کل فروش شرکت نیز با افت ۸.۴ درصدی مواجه شده و شرکت نتوانسته است به لحاظ حجمی، عملکرد سال قبل خود را تکرار کند.
· رشد درآمد ریالی: با این وجود، به دلیل جهش نرخها، کل مبلغ فروش شرکت با افزایش قابل توجه ۴۰.۵ درصدی از ۲۳.۸ میلیارد ریال به ۳۳.۴ میلیارد ریال رسیده است. این رشد، یک دستاورد تورمی محسوب میشود و عامل اصلی آن، افزایش نرخهای فروش داخلی است.
افت شدید بهرهوری انرژی مخصوص
یکی از جدیترین نقدها به وضعیت سیمان هرمزگان، مربوط به کاهش راندمان تولید است. با وجود کاهش ۱۵.۶ درصدی در حجم تولید کل سیمان و کلینکر، مصرف برق شرکت تقریباً ثابت مانده است. این پدیده به معنای آن است که میزان انرژی مصرف شده برای تولید هر تن محصول (انرژی مخصوص)، به شکل نامطلوبی افزایش یافته است. این امر قویاً بیانگر نیاز فوری به نوسازی تجهیزات قدیمی و پرمصرف، بهویژه در بخشهای آسیاب سیمان و کورههای کلینکر، است تا اتلاف حرارت و برق به حداقل برسد. فرسودگی تجهیزات و عدم بهینهسازی، هزینههای افزایشیافته انرژی را دو چندان میسازد.
اتکای پرخطر به مازوت
افزایش ۵۷ درصدی مصرف مازوت (از ۲۵.۱ میلیون لیتر به ۳۹.۴ میلیون لیتر) نشاندهنده شکست در تأمین پایدار گاز طبیعی در فصول سرد است. سوخت مازوت، نه تنها نرخ سوخت گرانتری را تحمیل میکند (افزایش نرخ مؤثر)، بلکه به لحاظ فنی موجب کاهش راندمان حرارتی کوره، افزایش استهلاک تجهیزات و از همه مهمتر، ایجاد آلودگیهای زیستمحیطی جدی در منطقه هرمزگان میشود. این وابستگی ناخواسته، نشاندهنده یک شکنندگی عملیاتی عمیق است.
مجمع فوقالعاده و فرصت حیاتی برای نجات
در مواجهه با این بحران مالی و عملیاتی، شرکت سیمان هرمزگان با برگزاری مجمع عمومی فوقالعاده در تاریخ ۱۴۰۴/۰۹/۲۳، اقدام به تصویب یک طرح جسورانه برای افزایش سرمایه ۳۰۰ درصدی به مبلغ ۵،۴۷۲ میلیارد ریال از محل مطالبات و آورده نقدی کرد.
نقد به محل تأمین سرمایه و هدفگذاری
انتخاب آورده نقدی به عنوان منبع اصلی تأمین، به لحاظ مالی یک تصمیم درست برای جذب نقدینگی جدید و تقویت ترازنامه است. با این حال، با توجه به وضعیت اضطراری شرکت در حوزه انرژی، نقد اصلی متوجه چگونگی تخصیص این منابع عظیم است. اگر این نقدینگی صرفاً به تأمین سرمایه در گردش یا جبران زیانهای عملیاتی جاری شود، شرکت تنها چند گام در مسیر بقا برداشته است و مشکل ریشهای هزینهها همچنان باقی خواهد ماند. مدیران ارشد ملزم به ارائه یک برنامه شفاف و زمانبندی شده برای تبدیل این پول نقد به داراییهای کارآمد هستند.
ضرورت سرمایهگذاری برای بهینهسازی انرژی
تنها راه برونرفت از دام هزینههای بالای انرژی، سرمایهگذاری سنگین در پروژههای بهینهسازی و تولید انرژی مستقل است. بخش قابل توجهی از ۵.۴ هزار میلیارد ریال باید به اهداف زیر اختصاص یابد:
نوسازی کورهها و آسیابها: جایگزینی یا بهروزرسانی تجهیزات کلیدی برای کاهش مصرف مخصوص برق و گاز.
تولید انرژی جایگزین: پیگیری طرحهای احداث نیروگاه اختصاصی برای کاهش وابستگی به شبکه سراسری (که عامل اصلی قطعیها است) یا استفاده از سوختهای جایگزین مانند سوخت مشتق شده از زباله برای کاهش مصرف مازوت.
با توجه به حضور غالب نهادهای شبهدولتی در ترکیب سهامداران عمده (عمدتاً شرکتهای سرمایهگذاری امید و سپه)، وظیفه نظارتی این سهامداران برای اطمینان از تخصیص بهینه و نه صرفاً بوروکراتیک این نقدینگی، حیاتی است. این مجمع، صرفاً مجوز را صادر کرده و اکنون توپ در زمین هیئت مدیره برای اثبات تعهد به توسعه پایدار است.
ابهام در گزارشدهی و تأثیر بر شفافیت
یک نکته انتقادی دیگر در بررسی گزارشهای ماهانه، به مسئله شفافیت و دقت در برآورد هزینهها بازمیگردد.
در چندین گزارش ماهانه، شرکت صریحاً اعلام کرده است که ارقام مصرف انرژی (گاز و برق) به دلیل تأخیر در صدور قبوض به صورت "برآورد" محاسبه شده و در دورههای بعدی اصلاح میگردد. این شیوه، ابهام قابل توجهی را در محاسبه سود عملیاتی واقعی شرکت در یک دوره معین ایجاد میکند.
در یک محیط اقتصادی با تورم بالا و نوسانات شدید نرخ انرژی، خطای برآورد میتواند تأثیر مخربی بر تصمیمگیریهای داخلی و تحلیلهای سرمایهگذاران داشته باشد. نوسان در هزینههای حیاتی بهای تمام شده، شفافیت را مخدوش میکند و برنامهریزی تولید را دچار چالش میسازد. مدیریت شرکت باید با استفاده از سیستمهای مانیتورینگ دقیقتر یا تلاش برای دریافت بهموقع فاکتورهای انرژی، این ریسک عدم قطعیت را به حداقل برساند.
کاهش حجم صادرات و تضعیف مزیت منطقهای
علیرغم قرار گرفتن در استان هرمزگان و دسترسی به بازارهای صادراتی، حجم فروش صادراتی سیمان و کلینکر در دوره مورد بررسی کاهش یافته است (از ۳۴۲ هزار تن به ۳۲۲ هزار تن). در حالی که نرخ ارز مؤثر برای صادرات افزایش یافته، اما کاهش حجم نشان میدهد که افزایش شدید هزینههای ریالی تولید داخلی، مزیت رقابتی سهرمز را در بازارهای جهانی کاهش داده است. اگر تولید یک تن سیمان برای سهرمز گران تمام شود، این محصول در رقابت با تولیدکنندگان منطقهای نظیر امارات، عمان و ترکیه، از بازار عقب میماند.
چه باید کرد؟
سیمان هرمزگان در یک بزنگاه سرنوشتساز قرار دارد: یا از فرصت افزایش سرمایه برای حل بحران ساختاری انرژی استفاده کند و به یک تولیدکننده کارآمد و پایدار تبدیل شود، یا با صرف نقدینگی در امور روزمره، بحران را تنها به تعویق اندازد.
عدم کنترل هزینه: ناتوانی در مدیریت شوک قیمتی انرژی و افزایش بیش از ۱۲۶ درصدی هزینههای مرتبط.
بحران راندمان: افت قابل توجه بهرهوری انرژی مخصوص به دلیل فرسودگی تجهیزات و تشدید اتکا به مازوت.
ابهام در گزارشدهی: استفاده مکرر از برآوردهای انرژی که شفافیت مالی را به چالش میکشد.
موفقیت مجمع افزایش سرمایه، مشروط به تخصیص هدفمند است. هیئت مدیره باید برای افزایش سرمایه با هدف مقابله با بحران انرژی، یک خط مشی دقیق و قابل پایش تدوین کند که در آن، سهم قابل توجهی از ۵.۴ هزار میلیارد ریال به نوسازی تجهیزات پرمصرف و توسعه منابع انرژی مستقل اختصاص یابد. در غیر این صورت، سهم هزینههای انرژی در بهای تمام شده همچنان بالا باقی میماند و این نقدینگی تنها به مُسَکِنی موقت تبدیل خواهد شد که قادر به نجات شرکت از گرداب نوسانات قیمتی نیست. سهامداران و نهادهای نظارتی باید فرآیند اجرای پروژههای بهینهسازی را به طور جدی پایش کنند تا مطمئن شوند این فرصت بینظیر مالی به هدر نمیرود.