خطر تضاد آمار در «بترانس»/ رشد ۹۹٪ فروش با فاکتورهای صفر مواد اولیه
به گزارش نبض بازار-شرکت ایران ترانسفو –بترانس- در حالی دادههای فعالیت هشتماهه ابتدایی سال ۱۴۰۴ خود را منتشر کرده که اعدادی متناقض، توجه تحلیلگران را به خود جلب میکند. مجموع درآمدهای فروش شرکت در این دوره، با یک خیز بلند ۹۹ درصدی، از ۵۳،۶۹۴ میلیون ریال در سال ۱۴۰۳ به رقم خیرهکننده ۱۰۶،۸۹۳ میلیون ریال در سال جاری رسیده است. اما این رشد اسمی که غالباً ناشی از تورم و تعدیلات ارزی است، پشت پردهای از تحولات درونی دارد: از یک سو، صادرات بهعنوان قهرمان بلامنازع درآمدزایی، با رشد سهرقمی عملاً تراز مالی شرکت را نجات داده است؛ و از سوی دیگر، نرخ فروش محصولات داخلی در یک سقوط نسبی قرار گرفته است که زنگ خطر را برای پایداری حاشیه سود در بازار انحصاری کشور به صدا در میآورد. ابهامات گزارشدهی، بهویژه اصرار عجیب شرکت بر ثبت صفر در بخش موجودی و خرید مواد اولیه، این گزارش مالی را به یک پازل نیازمند رمزگشایی تبدیل میکند؛ پازلی که تصویر نهاییاش، ترکیبی از قدرت کسبوکار و ضعف در شفافیت است.
بخش اول: جهش سهرقمی صادرات، نجاتبخش تراز ریالی
در تحلیل عملکرد هشتماهه (تا پایان آبان ۱۴۰۴)، بخش صادرات نیروی محرکه اصلی رشد درآمد بوده است. مجموع فروش صادراتی ترانسفورماتور و پستهای برق در این دوره، به ۳۹،۶۳۵ میلیون ریال رسیده است. برای درک عظمت این رقم، کافی است آن را با فروش صادراتی دوره مشابه سال گذشته مقایسه کنیم که تنها ۱۳،۲۴۱ میلیون ریال (مجموع ۱۰،۴۳۹ میلیون ریال در ترانسفورماتور و ۲،۸۰۲ میلیون ریال در پست برق) بوده است. این مقایسه نشاندهنده رشد چشمگیر ۱۹۱ درصدی درآمدهای صادراتی است که نقش محوری آن را در دوبرابر شدن کل درآمدهای شرکت تثبیت میکند.
بررسی جزئیات فروش صادراتی:
قدرت ترانسفورماتورها: فروش ترانسفورماتورها (مگاولت آمپر) در بخش صادرات، از ۷،۶۳۷ میلیون ریال (در هشتماهه ۱۴۰۳) به ۳۱،۷۶۲ میلیون ریال در هشتماهه ۱۴۰۴ افزایش یافته است که نمایانگر رشد ۳۱۵ درصدی است. این در حالی است که تعداد ترانسفورماتورهای صادر شده تنها از ۵۶۰ واحد به ۱،۶۸۰ واحد رسیده است؛ به این معنا که افزایش درآمد ریالی، هم از محل افزایش حجم فروش (افزایش ۲۰۰ درصدی تعداد) و هم از طریق افزایش شدید نرخ تسعیر ارز (افزایش نرخ فروش دلاری یا ریالی) محقق شده است.
رشد پستهای برق: فروش پستهای برق نیز با رشد ۱۸۱ درصدی، از ۲،۸۰۲ میلیون ریال به ۷،۸۷۳ میلیون ریال رسیده است. تعداد واحدهای فروخته شده نیز از ۸۴ واحد به ۱۷۶ واحد افزایش یافته است.
این آمار نشان میدهد که «بترانس» توانسته است در فضای متشنج منطقهای، نفوذ خود را در بازارهای خارجی تعمیق بخشیده و با مکانیزمهای قراردادی متأثر از ارز، بیشترین بهرهبرداری را از افزایش نرخ دلار ببرد و حاشیه امنی برای خود ایجاد کند.
بخش دوم: کاهش قدرت نرخگذاری داخلی در مواجهه با تورم
در نقطه مقابل موفقیتهای صادراتی، عملکرد بخش داخلی شرکت، ابهامات قابلتوجهی را در خصوص قدرت نرخگذاری شرکت در مقابل مشتریان داخلی (بهویژه دولت و وزارت نیرو) مطرح میسازد.
کل فروش داخلی شرکت در هشت ماه ۱۴۰۴ به ۶۷،۲۵۷ میلیون ریال رسیده که نسبت به ۴۳،۲۵۴ میلیون ریال سال گذشته، رشد ۵۵ درصدی دارد. این رشد، گرچه در ظاهر قابل قبول است، اما با توجه به نرخ تورم رسمی و جهش ارزی، انتظار میرفت که رشد اسمی فروش داخلی بیش از این باشد.
سقوط نرخ میانگین فروش داخلی (انتقاد کمی):
با تحلیل دقیق نرخ میانگین، یک زنگ خطر جدی به صدا درمیآید.
نرخ تجمیعی ۱۴۰۳: میانگین نرخ فروش هر واحد ترانسفورماتور داخلی (مگاولت آمپر) در هشت ماه ۱۴۰۳ حدود ۵،۹۶۷ میلیون ریال بوده است.
نرخ تجمیعی ۱۴۰۴: این نرخ در هشت ماه ۱۴۰۴ به ۷،۶۹۴ میلیون ریال افزایش یافته است.
اما بررسی عملکرد سهماهه اخیر نشان میدهد که نرخ فروش داخلی در هر ماه نسبت به ماه قبل کاهش یافته است. به عنوان مثال، نرخ میانگین فروش هر واحد ترانسفورماتور داخلی:
در شهریور ۱۴۰۴ (تجمیعی تا شهریور): ۷،۸۳۷ میلیون ریال
در مهر ۱۴۰۴ (تجمیعی تا مهر): ۷،۵۸۵ میلیون ریال
در آبان ۱۴۰۴ (تجمیعی تا آبان): ۷،۶۹۴ میلیون ریال
این نوسان نزولی در نرخ میانگین فروش داخلی (در دورههای تجمیعی) با وجود تورم شدید، میتواند ناشی از عواملی، چون تفاوت در سبد محصولات فروخته شده (فروش بیشتر محصولات با ظرفیت پایین) و یا افزایش شدید تخفیفات برای تسریع در تسویه حسابها باشد. این در حالی است که شرکت در کادر توضیحات خود، صراحتاً به درخواست تعدیل مثبت قیمت فروش (Seller Finance) اشاره کرده است که نشان میدهد قیمتهای فعلی فروش داخلی، برای پوشش هزینهها کافی نبوده و شرکت درگیر مذاکرات پرهزینه برای بهروزرسانی قیمتها است؛ وضعیتی که پایداری عملیاتی شرکت در بازار داخل را زیر سؤال میبرد.
بخش سوم: معمای فقدان شفافیت در ورودیهای تولید
شاید بزرگترین انتقاد به گزارشهای کدال «بترانس» در این دوره، به بخشهای حیاتی تأمین تولید بازگردد.
۱. ابهام خرید مواد اولیه: با وجود آنکه شرکت در بخش "مصارف ارزی"، معادل ۴۰،۱۴۲ میلیون دلار (به ارزش ریالی ۲۸،۰۷۱ میلیون ریال) برای خرید مواد اولیه وارداتی هزینه کرده و این رقم تقریباً ۲.۵ برابر میزان مصرف سال گذشته (۱۲،۴۵۲ میلیون ریال) است، اما در بخش رسمی "خرید مواد اولیه"، در ستونهای مربوط به داخلی و وارداتی، ارقام صفر را ثبت کرده است. این تناقض در ارائه دادهها، بهشدت شفافیت گزارش را مخدوش میکند. سرمایهگذار عملاً قادر نیست نرخ خرید مواد اولیه اصلی (مانند مس و ورقههای مغناطیسی) را محاسبه کند تا بهای تمام شده واقعی و حاشیه سود شرکت را تخمین بزند.
۲. عدم قطعیت انرژی و هزینه تولید: در بخش مصرف انرژی، شرکت در هر سه ماه پیوسته اعلام کرده است که اعداد مصرفی (مانند برق، گاز و آب) برآوردی هستند. این امر، صحت اعداد در بخش هزینه انرژی را به تأخیر در انتشار و اصلاحات احتمالی در دورههای بعد گره میزند. هزینههای مصرف برق در هشت ماهه ۱۴۰۴ به ۱۷۴،۶۱۳ میلیون ریال رسیده که رشدی ۱۰۹ درصدی نسبت به ۸۳،۶۸۲ میلیون ریال سال گذشته دارد. با توجه به سهم انرژی در تولید محصولات سنگین، برآوردی بودن این ارقام، ریسک عدم قطعیت در محاسبه دقیق بهای تمام شده را افزایش میدهد.
چه باید کرد؟
ایران ترانسفو توانسته است با تکیه بر مزیت صادراتی و نرخگذاری دلاری، در فضای اقتصادی پرتلاطم کشور، عملکرد ریالی خود را بیش از دو برابر کند. این قدرت ارزی (تراز مثبت ارزی) مهمترین نقطه قوت شرکت است.
اما از منظر تحلیلی و مدیریتی، شرکت در دو حوزه مهم با چالش روبروست:
مدیریت نرخ داخلی: نوسانات و عدم افزایش متناسب نرخ فروش داخلی نسبت به تورم، نشاندهنده فشار دولت و مشتریان داخلی است که میتواند در صورت کند شدن صادرات، حاشیه سود کل شرکت را تهدید کند.
پاسخگویی و شفافیت: ثبت ارقام صفر برای مواد اولیه در مقابل ثبت ارقام بزرگ برای مصارف ارزی، یک ایراد جدی در گزارشدهی است که اعتماد تحلیلگران به دادههای خام عملیاتی را کاهش میدهد و باید سریعاً توسط مدیریت شرکت شفافسازی شود.
در مجموع، بترانس با وجود عملکرد درخشان در درآمدزایی اسمی، نیاز مبرمی به بهبود کیفیت گزارشدهی و ارائه جزئیات نرخها و احجام فروش و خرید دارد تا تصویر روشنی از سودآوری پایدار خود به نمایش بگذارد.