مدیریت اقتضایی وزارت نفت؛ بحرانهای پنهان در انتظار دولتهای آینده
به گزارش نبض بازار ، عملکرد وزارت نفت در یک سال و نیم اخیر با مجموعهای از موفقیتهای فنی در تولید و فروش نفت همراه بوده، اما بررسیها نشان میدهد بخشهای کلیدی این وزارتخانه با چالشهای جدی مواجه است. مشکلات وصول درآمدهای نفتی، کاهش تولید، ناترازی انرژی و تصمیمات کوتاهمدت مدیریتی، تهدیدی جدی برای پایداری تولید و تامین انرژی کشور ایجاد کرده است. کارشناسان هشدار میدهند تا زمانی که اصلاحات ساختاری و برنامهریزی بلندمدت صورت نگیرد، این چالشها میتوانند بحرانهای بزرگتری را در آینده به همراه داشته باشند.
امیر میثم نیکفر، کارشناس انرژی، درباره عملکرد محسن پاک نژاد ، وزیر نفت دولت چهاردهم گفت: «با وجود موفقیتهای فنی در حوزه فروش نفت و صنایع بالادستی و پاییندستی، عملکرد وزارت نفت در بخشهای کلیدی و راهبردی با ضعفهای جدی مواجه است.»
بحران وصول درآمدهای نفتی
نیکفر درباره کاهش ۵۰ درصدی وصول درآمدهای نفتی تاکید کرد: «مشکل اصلی ما دریافت پول از کارگزاران داخلی است، نه فروش به مشتریان خارجی. برخی گزارشها مبنی بر نفت مانده در دریا درست نیست؛ تمام محمولهها فروخته شده و پول آن دریافت شده، اما هنوز به حساب شرکت ملی نفت واریز نشده است.»
او افزود: «این کارگزاران، چه دولتی و چه خصوصی، قدرت زیادی دارند و وزارت نفت توان محدودی برای مداخله در این حوزه دارد. نتیجه این وضعیت، کاهش شفافیت و ناتوانی در مدیریت درآمدهای نفتی است.»
کاهش تولید نفت و جایگاه ایران در اوپک
نیکفر درباره افت تولید نفت گفت: «از ابتدای دولت چهاردهم تاکنون، تولید روزانه نفت ایران ۵۰ هزار بشکه کاهش یافته است. این کاهش ناشی از عدم اورهال تاسیسات بالادستی و تمرکز صرف روی تولید و فروش بوده است.»
او افزود: «چراغ خطر افت تولید از چهار سال پیش روشن شده بود، اما تاکنون اقدامات اساسی صورت نگرفته است. ادامه این روند میتواند جایگاه ایران در اوپک و توان صادرات نفت را به شدت کاهش دهد.»
فرصتسوزی و سیاستهای گذشته
کارشناس انرژی تاکید کرد: «سیاستهای گذشته، از جمله نگه داشتن نفت برای نسلهای آینده، فرصتهای اقتصادی را از بین برده است. تحریمها میتوانستند به فرصتی برای افزایش درآمد تبدیل شوند، همانطور که روسیه این کار را کرد و درآمدهای کلان کسب نمود.»
او افزود: «کشورهای پیشرو با استفاده از تمام ظرفیت تولید و سرمایهگذاری در انرژیهای نو، از این فرصتها بهره بردهاند، اما ما هنوز نتوانستهایم برنامهریزی بلندمدت موثری انجام دهیم.»
چالشهای مدیریت اقتضایی
نیکفر بزرگترین چالش وزارت نفت را «مدیریت اقتضایی» دانست و گفت: «تصمیمات یک سال و نیم گذشته عمدتاً مسکنی و خلقالساعه بودهاند؛ از جمله در زمینه قیمت بنزین، تأمین سوخت نیروگاهها، ناترازی سوخت و خوراک پتروشیمی. این تصمیمات دائمی نیستند و بحرانهای آینده را به ارث میگذارند.»
او ادامه داد: «اگر اقدامات فوری برای پیشبینی و اصلاح مشکلات صورت نگیرد، در دو سال آینده ایران که دومین دارنده مخازن گاز دنیا است، ممکن است به یکی از واردکنندگان بزرگ گاز تبدیل شود و ناترازی انرژی به شدت افزایش یابد.»
ضعف در اورهال تاسیسات و سرمایهگذاری
نیکفر درباره اورهال تاسیسات بالادستی گفت: «تمام تمرکز صرف تولید و فروش شده و اورهال و تعمیرات اساسی به تعویق افتاده است. بدون تأمین منابع لازم، تولید پایدار امکانپذیر نیست و این مسئله تهدیدی جدی برای آینده نفت ایران است.»
او افزود: «چند قرارداد کنسرسیومی طی دولتهای گذشته بدون پیگیری عملی و اجرایی باقی ماندهاند و فشار گاز در مخازن پارس جنوبی در سالهای آینده شدیداً کاهش خواهد یافت.»
آینده انرژی و صندوق توسعه ملی
کارشناس انرژی درباره آینده نفت و انرژی گفت: «مطالعات آیندهپژوهی نشان میدهد از سال ۲۰۳۵ نفت خام نقش کمتری در تأمین انرژی جهانی خواهد داشت و حرکت به سمت LNG، LPG و انرژیهای تجدیدپذیر افزایش مییابد. بسیاری از کشورها سرمایهگذاریهای کلان در این حوزه انجام دادهاند، اما گزارش شفافی از عملکرد صندوق توسعه ملی ارائه نشده است.»
نیکفر در پایان توصیه کرد: «وزارت نفت باید برنامهریزی بلندمدت و سرمایهگذاری در اورهال تاسیسات بالادستی، تأمین انرژی پایدار و پیشبینی بحرانهای آینده را در اولویت قرار دهد. تصمیمات کوتاهمدت فعلی، مشکلاتی را برای دولتهای آینده ایجاد خواهد کرد و بحرانهای انرژی را تشدید میکند.»