به ازای هر ۱ بازنشسته ۴ نفر بیمه میپردازند/ تعدد صندوقهای بازنشستگی منجر به بحران شده است
به گزارش «نبض بازار» -کاهش بیمهپردازی در ایران، چالشی جدی برای صندوقهای بازنشستگی و تامین اجتماعی ایجاد کرده است. ضریب پشتیبانی که نسبت بیمهپردازان به مستمریبگیران را نشان میدهد، از ۲۰ به ۱ در ابتدای انقلاب به حدود ۴ به ۱ رسیده و در برخی استانها به ۳ به ۱ کاهش یافته است. این وضعیت علاوه بر فشار اقتصادی، ریسکهای امنیتی و اجتماعی نیز به همراه دارد و ضرورت بازنگری در حکمرانی بیمهای، ادغام صندوقها و ارتقای فرهنگ بیمهپردازی در میان جوانان را بیش از پیش آشکار میکند.
به جهت بررسی موضوع فوق، با علیرضا امیرپور، مشاور اسبق مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد، گفتوگو کردیم که در ادامه مشروح آن را میخوانیم:
· در سالهای اخیر بیمهپردازی در جامعه از رونق افتاده است. کاهش بیمهپردازان چه شرایطی برای صندوقها به وجود آورده است؟
ما یک مسئله علمی در حوزه محاسبات بیمهای به نام ضریب پشتیبانی داریم. این ضریب نسبت بین بیمهپردازان و مستمریبگیران است. اول انقلاب این ضریب ۲۰ به ۱ بود، یعنی ۲۰ نفر بیمه میدادند و یک نفر بازنشسته میشد. در سالهای اخیر این رقم به حدود ۴ و در برخی استانها به ۳ رسیده است، یعنی ۴ نفر بیمه میپردازند و در مقابل یک نفر بازنشسته میشود. این رقم به شدت زنگ خطر جدی را در حوزه بیمه به صدا درآورده است.
در بحث اشتغال همه میدانند اشتغال واقعی یعنی بیمهپردازی؛ یعنی یک نفر در کارگاهی مشغول به کار شود و بیمه او نشان دهد که فرد مشغول به کار است. به همین خاطر آمارهای سازمان تامین اجتماعی در حوزه اشتغال، نشاندهنده وضعیت واقعی اشتغال است. باید نظام حکمرانی به این سمت حرکت کند که تعداد افراد شاغل و بیمهشده افزایش یابد. الان آمارها را که نگاه میکنیم، حدوداً در سازمان تامین اجتماعی بیش از ۱۳ میلیون بیمهپرداز وجود دارد که با خانوادههایشان نزدیک ۵۰ میلیون نفر میشوند.
در کنار بیمه اجباری، بیمه مشاغل آزاد و خویشفرما، دانشجویان و زنان خانوار نیز وجود دارد که افراد میتوانند خودشان را بیمه کنند. در برنامه هفتم تأکید شده که روی نظام بیمهای باید حکمرانی خوب اتفاق بیفتد. حکمرانی خوب چند شاخص دارد که اولین آن حاکمیت قانون، شفافیت، پاسخگویی و عدم تعارض منافع است.
· تعدد صندوقهای بازنشستگی موجب چالش اقتصادی برای دولت نشده است؟
سازمان تامین اجتماعی به عنوان بزرگترین سازمان بیمهای کار میکند، اما در کنار آن بیش از ۱۸ صندوق بازنشستگی داریم، از جمله صندوق بازنشستگی روستاییان، فولاد، وکلا، نفت، نیروی انتظامی و… یکی از چالشهای بیمه، موضوع تعدد صندوقهاست. در سالیان گذشته هر دستگاهی برای خود یک صندوق بازنشستگی ایجاد کرده که رانتهایی در این حوزه شکل گرفته است.
شرکتهایی نیز به عنوان حیاط خلوت آن نهادها در زیرمجموعه این صندوقها شکل گرفتهاند. اکثر این صندوقها ورشکستهاند و تعداد بازنشستگانشان از بیمهپردازان بیشتر است و منابعشان نیز کم است. صندوق بازنشستگی کشوری با وجود شرکتهایی مانند صباانرژی و آتیه صبا، بیش از ۹۵ درصد هزینههایش توسط دولت پرداخت میشود. یک خط اعتباری در این صندوق وجود دارد که توسط برنامه و بودجه تأمین میشود. اساس و پایه و نهاد صندوق بازنشستگی، کسب درآمد توسط خود صندوق است.
· ادغام صندوقهای بازنشستگی تا چه حد جدی است؟
وزارت نفت یک زمان با قدرت و لابی خود صندوق بازنشستگی درست کرد. صندوق بازنشستگی هما نیز مشابه است؛ هر دو ورشکستهاند و نمیتوانند پاسخگوی مطالبات افراد باشند. شرکت ذوبآهن و فولاد مبارکه نیز برای کارکنان خود صندوق درست کردند که حالا ورشکست شده است.
مثالهای متعددی در حوزه تعدد صندوقها وجود دارد که منجر به زیان شدهاند. اگر کوچکترین تعللی در پرداخت مستمری بازنشستگان انجام شود، یک مشکل امنیتی و ملی برای کشور ایجاد میکند. در برنامه هفتم به ادغام برخی از این صندوقها اشاره شده است. اخیراً صندوق بازنشستگی کشوری و فولاد ادغام شدند و یک رئیس برای هر دو گذاشتند، اما هر روز شاهد اعتراض بازنشستگان هستیم. برخی صندوقها حتی توان پرداخت حقوق کارکنان خود را هم ندارند. به عنوان مثال، هواپیمایی آسمان با یک فروند هواپیما فعال و ۲۵۰۰ پرسنل مشغول به کار است که این حجم جمعیت، هزینه وحشتناکی را به صندوق بازنشستگی تحمیل میکند.
· بخشهای قابل توجهی از جوانان اعتقادی به بیمه ندارند و این موضوع در آمار بیمهدهندگان قابل رویت است. نظر شما چیست؟
قانون تأمین اجتماعی قانون حاکمیتی است و تمام کارفرمایان مکلفاند که کارگران خود را بیمه کنند. حتی با رضایت فرد، نمیتوانند از زیر بار قانون خارج شوند. در صورتیکه سازمان تأمین اجتماعی متوجه شود نیروها بیمه نشدهاند، کارفرما جریمه میشود.
هزینه بیمه البته بالا رفته است. حق بیمه سه دسته است: ۷ درصد از میزان دستمزد توسط بیمهشده، ۲۳ درصد توسط کارفرما و ۳ درصد توسط دولت پرداخت میشود. اگرچه دولت سالهاست که ۳ درصد را پرداخت نکرده و به هزار همت رسیده است. در مقابل این بدهی، سهام شرکتها در بازار سرمایه به تأمین اجتماعی داده میشود.
تأمین اجتماعی را نباید فقط در حوزه حقوق بازنشستگی دید. این سازمان خدمات متنوعی ارائه میکند، نزدیک ۲۰ نوع خدمات کوتاهمدت شامل کمک هزینه ازدواج، کمک هزینه ایام بیماری، کمک هزینه زایمان و… و خدمات بلندمدت مانند مستمری ازکارافتادگی و حمایت از بازماندگان بیمهشده دارد. خدمات درمانی تأمین اجتماعی نیز قابل توجه است. برای مثال، هزینه یک جراحی قلب باز در بیمارستان خصوصی بیش از یک میلیارد تومان است، اما بیمهشده تأمین اجتماعی میتواند با هزینه بسیار کم درمان شود.
برخی جوانان هم به دنبال بیمههای عمر هستند، اما در تأمین اجتماعی مستمری سالانه طبق قانون افزایش مییابد، در حالی که در بیمه عمر چنین افزایشی وجود ندارد.