صندوق ذخیره فرهنگیان در نیمسال ۱۴۰۴؛ اصلاح اساسنامه یا بُرونرفتِ مدیریتی؟
به گزارش نبض بازار- در جدول داراییهای صندوق، افزایش بیش از ۲۵ درصدی «سرمایهگذاری بلندمدت در شرکتهای تابعه» بهچشم میخورد؛ رشدی که با عملکرد واقعی شرکتهای زیرمجموعه تطابق ندارد. تحلیل یادداشتهای توضیحی صورت مالی نشان میدهد که این رشد عمدتاً از محل ارزیابی مجدد سهام شرکتهای وابسته در بورس (مانند پتروشیمی مروارید، سرمایهگذاری فرهنگیان، و بانک سرمایه) بهدست آمده است.
اما همین بندها مشخص میکند که بخش عمدهی سود تحققنیافته است. به بیان سادهتر، صندوق سودی را شناسایی کرده که هنوز به حساب نیامده و تنها بر اساس افزایش قیمت بازار داراییها ثبت شده. این روش در شرایط تورمی به سود اسمی منجر میشود ولی ارزش واقعی دارایی را افزایش نمیدهد.
سود غیرعملیاتی و جریان نقدی منفی
در بند مربوط به «سود و زیان»، رقم سود خالص ۹ ماهه حدود ۲۵ هزار میلیون ریال ثبت شده، در حالی که بخش عمدهی آن از محل «سود فروش سرمایهگذاریها» و «درآمد حاصل از تسعیر ارز» بوده است. اما در همان گزارش، جریان نقدی عملیاتی منفی است و نشان میدهد فعالیت اصلی صندوق (یعنی سرمایهگذاری و بازده بر داراییهای تولیدی) نقدینگی ایجاد نکرده.
بهعبارتی، صندوق از محل فروش بخشی از داراییهای خود و افزایش حسابهای دریافتنی سود شناسایی کرده، نه از محل بازده پایدار. این موضوع در بندهای مربوط به «سایر داراییها» و «مطالبات از شرکتهای تابعه» کاملاً مشهود است.
بدهیها و تعهدات پنهان؛ فشار بر منابع آتی
در سمت تعهدات، بدهیهای جاری صندوق نسبت به دوره مشابه سال قبل بیش از ۴۰ درصد افزایش یافته است. بهویژه در ردیف «سایر بدهیها»، رقم قابلتوجهی برای تسویه با شرکتهای همگروه درج شده که در یادداشت توضیحی ۹ آمده است. این الگو نشان میدهد که بخشی از پرداختهای صندوق به اعضا یا پروژهها، از محل استقراض کوتاهمدت تأمین شده است.
در نتیجه، تراز مثبت حساب سرمایه در ظاهر حفظ شده، اما پشت آن افزایش بدهیهای بینشرکتی پنهان مانده. اگر این روند ادامه یابد، تراز واقعی در پایان سال ۱۴۰۴ میتواند منفی شود؛ مشابه وضعیتی که بانک سرمایه در دورههای قبلی تجربه کرد.
تغییرات مدیریتی و جابجایی تصمیمها
بررسی بندهای پایانی گزارش، از تغییر در ترکیب مدیران اجرایی و اعضای هیأتمدیره برخی شرکتهای زیرمجموعه در طول همین دوره خبر میدهد. این تغییرات، که با وعدهی «تسریع اصلاحات» انجام شد، هنوز خروجی مالی قابلمشاهدهای نداشتهاند. در مقابل، مخارج اداری و عمومی حدود ۱۷ درصد افزایش یافته و نسبت هزینههای پرسنلی به درآمد عملیاتی بالاتر رفته است.
به زبان سادهتر، صندوق در حالی هزینههای مدیریتی خود را افزایش داده که بازده عملیاتی آن کاهش یافته است.
شاخص بازده واقعی در برابر تورم
اگر تورم نقطهبهنقطهٔ رسمی کشور (حدود ۴۰ درصد) را مبنا قرار دهیم، سود اسمی صندوق در واقع زیان واقعی محسوب میشود. ارزش داراییها رشد کرده، اما قدرت خرید فرهنگیان ـ یعنی صاحبان واقعی صندوق ـ در این مدت کاهش یافته است.
در هیچکجای گزارش، شاخص بازده واقعی یا تعدیلشده بر مبنای تورم درج نشده؛ این حذف، تحلیل عملکرد را عملاً غیرممکن میکند و مخاطب را با تصویری ظاهراً مثبت ولی از نظر اقتصادی بیمعنا مواجه میسازد.
جمعبندی: سود ظاهری، ریسک واقعی
صورت مالی میاندورهای ۹ ماهه نشان میدهد که صندوق ذخیره فرهنگیان در نیمسال ۱۴۰۴، بهرغم گزارش سود و رشد دارایی، با چند چالش جدی روبهروست:
۱. سود شناساییشده عمدتاً غیرعملیاتی و تحققنیافته است.
۲. جریان نقدی منفی از فعالیتهای اصلی ادامه دارد.
۳. بدهیهای جاری و بینشرکتی رشد کرده و ریسک نقدینگی افزایش یافته است.
۴. هزینههای اداری و مدیریتی بالاتر رفته و بازده واقعی منفی است؛
بنابراین اصلاح اساسنامه اگر با تغییر سازوکار تصمیمگیری، نظارت مستقل بر شرکتهای تابعه و انتشار عمومی جزئیات معاملات همراه نشود، فقط پوششی خواهد بود بر همان ساختار فرسودهای که منافع فرهنگیان را به حاشیه میراند.