توقف یا ادامه صادرات سنگآهن؟ تناقض فعالان بازار درباره صادرات سنگ آهن
به گزارش نبض بازار- بازار سنگ آهن درگیر تضاد روایتها بر سر صادرات است. صادراتی مبهم از نظر قیمت و مقاصد صادراتی که باعث شده صدای فعالان این بازار هم بلند شود. انجمن فولاد مدعی است که صادرات در پنج ماهه نخست امسال ۵میلیون و ۶۳ تن کنسانتره سنگ آهن از کشور بوده است و این نشانگر رشد ۸۰درصدی صادرات است.
کمی درباره سنگ آهن ایران
ایران دارای ۳.۸ میلیارد تن سنگ آهن است. برخی از منابع این میزان را تا ۵ میلیارد نیز برآورد کردهاند. تولید سالانه نیز نزدیک ۱۰۰ میلیون تن برآورد شده است. معادن گلگهر، ساغند، زرند، نیاسر، چاه گز، چادرملو و سنگان نیز جز قطبهای سنگ آهن ایران محسوب میشوند و این گستره جغرافیایی نشان میدهد که سنگ آهن ایران در مناطق شرقی و کویری قرار دارند. ایران از سالهای دور نیز صادرات سنگ آهن را در برنامه داشته و کشورهای آسیای شرقی و در مقطع کوتاهی نیز کشورهای اروپایی، خریدار سنگ آهن ایران بودهاند. به مرور زمان و با پیشرفت صنعت فولاد در کشور مشخص شد که فروش سنگ آهن، خام فروشی محض است و باید به هر شکل جلو آن گرفته شود. در این بین عدهای که سود قابل توجهی در این فرآیند به دستشان میرسید، با ادعای عدم توانایی فرآوری سنگ آهن در کشور، اقدام به صادرات کردند. این صادرات تا حدی زیاد شد که صدای فولادسازها درآمد. مشکل اساسی اینجاست که مشخص نیست سرنوشت صادرات سنگ آهن به کجا ختم شده است. این روزها چندین روایت مختلف از وضعیت تولید و صادرات سنگ آهن وجود دارد که هر یک میتوانند زیرسؤال بروند.
چه کسی درست میگوید؟
دعوا از جایی شروع شد که انجمن فولاد نسبت به صادرات بی رویه سنگ آهن اعتراض کرد، اما عدهای این ادعا را رد کردند.
در حالی که بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران، ضمن اعلام تولید بیش از «۳۲ تا ۳۳ میلیون تن فولاد در سال» تأکید کرده است که «صادرات سنگ-آهن متوقف شده و همه استخراج در داخل جذب میشود»، گزارشهای منتشرشده از سوی مراکز آماری و انجمنهای مرتبط تصویر متفاوتی ارائه میکنند. طبق گزارش انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، صادرات زنجیره فولاد در بهار ۱۴۰۴ با کاهش ۴ درصدی به حدود ۸٬۹۵۸ هزار تن رسیده است. در همین گزارش، صادرات کنسانتره سنگ-آهن با رشد ۵۷ درصدی و صادرات گندله نیز با افزایش ۱۳ درصدی همراه بوده است.
چیلان، رسانه مربتط با انجمن تولیدکنندگان فولاد نیز گزارش داده که ایران در نیمه اول سال ۲۰۲۴ حدود ۹ میلیون تن سنگ-آهن صادر کرده و رتبه دهم صادرکنندگان بزرگ جهان را به خود اختصاص داده است. علاوه بر این، در گزارشی از انجمن سنگآهن ایران آمده است که «میزان صادرات سنگآهن در سال ۱۴۰۴ بهشدت کاهش یافته است».
تا اینجای کار با سه نوع تناقض نسبت به سرنوشت صادرات سنگ آهن مواجهیم و مشخص نیست کدامیک از طرفین راست میگویند. مقصد صادراتی، میزان قیمت سنگ آهن ایران و شرایط ذخیره معادن نیز در ابهام قرار دارند.
تناقض یا ارائه نادرست مفهوم
اظهارات شکوری مبنی بر «توقف کامل صادرات سنگ آهن» با دادههای افزایش صادرات کنسانتره و گندله در تضاد است. ممکن است تعریف «سنگآهن» در سخنان او با معنای دقیق آماری (کنسانتره یا گندله) مطابقت نداشته باشد؛ به این معنی که شاید صادرات سنگآهن خام (دانهبندی نشده) کاهش یافته باشد، اما فرآوری شده آن همچنان صادر میشود. عددی که شکوری درباره صادرات سنگ آهن ذکر کرده نیز با واقعیت هماهنگ نیست. او مدعی است که صادرات سنگ آهن از ۵۰ میلیون تن گذشته، اما با آمارهای جدید همخوانی ندارد. شاید اگر دوباره از شکوری درباره این موضوع سؤال شود، اعداد و ادعاهای خود را اصلاح کند، اما آنچه تا این لحظه از سوی او مطرح شده، مقداری با دیگر قرائتهای بازار سنگ آهن در تضاد است.
چه باید کرد؟
صنایع فولادی و معدنی باید آمادگی داشته باشند که مبنای استراتژیهای صادراتی خود را بر محصولات با ارزش افزوده بالاتر قرار دهند. محدودیتهای صادرات سنگآهن خام میتواند فرصت یا تهدید باشد؛ از یکسو موجب افزایش نیاز داخل میشود، از سوی دیگر ممکن است درآمد ارزی کاهش یابد. شفافیت دادههای صادرات، تفکیک محصول، و اعلام رسمی آمار دقیق از سوی وزارتخانه و نهادهای مربوط ضرورت دارد.