حق بیمه بیکاری ۱۰ میلیونی برای گذران زندگی مقرریبگیران کافی است؟
به گزارش نبض بازار، بر اساس قانون بیمه بیکاری مصوب ۱۳۶۹، مقرری ماهانه معادل ۵۵ درصد متوسط دستمزد سه ماه آخر اشتغال تعیین میشود، با حداقل پرداخت برای مجردان بر اساس حداقل دستمزد مصوب و افزایش ۱۰ درصد به ازای هر فرد تحت تکفل (حداکثر چهار نفر). در سال ۱۴۰۴، حداقل مقرری برای مجردان ۱۰ میلیون تومان و حداکثر ۸۰ درصد متوسط دستمزد است، با مدت پرداخت از شش ماه برای مجردان با سابقه کم تا ۵۰ ماه برای متاهلان با سابقه طولانی. اما این ارقام، در واقعیت با موانع جدی مواجه هستند.
تنگناهای بودجهای؛ آیا صندوقها دوام میآورند؟
مهمترین مسئله بیمه بیکاری در ۱۴۰۴، محدودیت منابع مالی است. این صندوق تنها از سه درصد حق بیمه (پرداختشده توسط کارفرما) تغذیه میشود و هیچ سهمی از دولت یا بیمهشده ندارد. در حال حاضر، سازمان تأمین اجتماعی ماهانه هزینههای بالایی برای پرداختها متحمل میشود، اما در شرایط بحرانی، بدون کمک دولت، پرداختهای طولانیمدت و هزینههای آموزشی، صندوق را به چالش میکشد – حتی در کشورهای پیشرفته چنین حمایت گستردهای بدون مشارکت دولتی وجود ندارد.
این محدودیتها برای کارگران پروژهای و فصلی شدیدتر است. نماینده کارگران اشاره میکند: «کارگران پروژهای پس از پایان کار، حتی با سابقه بیمه، اغلب از دریافت محروم میشوند، زیرا سابقهشان در آخرین کارگاه کمتر از یک سال است.» بازرسیهای سازمان تأمین اجتماعی نیز میتواند پرداختها را قطع کند و افراد را به پیگیریهای زمانبر وادارد.
پیچیدگیهای اداری و آموزشهای الزامی
برای دریافت بیمه بیکاری، سابقه حداقل شش ماه پرداخت حق بیمه در سال آخر لازم است، همراه با ثبتنام در اداره کار ظرف ۳۰ روز از بیکاری و اثبات آمادگی برای اشتغال جدید. در سال ۱۴۰۴، شرط تازهای اضافه شده: شرکت در دورههای آموزشی سازمان فنی و حرفهای، که برای ادامه پرداخت ضروری است. این دورهها، برای افراد در مناطق روستایی یا بدون امکانات آموزشی، مانع بزرگی ایجاد کرده است.
علاوه بر این، کارگران فصلی یا کسانی که در حوادث غیرمنتظره بیکار میشوند، از شرط سابقه معاف هستند، اما فرآیند اثبات و پرداخت اغلب با تأخیر همراه است. در قراردادهای شفاهی یا بدون نامه عدم نیاز از کارفرما، نیاز به رأی هیئتهای حل اختلاف، پیچیدگی را افزایش میدهد.
آیا این کمکها با واقعیت زندگی همخوانی دارد؟
با افزایش حداقل دستمزد در ۱۴۰۴، مقرری بیمه بیکاری نیز تعدیل شده، اما منتقدان میگویند این تغییرات با تورم واقعی همگام نیست و بیکاران را در برابر هزینههای زندگی ناتوان میگذارد. بیمه اختیاری نیز پوشش بیکاری ندارد و تنها بازنشستگی، فوت و ازکارافتادگی را شامل میشود، که برای بیکاران طولانیمدت بیفایده است. از طرف دیگر، نکته مهمی که وجود دارد این است که این مبلغ ۱۰ میلیون تومان هم در آخرین روزهای ماه و با تاخیر ۲۰ روزه پرداخت میشود.
در نهایت، این چالشها نشاندهنده نیاز به بازنگری اساسی است. شاید وقت آن باشد که منابع دولتی را افزایش پیدا کند و فرآیندها را ساده و قابل پیگیری شود – وگرنه، بیمه بیکاری به جای پلی به سوی اشتغال، به مسیری پرپیچوخم تبدیل میشود که کارگران را در میان امواج اقتصادی تنها میگذارد، جایی که هر روز بیکاری، نه فرصت بازسازی، بلکه آزمونی برای بقا است.