متانول، اوره و الفینها در تله ناترازی گاز / زنگ خطر کاهش توزیع گاز طبیعی به صدا درآمد
به گزارش نبض بازار، انتشار تازهترین گزارش مرکز آمار درباره رشد محصول ناخالص داخلی و ارزش افزوده رشته فعالیتهای اقتصادی، نکته مهمی را نشان میدهد. رشد توزیع گاز طبیعی در سهماهه نخست سال ۱۴۰۴ منفی ۰.۶ درصد بوده است. شاید در نگاه اول این رقم کوچک و کماهمیت به نظر برسد، اما وقتی در بستر ساختار انرژی کشور و جایگاه گاز طبیعی بهعنوان خوراک پتروشیمیها دیده شود، باید گفت زنگ خطر تشدید کمبود خوراک پتروشیمیها به صدا درآمده است.
منفی شدن رشد توزیع گاز در فصلی بدون اوج مصرف
آنچه گزارش مرکز آمار را نگرانکنندهتر میکند این است که افت رشد توزیع گاز در زمانی رخ داده که هنوز کشور وارد فصل سرد نشده است. در واقع، در سهماهه اول سال، مصرف خانگی و تجاری گاز به طور معمول در سطحی متعادل قرار دارد و برخلاف ماههای زمستان، فشار چندانی بر شبکه توزیع وارد نمیشود. به همین دلیل انتظار میرفت که دستکم در بهار، صنایع از نظر تامین گاز شرایط بهتری داشته باشند. اما آمار مرکز آمار نشان میدهد که حتی در این دوره نیز، میزان توزیع گاز نسبت به سال گذشته روند نزولی داشته است.
این مسئله معنای سادهای دارد. ظرفیت و توان سیستم گازرسانی کشور برای پاسخگویی به نیازها، حتی پیش از ورود به فصلهای پرمصرف، دچار محدودیت است. بنابراین، طبیعی است که در ماههای آینده و با افزایش مصرف خانگی، احتمال فشار بر صنایع و کاهش سهم آنها از گاز بیشتر شود.
در میان تمامی صنایع کشور، شاید هیچ بخشی بهاندازه صنعت پتروشیمی از این وضعیت آسیبپذیر نباشد. خوراک اصلی بخش بزرگی از واحدهای پتروشیمی، گاز طبیعی است. این گاز نه تنها بهعنوان سوخت مصرف میشود، بلکه در بسیاری از فرایندهای شیمیایی بهعنوان ماده اولیه حیاتی به کار میرود. هرگونه اختلال در تامین پایدار آن، به طور مستقیم به معنای کاهش تولید، افزایش هزینهها و حتی تهدید موقعیت صادراتی این صنعت است.
باید توجه داشت که پتروشیمیها یکی از مهمترین منابع ارزآور کشور محسوب میشوند. در شرایطی که صادرات نفت خام به دلایل مختلف سیاسی و تحریمی با محدودیت بیشتری مواجه است، محصولات پتروشیمی نقشی کلیدی در تامین ارز برای اقتصاد ایران دارند. از این منظر، کاهش یا بیثباتی در تامین خوراک این صنعت، یک تهدید ملی برای ثبات درآمدهای ارزی کشور به شمار میرود.
پیام مرکز آمار برای پتروشیمیهای کشور
منفی شدن رشد توزیع گاز در سهماهه اول سال ۱۴۰۴ را میتوان زنگ خطری دانست. چراکه این آمار نشان میدهد حتی در زمانی که شبکه مصرف تحت فشار شدید قرار ندارد، زیرساختهای تولید و انتقال گاز کشور قادر به افزایش یا حتی حفظ سطح توزیع سال گذشته نبودهاند.
ناترازی گاز در ایران سالهاست که به مسئلهای ساختاری تبدیل شده است. رشد بالای مصرف داخلی، فرسودگی زیرساختها، کاهش سرمایهگذاری در میادین گازی و محدودیتهای تحریمی همگی باعث شدهاند که شکاف میان عرضه و تقاضا روزبهروز عمیقتر شود و همین موضوع به پاشنهآشیل پتروشیمیها تبدیل شود.
وقتی در بهار رشد توزیع منفی است، میتوان پیشبینی کرد که در زمستان، با اولویتدهی به بخش خانگی و نیروگاهی، صنایع بیشترین فشار را متحمل خواهند شد. در چنین شرایطی، پتروشیمیها در صف اول کاهش خوراک قرار خواهند گرفت.
کدام پتروشیمیها بیشترین آسیب را متحمل میشوند؟
در این میان پتروشیمیهای متعددی که به طور مستقیم وابسته به خوراک گازی هستند و متانول، اوره، آمونیاک و الفینهای گازی تولید میکنند بیش از دیگران آسیب میبینند.
پتروشیمی پردیس، زاگرس، شیمی بافت، آپادانا، هنگام، انتخاب، خارک، سبلان، خرمآباد، دنا، کیمیا پارس خاورمیانه، لاوان، گلستان، سیراف، شیراز، خراسان، کرمانشاه، بندر امام، بوشهر، مارون، جم، نگین مکران و ... از پتروشیمیهایی هستند که بیشترین آسیب را از کاهش توزیع گاز طبیعی خواهند دید.
کاهش یا بیثباتی در تامین گاز خوراک برای پتروشیمیها میتواند آثار متعددی داشته باشد. کاهش ظرفیت تولید داخل و افزایش هزینههای تمامشده یکی از پیامدهای کاهش خوراک است. همچنین در بازارهای جهانی که رقابت بسیار شدید است، هرگونه اختلال در عرضه میتواند موجب از دست رفتن مشتریان و فرصتهای صادراتی شود. بهویژه اینکه بسیاری از خریداران خارجی بهدنبال تامینکنندگان باثبات هستند و اگر ایران نتواند ثبات عرضه خود را تضمین کند، بهراحتی جایگزین میشود.
از سوی دیگر، کاهش صادرات پتروشیمی به معنای کاهش منابع ارزی کشور است. در شرایطی که بازار ارز ایران با تنشها و نوسانات جدی مواجه است، کاهش این منابع میتواند بر نرخ ارز و به تبع آن بر تورم داخلی فشار مضاعفی وارد کند.
اکنون آمار رسمی مرکز آمار نیز نشانههای هشداردهندهای از وضعیت توزیع گاز ارائه کرده است. اگر در کوتاهمدت تدابیر جدی برای مدیریت مصرف و اولویتبندی دقیق توزیع گاز اتخاذ نشود، در زمستان امسال احتمالا پتروشیمیها مشکلات شدیدتری در تامین خوراک تجربه میکنند.
کاهش ۰.۶ درصدی رشد توزیع گاز طبیعی در سهماهه اول سال ۱۴۰۴ شاید در نگاه اول کوچک به نظر برسد، اما به وضوح نشان میدهد که زیرساختهای گازی کشور توان پاسخگویی به نیازهای روزافزون را از دست دادهاند. وقتی چنین کاهشی در فصلی کممصرف رخ میدهد، باید انتظار داشت که در فصلهای پرمصرف، فشارها بسیار شدیدتر شود. در این میان، صنعت پتروشیمی به دلیل وابستگی حیاتی به گاز، بیشترین آسیب را خواهد دید.