چرا ایران برای جبران کمبود برق، برق وارد نمیکند؟
به گزارش نبض بازار،دبیرکل سندیکای صنعت برق در گفتوگوی اختصاصی با نبض بازار، دلایل اصلی بحران برق، ناکارآمدی سیاستهای مصرف و موانع سرمایهگذاری بخش خصوصی را تشریح کرد.
مهدی مسائلی در خصوص اینکه چرا ایران در این شرایط بحرانی برق وارد نمی کند، گفت: «نه از مسیر واردات و نه از مسیر ترانزیت برق، امکان جبران کسری گسترده برق کشور در شرایط فعلی وجود ندارد. این بحران تنها با سرمایهگذاری وسیع و اراده عملی دولت قابل حل است.»
او با تاکید بر اینکه همسایگان ایران یا همزمان با ما دچار کمبود برق هستند یا اساساً زیرساخت صادرات ندارند، افزود: «ترانزیت برق بحثی است که در سطح دولتها تعریف میشود. ما در گذشته با ارمنستان توافق داشتیم که گاز بدهیم و در ازای آن برق بگیریم. با ترکمنستان هم تبادلاتی انجام دادیم، اما میزان واردات هیچگاه بیشتر از ۲ درصد ظرفیت منصوب کشور نبوده است.»
به گفته مسائلی، در حالیکه ایران امروز با کسری ۲۰ تا ۲۵ هزار مگاواتی برق مواجه است، واردات حداکثری در بهترین شرایط تنها بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ مگاوات بوده و این بههیچوجه قابل مقایسه با عمق بحران فعلی نیست.
وی با اشاره به هزینهبر بودن واردات برق، تاکید کرد: «با احتساب نرخ دلار آزاد (مثلاً ۹۰ هزار تومان)، برق وارداتی حدود ۹ تا ۱۰ هزار تومان بهازای هر کیلوواتساعت برای کشور تمام میشود. این در حالی است که قیمت تمامشده برق تولید داخل بسیار کمتر است.»
او ادامه داد: «شرکتهای بزرگ، بهویژه فولادیها، از نظر مالی توان مشارکت در تأمین برق موردنیازشان را دارند، اما حتی در این صورت هم واردات برق نمیتواند پاسخگوی نیاز سهماهه کشور در دوران پیک باشد. واردات فقط زمانی قابل توجیه است که مشکل موقت باشد، نه مثل حالا که حداقل سه تا چهار ماه از سال با کسری مواجهیم.»
تعطیلی صنایع وخانوار، مدیریت موقت بحران ریشهدار برق است
دبیرکل سندیکای صنعت برق با انتقاد از مدیریت فعلی مصرف انرژی افزود: «وقتی میرسیم به تعطیلی کشور برای مدیریت مصرف یا قطع برق صنایع، یعنی عملاً راهی برای تأمین تقاضا نداریم. اقتصاد خانوار تحت فشار قرار میگیرد و صنایع هم آسیب میبینند.»
او ادامه داد: «در چنین شرایطی انتظار اینکه کشورهای همسایه بخواهند برای ما نیروگاه بسازند یا مازاد برق خود را منتقل کنند، انتظاری غیرواقعی است. زیرساختهای فنی، قیمتگذاری، بسترهای حقوقی و سیاسی همه نیازمند سالها پیشبینی و سرمایهگذاری بودهاند که متأسفانه مغفول ماندهاند.»
مسائلی تأکید کرد: «وزارت نیرو بهتنهایی قادر به حل این بحران نیست. برای ساخت نیروگاههای جدید، توسعه زیرساخت، اصلاح شبکه و سرمایهگذاری در انرژیهای تجدیدپذیر، باید دولت از منابع ملی و بودجه عمومی وارد عمل شود.»
وی هشدار داد: «اگر امروز تصمیم قاطع و سرمایهگذاری انجام نشود، سال آینده وضعیت بهمراتب بدتر خواهد شد. دیگر زمانِ آزمون و خطا نیست؛ مسئله برق کشور باید در سطح ملی و با نگاه راهبردی حل شود.»
سرمایهگذاری خصوصی در برق «ناجذاب» است
مسائلی یکی از ریشههای اصلی بحران فعلی را بیجذابیتی صنعت برق برای سرمایهگذاری دانست و گفت: «از سال ۱۳۸۹ که هدفمندی یارانهها اجرا شد، بار مالی سنگینی روی دوش صنعت برق افتاد و جذابیت سرمایهگذاری در این بخش از بین رفت. سرمایهگذار بخش خصوصی رغبت ندارد وارد این حوزه شود، چون همه چیز زیر سلطه تصمیمات دستوری دولت است و بازگشت سرمایه در هالهای از ابهام قرار دارد.»
او با انتقاد از وضعیت پرداختها توسط دولت گفت: «اگرچه گفته میشود دولت سوخت و سوز ندارد، اما این دیرپرداختکردنها خود نوعی سوخت محسوب میشود. با این شرایط، هیچ بخش خصوصی انگیزهای برای ساخت نیروگاه جدید ندارد.»
برق، زیرساختی فراموششده / تهران هر روز روی لبه خاموشی
مسائلی با هشدار نسبت به وضعیت بحرانی برق در پایتخت گفت: «فقط در استان تهران (منهای شهر تهران) ۴ هزار مگاوات مصرف داریم که تنها ۳ هزار مگاوات آن قابل تأمین است. با اضافهشدن شهر تهران، این عدد به ۱۰ هزار مگاوات میرسد و تقریباً نیمی از آن تأمین نمیشود. در حال حاضر خاموشیها ابزار اصلی مدیریت بحران هستند.»
او ضمن قدردانی از تلاش مجموعه وزارت نیرو برای حفظ پایداری شبکه گفت: «تلاش برای جلوگیری از فروپاشی شبکه ستودنی است، اما تا کجا میتوان بدون منابع مالی این شرایط را ادامه داد؟ اگر دولت بهطور جدی به برق بهعنوان زیرساخت نگاه نکند و سرمایه تزریق نکند، اوضاع بدتر خواهد شد.»
مهدی مسائلی، دبیرکل سندیکای صنعت برق ایران در ادامه گفتوگو با نبض بازار، با تاکید بر پیچیدگیهای بحران برق کشور اظهار کرد: «خاموشیها فعلاً تنها راهحل کوتاهمدت برای عبور از شرایط پیک مصرف هستند، اما در بلندمدت باید نگاهمان را به برق، مصرف و حتی معماری خانهها تغییر دهیم.»
تجهیزات پرمصرف برق هنوز در بازار هستند / کولر آبی همچنان فروخته میشود
او با اشاره به افزایش ناگهانی مصرف ناشی از پمپهای آب خانگی گفت: «تا همین چند وقت پیش کسی فکر نمیکرد پمپ آب خانگی به یک چالش جدی در مصرف برق تبدیل شود. اما حالا به دلیل کمآبی، آپارتمانها مجبورند از پمپهایی با توان ۱.۵ تا ۳ اسب استفاده کنند که هنگام راهاندازی، جریانهای بالا مثل ۱۲ آمپر میکشند و ضربه زیادی به شبکه وارد میکنند.»
مسائلی با انتقاد از نبود نگاه پیشگیرانه گفت: «چرا هنوز در بازار کولر آبی بهراحتی فروخته میشود؟ آیا واقعاً با این حجم از بحران برق، نباید فروش این تجهیزات منسوخشده محدود یا ممنوع شود؟ چرا همچنان مردم ناچارند از میان گزینههای پرمصرف انتخاب کنند؟»
او با اشاره به آمار مصرف انرژی در کشور گفت: «فقط تجهیزات سرمایشی حدود ۳۵ هزار مگاوات برق مصرف میکنند. اگر فناوریهای روز و کممصرف جایگزین میشد، مصرف این وسایل میتوانست نصف یا حتی یکچهارم شود. این یعنی ۱۵ تا ۲۰ هزار مگاوات صرفهجویی بالقوه؛ آیا این هم فقط وظیفه وزارت نیروست؟»
دبیرکل سندیکای صنعت برق در تشریح ابعاد تازه بحران گفت: «قبلاً اختلاف پیک مصرف روز و شب تا ۶ یا ۷ هزار مگاوات بود، اما حالا این اختلاف به کمتر از ۲۰۰۰ مگاوات رسیده. دلیلش روشن است: اقلیم کشور تغییر کرده و دیگر بدون کولر نمیتوان زندگی کرد. دیگر آن روزها گذشته که عصرها با آبپاشی خانه خنک میشد. حالا از صبح تا شب کولر باید روشن باشد.»
مسائلی با اشاره به تأثیر معماری خانهها بر مصرف برق گفت: «در طراحی خانههای جدید، سقفها پر از حفرههای نور مخفی و لامپهای ۱۰ واتی شدهاند که مجموعاً مصرف بسیار زیادی دارند. روشنایی خانهها گاهی به اندازه ورزشگاه است!»
او ادامه داد: «در کشورهای اروپایی مانند آلمان یا سوئد، مصرف خانگی برق با حداقل لامپ و مصرف بهینه طراحی میشود. ولی در ایران، حتی در آپارتمانهای کوچک هم فریزرها باید تا لب پر باشند، چون مردم نمیتوانند هر روز خرید تازه انجام دهند. همه اینها به شبکه فشار میآورد.»
مسائلی با تاکید بر ضرورت برداشتن انگشت اتهام از روی مردم گفت: «ما نه فرهنگسازی درست انجام دادیم و نه سیاستگذاری صحیح. وقتی کسی میرود بازار، هنوز تنها گزینهاش کولرهای پرمصرف است. وقتی سیستم فروش، تبلیغات و طراحی شهری بهینه نیست، نباید از مردم انتظار معجزه داشت.»
او گفت: «توسعه انرژی خورشیدی و تجدیدپذیر میتواند یکی از راهبردهای کلان باشد، اما هزینه اولیه آنقدر زیاد است که بدون تزریق مالی گسترده از سوی دولت، نمیتوان انتظار داشت این مسیر ما را از بحران نجات دهد.»
مسائلی با هشدار درباره تبعات اقتصادی بحران برق گفت: «در آیندهای نهچندان دور، "بیبرقی" به یکی از عوامل اصلی تورم تبدیل خواهد شد. اگر امروز برق را جدی نگیریم، فردا نه اقتصاد خواهیم داشت و نه اجتماع منسجم. برق، نبض زندگی و نبض صنعت است.»
پمپهای آب، مهمان جدید سر سفره صنعت برق
مسائلی در بخش دیگری از این گفتوگو به یک عامل تازه در رشد مصرف برق اشاره کرد و گفت: «تا همین چند ماه پیش همه از ماینرها میگفتند، اما حالا یک مصرفکننده مهمان جدید به میدان آمده: پمپهای آب.»
او توضیح داد: «با بحران آب در تهران، بیشتر آپارتمانها ناچار به استفاده از پمپهای پرقدرت برای انتقال آب به طبقات بالا شدهاند. تهران شهری با ساختمانهای بلند است و هر پمپ خانگی بین ۱.۵ تا ۳ اسب بخار قدرت دارد. این پمپها نهتنها دائم در حال کار هستند، بلکه در لحظه راهاندازی نیز فشار سنگینی به شبکه وارد میکنند.»
او هشدار داد: «این مصرفکنندگان جدید در محلات مختلف تهران و شهرهای بزرگ کشور بهطور ناخواسته فشار بیشتری به شبکه وارد میکنند. ما با شبکهای طرفیم که حتی در شرایط عادی هم شکننده است.»