تعطیلیها مشکل کمبود آب و برق را حل نمیکند/ ماینرها عامل بخش کوچکی از ناترازی برق کشور هستند
سارا اسلامی- به گزارش نبض بازار، کمبود آب و برق در کشور روز به روز شدیدتر میشود. حالا و با افزایش دمای هوا، دولت در تامین حاملهای انرژی مورد نیاز مردم با چالش جدی مواجه شده و تنها چاره را در تعطیلی روزانه برخی استانها دیده است.
چهارشنبه هفته گذشته، اول مرداد، ادارههای دولتی در تهران و برخی دیگر از استانها تعطیل بودند. امروز هشتم مرداد، تهران مشمول تعطیلی نشده است، اما برخی دیگر از استانها تعطیل هستند؛ از جمله: هرمزگان، یزد، خوزستان، کرمان و سمنان، خراسان جنوبی و البرز.
قم نیز امروز تعطیل است و روز گذشته نیز ساعت کاری ادارهها را کاهش داده بود. همچنین بوشهر و لرستان، علاوه بر امروز، سهشنبه را نیز تعطیل اعلام کرده بودند. در این میان، برخی استانها تعطیل نیستند اما ساعات کاری ادارههای آنها کاهش یافته است؛ مانند فارس که کارمندان باید از 6 تا 11 صبح در محل کار خود حاضر شوند.
چهارشنبهها تعطیل میشود؟
ناتوانی دولت در گذر از بحران کمبود آب و برق، باعث شکلگیری گمانهزنیهایی در مورد تعطیلی چهارشنبهها تا تاریخ مشخصی شده بود.
فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت در روزهای گذشته این موضوع را تایید نکرد؛ او در عین حال، به ارائه طرحی از سوی وزارت میراث فرهنگی، مبنی بر یک هفته تعطیلی «در راستای نشاط اجتماعی» اشاره کرد.
مهاجرانی گفته بودکه هیات دولت، این دو موضوع را در کنار هم بررسی و در مورد آنها تصمیمگیری میکند؛ یعنی همان تعطیلی چهارشنبهها و تعطیلات یک هفتهای را. موضوعاتی که به گزارش خبرگزاری فارس ظاهرا امروز به تصویب نرسیده.اند
پیش از این سیدرضا صالحیامیری، وزیر میراث فرهنگی از احتمال تعطیلی یک هفتهای و پرداخت یارانه سفر سخن گفته بود؛ البته بدون شرح جرئیات. بهانه نیز رونق گردشگری بود، اما همان زمان نیز به نظر میرسید که هدف اصلی، گذر موقت از بحران کمبود آب و برق باشد.
در این میان، محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران به رکنا گفته بود که تعطیلی پیشین این استان، در کاهش مصرف انرژی موثر بوده و تداوم آن در دست بررسی است.
بر همین اساس به نظر میرسد تعطیلیها همچنان در دستور کار باشد و با توجه به تجربه امروز و دیروز حتی اگر تهران تعطیل نشود، دیگر استانها به محاق تعطیلی یا کاهش ساعت کاری ادارههای دولتی میروند.
این در حالی است که که سعید تاجیک، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران، در گفتوگو با نبض بازار تاکید کرده؛ اقتصاد ایران بر اثر تعطیلیهای مداوم، فلج شده است و دولت هیچ برنامه مدونی برای حل مشکل کمبود انرژی ندارد.
متن کامل این گفتوگو را در ادامه میخوانید.
تعطیلیهای مکرر، بخش خصوصی و اقتصاد کشور را فلج کرده است
به نظر میرسد تعطیلی برای گذر موقت از بحران کمبود آب و برق، به رویه ثابتی در دولتهای مختلف تبدیل شده است. از تعطیلی شهرکهای صنعتی و واحدهای تولیدی به دلیل قطع برق و گاز، حالا به تعطیلی روزانه برخی استانها رسیدهایم. آیا چنین طرحهایی میتواند چاره مشکل کمبود انرژی در ایران باشد؟
بدون شک خیر. تعطیلیهای مکرر بخش خصوصی و اقتصاد کشور را فلج کرده است. دولت در طول سال به بهانههای مختلف، چون آلودگی هوا، کاهش یا افزایش دما و ناترازی انرژی ادارههای دولتی را تعطیل میکند. شهرکهای صنعتی و واحدهای تولیدی نیز که در بازههای مختلف به دلیل قطع حاملهای انرژی ناچار به توقف روزانه فعالیتهای خود میشوند. دولت نه تنها با این روش نمیتواند کمبود آب و برق را مدیریت کند که اصلا حقی برای تعطیلی بخش خصوصی ندارد. بخشهای دولتی از جمله بانکها، ادارهکل مالیات و سازمان تامین اجتماعی، انتظار دارند کسب و کارها بدون هیچ تاخیری به تکالیف خود عمل کنند. آیا حاضرند در ازای تعطیلیهای مداوم، به بخش خصوصی تخفیف یا مهلت بدهند؟ پاسخ این پرسش بدون شک منفی است. دولت زمانی میتواند کسب و کارها و واحدهای تولیدی را ناچار به تعطیلی کند که هزینههای آن را نیز پرداخت کند. در غیر این صورت، از زمانی که انشعاب انرژی را به مشترکان فروخته، موظف به تامین آن بوده است. حالا نمیتواند به تعهدات خود عمل کند و ناچار است فعالیت شهرکهای صنعتی را در مقاطعی متوقف کند؟ در مقابل باید در قالب کاهش مالیات و تمدید مهلت بازپرداخت اقساط بانکی یا حق بیمه کارگران، از فعالان اقتصادی حمایت کند. دولت در عمل با دریافت مالیات، شریک ۲۵ درصدی بخش خصوصی است. اما حتی حاضر نیست در ازای تعطیلیهای اجباری، از دریافت بخشی از این مالیات صرف نظر کند. آن هم در شرایطی که چنین اقداماتی مشکل کمبود انرژی را در ایران حل نمیکند و دولت باید به فکر ایجاد و به روزرسانی زیرساختها باشد. اما در عمل اتفاقی که رخ داده، افزایش روزهای قطع برق در شهرکهای صنعتی است. خانوادههای نیز باید قطعی آب و برق را تحمل کنند.
بخش خصوصی نمیتواند تعطیل کند؛ کارمندان ناراضی میشوند
تعطیلیها در عمل وجوه و تبعات مختلفی را هم به بخش خصوصی تحمیل کردهاند. یک مساله، عدمالنفع ناشی از توقف تولید در شهرکهای صنعتی و واحدهای اقتصادی است. از سوی دیگر، ممکن است آنها نتوانند خدمات مورد نیاز خود را از بخش دولتی دریافت کنند. در این میان، اما چالش دیگری هم وجود دارد؛ تعطیلیهای روزانه معمولا به کارمندان ادارهها و دستگاههای اجرایی مربوط میشوند و شرکتهای خصوصی نمیتوانند فعالیت خود را متوقف کنند. این موضوع نوعی شکاف اجتماعی را میان کارکنان این دو بخش ایجاد نمیکند؟
همه این موارد در عمل اتفاق میافتد. بخش خصوصی نمیتواند کسب و کار خود را تعطیل کند؛ چرا که باید در موعدهای مشخص هزینههای بانکی، مالیاتی، بیمهای و بدهیهای خود را پرداخت کند و حقوق پرسنل را بپردازد. این موضوع به نارضایتی کارمندان منجر میشود. در حالی که دولت حتی حاضر نیست حق بیمه روزهای تعطیل را دریافت نکند و خود معادل آن را به سازمان تامین اجتماعی بپردازد. بخش دولتی به راحتی اعلام میکند فلان روز تعطیل میشود؛ بدون آنکه فکر میکند هزینههای آن را چه کسی باید پرداخت کند؟ چرا بخش خصوصی باید تاوان بیتدبیری دولت را بدهد. نتیجه این تصمیمات یکشبه، فقط ایجاد شکاف میان کارفرمایان و کارکنان شرکتهاست و هیچ تاثیری در حل ریشهای کمبود آب و برق ندارد. به ویژه که دولت هیچ حمایتی هم از بخش خصوصی نمیکند. در چنین شرایطی طبیعی است که کسب و کارها از تصمیم تعطیلی تبعیت نکند؛ مگر در شرایطی که با قطع آب، برق یا گاز؛ ناچاربه توقف فعالیت واحدهای تولیدی شود.
تعطیلی بدون نظم کمکی نمیکند
مدتی است بحثی در کشور وجود دارد مبنی بر سازماندهی تعطیلات و تعیین بازههای مشخص فصلی در این زمینه. آیا اگر چنین بحثی به ثمر برسد شرایط بهتر میشود؟
مساله دقیقا همین است که تعطیلات بدون نظم کمکی به حل چالشها میکند. در نهایت برای مثال شهروندان تهرانی به شمال سفر میکنند که تاثیری در مدیریت مصرف ندارد. اتاق تهران بارها طرح سازماندهی تعطیلات را مطرح کرده است. در صورتی که کشور بازهای را در زمستان و مدت زمانی را در تابستان، یعنی در اوج مصرف گاز و برق تعطیل شود، البته با برنامهریزی ثابت که از قبل اعلام شده باشد، میتواند در مدیریت مصرف انرژی اثربگذارد. متوسط دما در فصلهای مختلف مشخص است، اما متاسفانه ما در برابر همه مسائل غافلگیر میشویم. در چنین وضعیتی، اقتصاد کشور نمیتواند به رشد مصوب ۸ درصدی برسد. رشد اقتصاد به زیرساخت نیاز دارد.
ماینرها عامل بخش کوچکی از کمبود برق کشور هستند
در همین رابطه، بحثی هم وجود دارد که دولت برای توجیه کمکاریهای صورت گرفته در زمینه توسعه زیرساختها، روی نقش ماینرها در ناترازی برق تاکید زیادی میکند. آیا دستگاههای غیرمجاز استخراج رمزارز، مشکلی بزرگی در این زمینه محسوب میشوند؟
وزیر نیرو اعلام کرده که پنج هزار مگاوات از کسری برق کشور، ناشی از فعالیت ماینرهای غیرمجاز است. در حالی که رقم کلی کمبود برق کشور به بیش از ۲۰ هزار مگاوات میرسد. دولت چه برنامهای برای بیش از ۱۵ هزار مگاوات ناترازی دیگر دارد؟ حتی با پذیرش سخنان وزیر، نقش این دستگاهها در ناترازی کمرنگ است و مساله اصلی را باید همان بیتوجهی به توسعه زیرساختها دانست. مساله این است که بر اساس اسناد بالادستی، تولید برق در کشور باید سالانه ۵ درصد رشد داشته باشد، اما در عمل به سه و نیم درصد رسیده. نتیجه این شکاف همین ناترازی کنونی است و هر سال نیز بدتر میشود. از سوی دیگر، مردم و بخش خصوصی نمیتوانند هیچ اقدامی برای برخورد با ماینرهای غیرمجاز انجام دهند. دولت است که میتواند با کنترل روی شبکه توزیع برق، مصارف غیرطبیعی را شناسایی و با آنها برخورد کند؛ البته اگر بخواهد.
اگر برنامه مدونی وجود داشت، بخش خصوصی تعطیلی را میپذیرفت
دولت ادعا میکند کمبود آب و برق به حدی رسیده است که چارهای غیر از تعطیلی وجود ندارد. در این شرایط، چگونه میتوان بحران را مدیریت کرد؛ به گونهای که کمترین تاثیر اقتصادی را نیز در پی داشته باشد؟
ببینید مردم و بخش خصوصی اگر میدانستند که دولت برنامه مدون و مشخصی را برای گذر از کمبود آب و برق دارد، تعطیلات را تحمل میکردند. در آن صورت، بخش دولتی میتوانست همگان را راضی به همراهی و صرفهجویی در مصرف انرژی کند. دولت نه تنها برنامهای تدوین نکرده است که دید صحیحی نیز ندارد. وزیر نیرو سال گذشته اعلام کرد، کشور در سال ۱۴۰۴ با ناترازی برق مواجه نیست. در حالی که امسال وضعیت بدتر شده است. از سوی دیگر دولت برای ساخت ۵۰ هزار مگاوات نیروگاه خورشیدی برنامه میدهد. بعد مشخص میشود این عدد، ظرفیت اسمی است و ظرفیت واقعی در نهایت به ۱۰ هزار مگاوات میرسد. در عمل، اما هزار مگاوات آن اجرایی میشود. در این وضعیت که برنامه قابل اتکایی وجود ندارد، نمیتوان از مردم و بخش خصوصی انتظار همراهی با تعطیلات و صرفهجویی و بهینهسازی در مصرف انرژی را داشت. اکنون امیدی وجود ندارد که دولت با برنامهریزی و سرمایهگذاری، شرایط را بهبود میبخشد و سال آینده مشکلات حل میشوند. بدون برنامه نه تنها مشکلی حل نخواهد شد که کمبود آب و برق افزایش پیدا میکند. برای همین است که مردم و بخش خصوصی از تعطیلیها راضی نیستند.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش تنش آبی؛ حاصل چند دهه حکمرانی اشتباه آب پیشنهاد میشود.