چند درصد از مردم ایران ماشین دارند؟ /جامعه آماری خودرو در ایران به ما چه می‌گوید؟
به گزارش نبض بازار، ایران جایگاه ۴۸ام جهان در مالکیت خودرو را در اختیار دارد. همین خبر نشان می‌دهد که ایران در مسیر توسعه، چه فاصله معناداری با جهان دارد. بررسی آمار‌های مربوط به خودرو، از میزان مالکیت تا قیمت، نوسان، میزان صادرات، واردات و دیگر آمار‌های این حوزه می‌تواند به یک تحلیل اجتماعی و شناخت از جامعه منتهی شود.
مالکیت خودرو در ایران
از میان تمامی ایرانی‌ها، ۵۶ درصد خانوار یعنی جمعیتی نزدیک ۵۰ میلیون نفر مالک خودرو هستند. این یعنی نیمی از جمعیت ایران از مالکیت خودرو بازمانده و با وجود اینکه بخش‌هایی از جامعه چندین خودرو مصرفی در خانه نگه می‌دارند، بخش‌های وسیعی از جامعه حتی به یک خودرو فرسوده نیز دسترسی ندارند. اگرچه ماشین دار شدن در ایران با ۲۰۰ میلیون تومان امکان‌پذیر است، اما باید از آن افراد محروم از خودرو پرسید که در چه شرایطی به سر می‌برند که به خودرو دست پیدا نکرده‌اند؟ تا اینجا متوجه شدیم که جامعه ایران در حوزه خودرو به دو بخش وسیع مالکان و غیرمالکان تقسیم می‌شود. نسبت مساوی این دو قشر نشان می‌دهد که تضاد طبقاتی صرفاً در به دست آوردن خودرو‌های لوکس نیست و حتی در به دست آوردن خود خودرو نیز وجود دارد.
روستا‌ها و مالکیت رویایی خودرو
کافیست سری به روستا‌ها بزنیم تا این آمار به شکل قابل توجهی تغییر کند. روستایی‌ها اگرچه عمدتاً به خودرو‌های کارمحور از جمله وانت و موتور نیاز دارند، اما در سال‌های اخیر و با ارتباط بیشتر شهر و روستا، نیاز به خودرو تبدیل به یک امر اساسی شده است. روستایی‌ها به علت فقدان دسترسی به امکانات شهری کافی از جمله بیمارستان، دانشگاه و... نیاز به خودرو را بیشتر از قبل احساس کرده‌اند، با این حال جمعیت مالک در روستا‌ها، تنها ۳۵ درصد است. این یعنی از میان ۲۱ میلیون نفر جمعیت روستایی کشور، ۷.۳ میلیون نفر دسترسی به خودرو ندارند. در نتیجه برای بالابردن آمار مالکیت، باید بر روی روستا‌ها تمرکز کرد.
آمار‌ها از ایران چه می‌گویند؟
در ایران ۲۴ میلیون خودرو وجود دارد. اگرچه برخی مدعی‌اند که این آمار غلط است و خودرو‌های فرسوده در آن لحاظ نشده است. میزان تولید خودرو در سال ۱۴۰۳، ۱ میلیون و ۵۶ هزار و ۸۲۷ دستگاه بوده است. این آمار هرساله متغیر است، اما در همین حدود هم نتواسته پاسخگو نیاز بازار باشد. خودرو در ایران یک کالا کاملاً سرمایه‌ای و بدون کیفیت لازم برای استفاده شهروندان است.
میزان مالکیت خودرو در دهک اول (کم درآمدترین) ۱۲.۹۹ درصد است. این نشان می‌دهد سرمایه‌ای بودن خودرو باعث تبعیض طبقاتی در مالکیت آن هم شده است. این در حالیست که میزان مالکیت خودرو در دهک نهم (پردرآمد) ۷۵.۴۵ درصد است. اشاره به این نکته هم قابل توجه است که بیشترین خودرو شخصی به نسبت جمعیت متعلق به استان یزد با ۷۱.۴۵ درصد و کمترین درصد مالکیت خودرو به نسبت جمعیت متعلق به استان لرستان با ۳۵ درصد است.
آیا مالک بودن یک امتیاز است؟
برخی مدعی‌اند که مالکیت خودرو الزاماً یک امتیاز و یا شاخص توسعه نیست. فقدان سیستم حمل و نقل قدرتمند و عدم فرهنگ‌سازی در این حوزه باعث شده مالکیت خودرو یک امتیاز به حساب آید. از سوی دیگر تبدیل شدن خودرو به یک کالا سرمایه‌ای هم انگیزه مالکیت در این حوزه را افزایش داده است. تجربه اتحاد شوروی نشان می‌دهد که داشتن یک سیستم حمل و نقل قدرتمند، رایگان و مدرن، شهروندان نیاز به مالکیت خودرو را احساس نمی‌کنند. اگرچه این به معنای کم کاری سیستم خودروسازی کشور نیست. در صورت داشتن یک سیستم مدرن حمل و نقل عمومی، باز هم خودروسازان داخلی باید تمام تلاش خود را برای ارائه محصول با کیفیت و ارزان انجام دهند. در نتیجه مسأله بر سر توان مالکیت و قدرت حمل و نقل عمومی است. شهروندان باید بتوانند مالک باشند، اما آنقدر سیستم قوی از حمل و نقل در اختیارشان باشد که نیازی به مالکیت نداشته باشند.