کاهش ۲۴ درصدی صادرات پتروشیمی‌ها/ چرا واحدهای پتروشیمی به مدار تولید بر نمی‌گردند؟
به گزارش نبض بازار، در سه‌ماهه نخست سال جاری، صادرات محصولات پتروشیمی ایران با کاهش چشم‌گیری مواجه شده است. طبق آماری که گمرک به تازگی اعلام کرده است، در این بازه زمانی حدود ۱۱ میلیون و ۱۳۳ هزار تن کالای پتروشیمی به ارزش چهار میلیارد و ۶۸۴ میلیون دلار صادر شده است.
این ارقام در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، نشان‌دهنده کاهش ۲۸.۷ درصدی در وزن و ۲۴.۵ درصدی در ارزش دلاری صادرات است. این کاهش کم‌سابقه را نمی‌توان صرفا به یک عامل نسبت داد، بلکه مجموعه‌ای از بحران‌های هم‌زمان و ساختاری در این افت سهم عمده‌ای داشته‌اند.
تعطیلی گسترده در پی جنگ ۱۲ روزه
یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر افت صادرات، تعطیلی ناگهانی و گسترده مجتمع‌های پتروشیمی در جریان درگیری نظامی ۱۲ روزه اخیر میان ایران و اسرائیل بود، با افزایش احتمال حملات هوایی به زیرساخت‌های حیاتی، شماری از پتروشیمی‌های بزرگ ناچار به توقف تولید و خروج از مدار شدند. لازم به ذکر است که بسیاری از پتروشیمیهایی که مجبور به توقف تولید شده بودند از روز هفتم تیر ماه به مدار تولید بازگشتند.
تعطیلی برخی واحدهای پتروشیمی که در برخی موارد دو هفته به طول انجامید، به گفته نشریه آرگوس باعث از دست رفتن دست‌کم ۲۰۰ هزار تن محصول قابل صادرات شد. این موضوع وقفه‌ای در زنجیره تولید و بارگیری صادراتی به وجود آورد.
بحران تامین خوراک پایدار
پیش از تشدید تنش‌های نظامی نیز صنعت پتروشیمی ایران با مشکلات ساختاری رو‌به‌رو بود. کمبود خوراک گازی پتروشیمی‌ها، موجب شد بسیاری از مجتمع‌ها به ظرفیت اسمی خود نرسند و حدود ۲۲ درصد از ظرفیت پتروشیمی‌ها بلااستفاده باقی بماند.
اولویت تامین گاز در کشور با مصرف خانگی و سوخت‌رسانی به نیروگاه‌های حرارتی است و در همین زمینه پتروشیمی‌ها ناچار هستند بخشی از تولید خود را در راستای کمبود خوراک محدود یا حتی متوقف کنند. این مسئله آثار خود را در موجودی قابل صادرات به جا گذاشت.
اختلال در تخصیص ارز و بازگشت منابع صادراتی
علاوه بر مشکلات فنی و امنیتی، چالش‌های بانکی و ارزی نیز صادرات پتروشیمی را تحت فشار قرار داده‌اند.
پیچیدگی‌های سامانه‌های ارزی و مشکلات به‌وجودآمده در بازگشت ارز صادراتی موجب شده است که بخشی از صادرکنندگان انگیزه خود را برای صادرات از دست بدهند یا فرآیند‌های تحویل و تسویه حساب را به تعویق بیندازند.
در چنین فضایی، توان رقابت ایران در بازار‌های جهانی کاهش یافته و بخشی از مشتریان به سمت رقبای منطقه‌ای روی آورده‌اند.
زنگ خطر برای صنعت راهبردی کشور به صدا درآمد؟
صنعت پتروشیمی یکی از منابع اصلی ارزآوری غیرنفتی ایران به‌شمار می‌رود و تداوم چنین روند کاهشی می‌تواند پیامد‌های اقتصادی قابل‌توجهی به‌دنبال داشته باشد. گرچه برخی از واحدهای تعطیل‌شده به تدریج در حال بازگشت به مدار تولید هستند، اما بدون برنامه‌ریزی فوری برای بازسازی ذخایر صادراتی، بهبود زیرساخت خوراک‌رسانی و رفع موانع ارزی و بانکی، جبران این عقب‌ماندگی در کوتاه‌مدت بسیار دشوار خواهد بود.
در شرایطی که بازار‌های جهانی به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیک و تغییرات قیمت انرژی در نوسان هستند، بازگشت ایران به بازار‌های پتروشیمی نیازمند اقداماتی فراتر از بازگشت صرف به تولید است.
احیای جایگاه ایران در بازار پتروشیمی علاوه بر ایجاد بازار‌های جدید و افزایش درآمد ارزی به ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد ایران و کاهش خام‌فروشی کمک به‌سزایی می‌کند؛ موضوعی که درنهایت به رشد و توسعه پایدار اقتصاد ایران می‌انجامد.