افزایش سهم شبه پول در نقدینگی/ چرا مردم دارایی خود را در سپردههای کوتاه مدت نگه میدارند؟
سارا اسلامی- به گزارش نبض بازار، بانک مرکزی اخیرا جدیدترین گزارش خود را از متغیرهای پولی و اعتباری منتشر کرده است. بر این اساس، حجم نقدینگی کشور در بهار ۱۴۰۴، به به ۱۱ هزار و ۵۸ هزار میلیارد تومان رسیده؛ در این میان نهاد سیاستگذار سهم پول و شبه پول را از کل نقدینگی به ترتیب، ۲۴ و ۷۶ درصد اعلام کرده است؛ این اعداد نشان میدهند که سهم شبه پول، هم نسبت به بهار سال گذشته و هم در مقایسه با پایان سال ۱۴۰۳، روند افزایشی داشته است.
شبه پول، به آن دسته از داراییهایی گفته میشود که پول نقد نیستند، اما افراد میتوانند آن را بهسرعت به پول تبدیل کنند؛ از جمله مواردی که مشمول این تعریف میشوند، میتوان به صندوقهای سرمایهگذاری بازار پول، اوراق قرضه دولتی، حسابهای قرضالحسنه پسانداز، سپردههای کوتاهمدت، حسابهای ۱ تا ۵ ساله و حسابهای متفرقه اشاره کرد.
نقش پررنگ سپردههای کوتاهمدت بانکی در حجم نقدینگی
بر اساس آمار بانک مرکزی، حجم نقدینگی ایران در پایان سال ۱۴۰۳ به بیش از ۱۰ هزار و ۱۶۵ همت رسیده بود که ۷۴ درصد آن شبه پول بود. این رقم، در سهماهه نخست سال جاری به ۱۱ هزار و ۵۸ همت افزایش یافت و سهم شبه پول به حدود ۷۶ درصد رسید.
در واقع این گزارش نشان میهد که در سه ماهه نخست سال جاری، ۲۶۴۹ هزار میلیارد تومان از حجم نقدینگی را پول و ۸۴۰۹ همت آن را شبه پول تشکیل میدهد. از سوی دیگر، نرخ رشد ۱۲ ماهه نقدینگی (پایان خرداد ۱۴۰۳ تا پایان خرداد سال جاری) ۳۲.۴ درصد افزایش یافته است.
بخش عمده رشد شبه پول، مربوط به سپردههای کوتاهمدت بود. بانک مرکزی اعلام کرده است که حسابهای کوتاهمدت، با سهم بیش از ۲۰ درصد، پررنگترین جزء شبه پول در ایران محسوب میشوند.
افزایش سهم شبه پول در نقدینگی؛ زنگ خطر انتظارات تورمی در ایران
اقتصاددانان میگویند تغییر سهم شبه پول و همچنین برخی از زیرمجموعههای آن در نقدینگی، میتواند نشانهای مهم از انتظارات مردم نسبت به آینده باشد. برای مثال، افزایش سپردههای بلندمدت میتواند امید به ثبات و سرمایهگذاری مولد را بازتاب دهد؛ اما رشد سپردههای کوتاهمدت معمولاً هشداری از بیاعتمادی و انتظارات تورمی است.
کامران ندری، اقتصاددان، پیش از این در گفتوگو با نبض بازار تاکید کرده بود که رشد سپردههای کوتاهمدت علامت خوبی برای اقتصاد نیست؛ چرا که چنین سپردههایی ماندگاری کمی دارند و نشان میدهند، مردم با نگرانی از تداوم تورم، به دنبال فرصتهای سودآورتر هستند.
به گفته او، اگر رشد شبه پول ناشی از سپردههای یکساله و بلندمدت بود، میتوانست سیگنال مثبتی برای اقتصاد و بخش تولید کشور تلقی شود؛ زیرا نشاندهنده رضایت مردم از نرخ سود بانکی و اعتماد بیشتر به آینده بود.
چرا بانکها به سمت بازارهای زودبازده میروند؟
در این میان، کارشناسان میگویند سهم بالای سپردههای کوتاهمدت باعث میشود بانکها نتوانند تسهیلات بلندمدت به بخش تولید بدهند. ندری در این مورد نیز توضیح داده بود؛ وقتی ماهیت سپردهها کوتاهمدت است، بانکها مجبورند بخشی از منابع را در بازارهایی مانند ارز و طلا سرمایهگذاری کنند تا بتوانند در هر لحظه پاسخگوی برداشت سپردهگذاران باشند.
این وضعیت به گفته او، کیفیت نقدینگی را کاهش میدهد و فشار بر تورم را بیشتر میکند.
تجربه جنگ ۱۲ روزه و تاثیر آن بر تداوم رشد سهم شبه پول
یک عامل دیگر که میتواند باعث تداوم روند افزایشی سهم شبه پول و سپردههای کوتاهمدت از کل تقدینگی شود، تجربه جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل است.
مردم در آن مقطع زمانی، متوجه شدند دسترسی به بازارهای طلا و ارز در شرایط بحرانی محدود میشود. به همین دلیل، احتمال دارد بخشی از سپردهگذاران ترجیح دهند، منابع خود را در حسابهای کوتاهمدت بانکی نگه دارند که نقدشوندگی بالاتری دارد.
احتمال تداوم روند افزایشی نرخ تورم
در حالی حجم و نرخ رشد نقدینگی در کشور همچنان صعودی است که کارشناسان، معتقدند این عامل تبعات تورمی دارد. در این میان، گزارشهای مرکز آمار نیز تداوم روند صعودی این شاخص کلان اقتصادی را نشان میدهد؛ به گونهای که در مرداد سال جاری، تورم نقطه به نقطه و سالانه کشور افزایشی بوده است؛ البته این گزارش، تورم ماهانه را کاهشی اعلام کرده. در چنین شرایطی، پیمان مولوی، اقتصاددان اخیرا در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی اینستاگرام، رشد ۸.۸ درصدی حجم نقدینگی را در پایان خرداد امسال نسبت به پایان اسفند سال گذشته، نشاندهنده تدوام روند افزایشی تورم دانسته است.
او همچنین سهم عمده شبه پول در کل حجم نقدینگی و ضریب فزاینده نقدینگی را (که نسبت به پایان خرداد ۱۴۰۳ معادل ۲.۱ و در مقایسه با اسفند سال گذشته ۲.۴ بوده است) دیگر علائمی میداند، که گویای روند افزایشی نرخ تورم در کشور هستند.
بانک مرکزی پیش از این وعده کاهش نرخ رشد نقدینگی را داده بود، اما کارشناسان تحقق چنین هدفی را با توجه به شرایط موجود بعید میدانند.
افزایش سهم شبه پول به بیش از سهچهارم نقدینگی کشور، هشداری جدی برای اقتصاد ایران است؛ به ویژه که سپردههای کوتاهمدت در این میان سهم پررنگی را به خود اختصاص دادهاند. چنین تغییری، ترکیبی از انتظارات تورمی بالا، بیاعتمادی به آینده و محدودیت بانکها در تأمین مالی تولید را نشان میدهد. تا زمانی که سیاستهای پولی و بانکی اصلاح نشود، نقدینگی فزاینده همچنان موتور تورم را روشن نگه میدارد.
برای اطلاعات بیشتر، مطالعه گزارش تجربه جنگ ۱۲ روزه، سهم سپردههای کوتاه مدت را افزایش میدهد پیشنهاد میشود.