پتروشیمی بوشهر؛ رشد صادرات در سایه خامفروشی و بدهی ارزی پنهان
به گزارش نبض بازار- درآمد عملیاتی پتروشیمی بوشهر در ششماهه نخست امسال به بیش از ۹۵ هزار میلیارد ریال رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۴۸ درصد رشد داشته است. اما حجم واقعی تولید تنها ۷ درصد افزایش یافته و ظرفیت عملیاتی مجتمع همچنان زیر ۷۰ درصد ظرفیت اسمی است.
به عبارت دیگر، تقریباً تمام رشد فروش از محل افزایش نرخ ارز نیمایی و رشد قیمت جهانی متانول و اتیلن در سهماهه دوم سال حاصل شده، نه از بهبود راندمان تولید. بررسیها نشان میدهد میانگین نرخ فروش متانول صادراتی در دوره مورد گزارش، حدود ۲۸ درصد بالاتر از سال قبل بوده، اما حجم صادرات نسبت به ۱۴۰۳ تغییر چندانی نکرده است.
خامفروشی در لباس صادرات؛ وقتی سود پایدار نیست
بخش عمده صادرات پتروشیمی بوشهر شامل متانول خام است؛ محصولی با کمترین ارزش افزوده در زنجیره پتروشیمی. در حالی که طرح احداث واحد تولید الفین و پروپیلن در سال ۱۴۰۱ به عنوان مرحله دوم توسعه تصویب شده بود، این پروژه طبق گزارش شرکت، تنها ۴۲ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. به این ترتیب، مجتمع همچنان در مرحله خامفروشی باقی مانده و از تبدیل متانول به مشتقات با ارزشتر بازمانده است.
این روند باعث شده حاشیه سود ناخالص شرکت، با وجود رشد فروش، از ۳۸ به ۲۹ درصد کاهش یابد. به بیان دیگر، فروش بالا رفته، اما سود واقعی از هر تن محصول فروختهشده کمتر شده است.
بدهیهای ارزی؛ میراث توسعه ناتمام
پتروشیمی بوشهر برای تکمیل فاز نخست خود از فاینانس خارجی به ارزش تقریبی ۱.۸ میلیارد یورو استفاده کرد. بخشی از این بدهی هنوز تسویه نشده و در صورتهای مالی، به دلیل نوسانات نرخ ارز، ارزش ریالی آن بیش از دو برابر شده است. در یادداشت توضیحی ۱۴ صورت مالی، شرکت اعلام کرده است که «تسویه ارزی در حال مذاکره با بانک عامل» است — عبارتی مبهم که در عمل به معنای بدهی معوق است.
با توجه به نرخ جدید ارز ترجیحی ۴۲ هزار تومانی، بدهی ارزی شرکت اکنون معادل بیش از ۷۵ هزار میلیارد تومان برآورد میشود؛ عددی که در برابر سرمایه ثبتشدهی شرکت (حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان) نگرانکننده است و میتواند در سال آینده به تعدیل منفی منجر شود.
بازگشت ارز صادراتی؛ حلقه مفقوده تراز مثبت
در گزارش کدال اشارهای به میزان بازگشت ارز حاصل از صادرات نشده، اما آمار گمرک ایران نشان میدهد از مجموع حدود ۷۴۰ میلیون دلار صادرات متانول ایران در نیمه نخست سال، سهم پتروشیمی بوشهر حدود ۲۱۰ میلیون دلار بوده است. در عین حال، دادههای بانک مرکزی نشان میدهد تنها ۶۵ درصد ارز حاصل از صادرات پتروشیمیها در این بازه زمانی به سامانه نیما بازگشته است.
با این حساب، حدود یکسوم ارز صادراتی بوشهر هنوز وارد چرخه رسمی کشور نشده است. این موضوع علاوه بر فشار نظارتی، باعث شده تراز ارزی واقعی شرکت بسیار کمتر از رقم اعلامشده باشد و بخش زیادی از سود ثبتشده صرفاً «دفترچهای» باشد، نه نقدی.
هزینههای پنهان انرژی و حملونقل
افزایش نرخ خوراک گاز طبیعی از ۷ سنت به ۱۰ سنت در بودجه ۱۴۰۴، هزینههای بوشهر را حداقل ۲۵ درصد بالا برده است. علاوه بر این، افزایش هزینههای حمل دریایی در مسیر چین و هند (مقاصد اصلی صادرات متانول) حدود ۲۰ میلیون دلار به هزینه سالانه شرکت افزوده است. با وجود این فشارها، در گزارش رسمی هیچ اشارهای به پیشبینی اثرات این افزایش هزینهها بر سود سالانه نشده است — مسئلهای که میتواند موجب تعدیلهای منفی پیاپی در فصل بعدی شود.
پروژههای متوقف و برنامههای نیمهتمام
برنامه توسعه فاز دوم (واحد تولید الفین و پلیاتیلن سبک) از سال ۱۳۹۹ اعلام شد، اما طبق آخرین گزارش شرکت، هنوز تأمین مالی آن قطعی نشده است. این پروژه قرار بود سال ۱۴۰۲ وارد فاز بهرهبرداری شود. اکنون تنها بخش فونداسیون و نصب تجهیزات سنگین انجام شده و به دلیل مشکلات ارزی و بدهیهای معوق، پیشرفت پروژه از خردادماه متوقف مانده است.
در واقع، پتروشیمی بوشهر با وجود رشد فروش اسمی، در مسیر توسعه دچار ایست کامل شده و تراز نقدی منفی دارد.
جمعبندی: رشد روی نمودار، فشار در واقعیت
پتروشیمی بوشهر امروز در ظاهر یکی از موفقترین صادرکنندگان متانول ایران است، اما واقعیت زیر پوستهی آمار پنهان است: رشد ناشی از نرخ ارز، کاهش حاشیه سود، بدهی ارزی سنگین و پروژههای متوقف. این شرکت اگر نتواند واحدهای زنجیرهای خود را تکمیل و بدهیهای فاینانس را تسویه کند، سودآوریاش در سال آینده بهشدت شکننده خواهد بود.
در شرایطی که سیاستگذاران بر توسعه زنجیره ارزش تأکید دارند، بوشهر هنوز در مرحله خامفروشی مانده و از هر دلار صادرات، سهم واقعی اقتصاد ایران کمتر از ۵۰ سنت است. این همان نقطهای است که «رشد آماری» جای «توسعه واقعی» را گرفته است.