بانکداری در عصر رایانش کوانتومی: لزوم آمادگی شبکه بانکی برای ابرروندهای آتی
در گفتوگویی با هادی حیدری معاون فناوری و برنامه ریزی بانک توسعه صادرات ایران، درباره ضرورت این موضوع و مسیر پیشروی نظام بانکی کشور در ورود به عصر کوانتومی گفتوگو کردهایم.
در ابتدا بفرمایید، اهداف و ضرورت برگزاری نشست بانکداری کوانتومی چه بوده است؟
در حوزه اقتصاد و بخصوص بانکداری همواره تکنولوژی، پیشران اصلی تحولات و ایجاد مزیت رقابتی بودهاند. به عبارت دیگر بر اساس نظریه تخریب خلاقانه، تکنولوژی عامل اصلی ایجاد تحول در حوزههای کسب وکاری است. قطعا مهمترین تخریب خلاقانه یک دهه آتی، تکنولوژیهایی مانند رایانش کوانتومی، هوش مصنوعی بلاکچین و توکنایز کردن داراییها خواهند بود؛ بنابراین طرح این موضوع در یک نشست ملی در حوزه بانکداری و هم اندیشی در مورد آن در کشور بسیار مهم است. در حال حاضر ابرشرکتهای حوزه فناوری کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، سرمایه گذاریهای کلانی را در این حوزه برای افزایش سطح آمادگی کوانتومی انجام دادهاند. بانک توسعه صادرات ایران به عنوان حامی این نشست، پیشنهاد شروع بررسی این مهم را در سطح ملی داده است که نیازمند اصلی هم حرکتی با ابرروندهای روز دنیاست.
علاوه بر آن موتور پیشران اصلی این حوزه ریسکهایی است که در حوزه امنیت اطلاعات در صورت نبود آمادگی کوانتومی بر بخش مالی و شبکه بانکی کشور تحمیل میشود.
رایانش کوانتومی در صورت توسعه سخت افزارها که با احتمال بالا در کمتر از یک دهه آتی رخ میدهد، با کیوبیتهای بالا استعداد خاصی برای شکستن رمزهای پیچیده دارد.
آنچه که در فناوری اطلاعات از آن به عنوان روز سخت یاد میشود همان Q-Day است، که در آن روز رایانههای کوانتومی به قدری قدرتمند خواهند بود که قادر به شکستن الگوریتمهای رمزنگاری اخیر خواهند بود.
۲- مفهوم بانکداری در عصر کوانتوم دقیقاً چیست و چه تفاوتی با بانکداری مبتنی بر فناوریهای مرسوم دارد؟
بانکداری در عصر کوانتوم، نحوه استفاده از تکنولوژیهای روز دنیا مانند رایانش کوانتومی در حوزه کسب و کار بانکی در کنار رایانش کلاسیک کنونی است. رایانش کوانتومی تکنولوژی متفاوت از محاسبات کلاسیک است که بر اساس اصول نظریه اطلاعات کوانتومی و مکانیک کوانتومی مطرح شده است. نقطه شروع طرح این بحث رفع محدودیتهای محاسباتی در حوزه محاسبات کلاسیک است. رایانش کوانتومی بر اساس تعاریف نوینی مانند کیوبیت (Qubit) به عنوان جایگزین بیت، برهم نهی، در هم تنیدگی و وفاداری کیوبیتها در مدارهای کوانتومی است. این مفاهیم در دو بعد سخت افزار و الگوریتمهای کوانتومی در حال حاضر توسط ابرشرکتهای حوزه فناوری و کسب و کار در حال توسعه است.
لزوم آشنایی با این مفاهیم همانند مفهوم هوش مصنوعی و ارکان اصلی آنها برای همکاران شبکه بانکی و به خصوص IT ضروری و کلیدی است.
۳- این فناوری چه تأثیری در ارائه خدمات و تصمیمگیریهای بانکی خواهد داشت؟
اصل مطرح شدن رایانش کوانتومی در تمامی حوزههای علمی اعم از صنعت سلامت و بهداشت، صنعت مالی و بانکداری، صنعت حمل و نقل و سایر صنایع به جهت افزایش سرعت و دقت در تصمیم گیری است. به عنوان مثال کاربردهای عملی متفاوتی در این حوزه در حال حاضر وجود دارد. اخیرا ابرشرکتهای حوزه سرمایه گذاری مانند ونگارد و بانک HSBC، از این تکنولوژی برای بهینه سازی پرتفوی سرمایهگذاری و پیش بینی دقیقتر قیمت اوراق بدهی بهره بردهاند.
۴- بانکها برای ورود به عصر کوانتومی چه اقداماتی باید انجام دهند؟
مهمترین اقدامات در حال حاضر برای همکاران شبکه بانکی عبارتند از، اول ارتقای دانش در حوزه رایانش کوانتومی و شناخت تعاریف اولیه و شناسایی تفاوتهای دنیای کلاسیک و کوانتوم که در این مسیر اهمیت ویژهای دارد.
بخش دوم هم راستاسازی کسب و کار و استفاده از کاربردهای موردی رایانش کوانتومی در خطوط کسب و کار بانکی در کنار محاسبات کلاسیک است. مجددا بر این نکته تاکید میکنیم فعلا جایگزینی کامل رایانش کوانتومی با رایانش کلاسیک مد نظر نیست، مهم ایجاد مزیت رقابتی در استفاده از تکنولوژی کوانتومی است.
مبحث سوم ارتقای سطح آمادگی کوانتومی در کل کشور، زیرساختها و بخصوص حوزه مالی برای کاهش ریسکهای حوزه امنیت اطلاعات است.
در این راستا وجود یک نقشه راه ملی با تاکید بر ایمن سازی شبکه پرداخت کشور برای روز سخت مورد تاکید است.
در نهایت استفاده از تجربیات معتبر و روز دنیا با شرکتهای مطرح و تشکیل دفتر پروژههای مشترک با این شرکتها در صورت امکان به تسریع و نفوذ دانش کوانتومی در شبکه بانکی کمک میکند.