واردکنندگان خودرو چگونه بازار پسته را بر هم زدند؟/ صادرات پسته ایرانی نصف شد

به گزارش نبض بازار، چند سال قبل بود که قرار شد خودروسازان در ازای صادرات پسته و خشکبار قطعات خودو و خودرو وارد کشور کنند. این مساله مقدمه ‌ای بود بر اینکه خودروسازان وارد بازار پسته و خشکبار شوند و نبض صادرات ان را در دست بگیرند.

اما نکته‌ای که بعد از آن مطرح شد این بود که صادرات غیرتخصصی خشکبار توسط خودروسازان، صادرات این محصول مهم ایرانی را در بازارهای جهانی به مخاطره انداخت و آن را با مشکلاتی مواجه کرد. تا جایی که ایران اکنون سهم خود از صادرات پسته جهان را از دست داده است. 

محمدحسین جهانگیری، صادرکننده پسته، درباره ورود واردکنندگان خودرو به بازار پسته به «نبض بازار» گفت:

خودروساز‌ها از چند سال قبل، مقدار کمی در بازار حضور داشتند. این شرکت‌ها از دوسال گذشته به صورت پررنگ وارد بازار پسته شدند. تخصیص ارز بیشتر بخشی از انگیزه آنها برای ورود به بازار پسته است. کشور چین مقصد اصلی صادرات پسته ایران است که سالانه ۵۰ هزار تن پسته از ایران می‌خرد. این رقم برای خودروسازان قابل توجه است. از این طرف هم مردم پول‌های زیادی به خودروسازان می‌دادند و خرید نقدی را از واسطه‌های بازار و کشاورزان بزرگ پسته خریداری می‌کردند. قیمتی که خودروسازان خریداری می‌کردند، پایین‌تر از قیمت‌های تجاری بود. وقتی یک صادرکننده می‌خواهد با یک مشتری خارجی قرارداد ببندد، یک سری استاندارد دارد. گزینه اول خرید از تولید‌کننده، گزینه دوم اصلاح پسته، گزینه سوم هزینه صادراتی و گزینه چهارم حاشیه سود شخصی است. صادرکننده در این صورت می‌تواند جنس را تجاری بفروشد. برای خودروساز اصلاً مهم نیست چقدر بفروشد.  خودروساز اگر در چین ضرر هم بدهد، مهم نیست، چون در واردات خودرو درصد بسیار بالاتری درآمد دارد. در این بین خودروساز‌ها شروع به کاهش قیمت پسته در کشور‌های مقصد کردند. خریدار چینی هم مسلماً جنس ارزان می‌خواهد. بعد از این اتفاقات چینی‌ها کالا‌های ما را تحویل نگرفتند.

بدعهدی واردکنندگان خودرو

این صادرکننده پسته معتقد است که واردکنندگان در قبال تعهدات خود با صادرکنندگان پسته چندان متعهد نبوده و تنش میان این دو ادامه دارد. او می‌گوید:

این روند چالش برانگیز شده بود تا اینکه به یک فکر جمعی با صادرکننده‌ها رسیدیم. ما قدرت حذف خودروساز‌ها از بازار را نداشتیم و باید به یک توافق می‌رسیدیم. ما گفتیم که دلار را به شما می‌دهیم، اما شما برای رفع تعهد هم به ما کمک کنیم. پیمان سپاری ارزی ما هم توسط آنها قرار شد انجام شود. طی جلسات متعددی که از سوی انجمن پسته و انجمن خشکبار انجام شد، بانک مرکزی هم قبول کرد که این استثنا را بپذیرد و ما دلار را به مدیران خودرو و کرمان موتور بدهیم، تا راحت‌تر پیش بروند. قراردادی هم نوشته شد، اما سال گذشته دیدیم عملاً خرید خود را انجام می‌دهند. دلار را می‌گرفتند، پسته را هم صادر می‌کردند. خلاصه ما در این میان مانده‌ایم که برای فصل جدید چه کنیم. ما نمی‌دانیم خودروساز‌ها چه برنامه‌ای برای فصل جدید دارند. از دست رفتن یک سری از مشتری‌های خارجی برای ما خیلی گران تمام می‌شود. ما اگر نتوانیم قراردادبلند مدت ببندیم، به مشکل برمی خوریم.

برهم زدن کیفیت بازار صادراتی

جهانگیری درباره برهم زدن کیفیت بازار صادراتی در کشور‌های مختلف توسط واردکنندگان خودرو گفت:

مشتری‌هایی که ما انتخاب می‌کنیم، بر اساس تقاضا و کیفیت بار را آماده می‌کنیم. ممکن است مشتری از ما جنس درجه دو بخواهد یا درجه یک درخواست کند. خودروساز، چون از رابط‌های خود پسته می‌خرد، ممکن است پسته بی کیفیت هم بخرد. از سوی دیگر به علت نیاز به صادرات، پسته را با هر کیفیتی بارگیری می‌کنند. استانداردی که برای خودشان تعیین کرده‌اند اصلاً استاندارد تجارت نیست. نه فقط در چین بلکه در در بازار اروپا هم به این مشکل برخوردیم. ۶ ماه پیش اتحادیه اروپا بحث تعلیق پسته ایران را پیش برد و بازگشت بار‌های ما زیاد شد. با وجود جلسات انجمن پسته و اتحادیه صادرکنندگان و وزارت جهاد، فعلا فرصتی گرفته‌ایم که ریجتکتی‌های ما کمتر شود. متأسفانه به خاطر شرایط بانک مرکزی روی پیمان سپاری ارزی و عدم استثنا برای برخی از محصولات، تولیدکنندگان ما سم و کود را باید بر اساس ارز آزاد بخرند، تجهیزات و ماشین آلات هم با ارز آزاد خریداری شود، اما جنسی که صادر شد را با ارز دولتی به بانک بدهیم.

او افزود: این روند اصلاً منطقی نیست و نمی‌توانیم بر اساس ارز دولتی جنس را از کشاورز بخریم. ما پیشنهادات بسیار زیادی به بانک مرکزی داده‌ایم و محصولات کشاورزی استثنا شوند، اما قبول نکردند. در این میان یک نوع رانت و سوءاستفاده هم برای برخی از شرکت‌ها مانند خودروسازی‌ها و موبایلی‌ها شکل گرفته است. محصول خشکبار یک ارز تمیز است و انتقال آن خیلی راحت است.

واردکنندگان موبایل در بازار پسته

جهانگیری در رابطه با نقش واردکنندگان موبایل و تجهیزات ارتباطی در بازار پسته گفت: موبایلی‌ها نیز جنس را به کانادا و اروپا می‌فرستادند. این قشر هم در بازار با هر قیمتی خرید می‌کردند و فکر می‌کردند به راحتی می‌توان به اروپا و آمریکا صادر کرد. صادرات به آن نقاط نیاز به آزمایش و تمیز کردن مجدد پسته دارد و بسته‌بندی آن هم باید خاص باشد. این شرکت‌ها با لابی‌هایشان در سیستم اروپا، بار را ترخیص می‌کردند و گاهی اوقات هم بار‌هایشان ریجکت می‌شد. ما به سازمان توسعه و وزارت جهاد هم اعلام کردیم، اما چون تجارت آزاد است و شما نمی‌توانید جلو شرکت‌ها را بگیرید، این روند ادامه یافت. ما با خودروساز و موبایلی‌ها و ارتباطاتی‌ها نمی‌توانیم مقابله کنیم. خیلی از شرکت‌های ارتباطی، واردکنندگان ماشین هستند. در سیستم فروش ماشین‌های وارداتی هم اسم چندین لیست شرکت ارتباطی وجود داشت. بانک مرکزی با اقدامات خود، ارزآوری بازار خشکبار که سالانه ۳ میلیارد دلار بود را به نصف کاهش داده است. از سال ۹۷ که پیمان سپاری ارزی ایجاد شد، هر سال یک سری اشتباه پشت سر هم از سوی بانک مرکزی انجام شد.