چرا برنج گران شد؟
بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد که بازار برنج با نوساناتی روبروست که هریک از مسئولان دلایل خاص خود را برای این موضوع مطرح می‌کنند که استمرار این روند می‌تواند منجر به حذف برنج از سبد مصرفی بسیاری از خانوار‌ها شود.
بنابر آمار‌های اعلامی با احتساب سرانه مصرف ۳۶ کیلوگرمی برنج و ذخایر استراتژیک، سالانه ۳ میلیون تا ۳ میلیون و ۲۰۰ هزارتن برنج مورد نیاز است که امسال آمار تولید برنج ۲ میلیون و ۷۰۰ هزارتن اعلام شده است که در این صورت تنها ۵۰۰ هزارتن کسری نیاز کشور باید از طریق واردات تامین شود، این درحالی است که به رغم واردات ۹۱۳ هزارتن برنج، کماکان شاهد کمبود عرضه محصول در بازار هستیم که همین امر منجر به نوسان قیمت در بازار شده است.
گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که قیمت برنج طارم در سطح شهر به ۱۸۰ تا ۱۹۰ هزارتومان و برنج شمشیری و شیرودی ۱۴۰ تا ۱۵۰ هزارتومان است که نسبت به ابتدای فصل افزایش چشمگیری داشته است. درحالیکه مسئولان وزارت جهاد بار‌ها اعلام کردند که امسال بدلیل تولید ۲ میلیون و ۷۰۰ هزارتن برنج، حداکثر نیاز واردات ۵۰۰ هزارتن است که به رغم افزایش حدود ۲ برابری واردات، بازار با التهاباتی روبروست که انجمن واردکنندگان حداکثر میزان تولید برنج را ۲ میلیون و ۱۰۰ هزارتن اعلام‌می کند.
با توجه به ایام پایانی سال و افزایش تقاضا انتظار می‌رود که نظارت‌ها در سطح بازار افزایش یابد تا جلوی سوء استفاده‌ها گرفته شود، هرچند معاون رئیس جمهور با اعلام قیمت مصوب بدنبال تنظیم بازار است، اما این موضوع واکنش‌های متعددی را به همراه دارد که انجمن تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان برنج ایران در این نامه، تصمیم ستاد تنظیم بازار کشور را زمینه‌ساز توقف عرضه محصول برنج در شبکه رسمی، بروز تخلفاتی، چون تقلب و اختلاط و در نهایت گرانی لجام‌گسیخته قیمت برنج دانسته و تأکید کرده است که در صورت اجرایی شدن آن، تولیدکننده، تأمین‌کننده، عرضه‌کننده و در نهایت مصرف‌کننده برنج آسیب جدی می‌بینند.
مشکلی در تولید برنج نداریم/عوامل واسطه و دلال عامل اصلی آشفتگی بازار
قاسم پیشه ور رئیس اتاق اصناف کشاورزی گفت: در زمان برداشت، دلالان و بازرگانان هرکیلو برنج را با نرخ ۷۵ تا ۸۰ هزارتومان از کشاورزان خریداری کردند و اکنون برنجی در اختیار کشاورزان نیست و تنها ۵ درصد برای شلتوک سال آتی در دسترس آنهاست.
به گفته وی، در حال حاضر برای ایجاد التهاب در بازار، قیمت به ۲۰۰ هزارتومان رسید چراکه دولت برای تنظیم بازار اقدام به واردات می‌کند و حال معاون رئیس جمهور قیمت هرکیلو برنج طارم را ۱۳۰هزارتومان تعیین کردند، درحالیکه قیمت تضمینی برای سال آتی را ۹۲ هزارتومان اعلام کردیم.
پیشه ور ادامه داد: با توجه به آنکه برنج با نرخ ۷۵ تا ۸۰ هزارتومان از کشاورزان خریداری شده و اکنون با نرخ‌های ۱۷۰ تا ۱۸۰ هزارتومان در بازار عرضه می‌شود، این موضوع ظلم به کشاورزان است چراکه از این اختلاف قیمت سودی به جیب کشاورزان نمی‌رود و عمدتا دلالان از این موضوع منتفع می‌شوند و از طرفی بدنبال واردات برنج هستند.
رئیس اتاق اصناف کشاورزی با بیان اینکه عوامل واسطه و دلال با التهاب بازار بدنبال واردات برای تنظیم بازار هستند، افزود: واردات برنج با ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان است، درحالیکه تولید داخل با ارز آزاد انجام می‌شود، از این‌جهت ناترازی و التهاب در بازار ایجاد می‌کنند که بتوانند منفعت ببرند که این امر بیانگر پرداخت یارانه به کشاورزان خارجی است.
وی با بیان اینکه مشکلی در تولید برنج نداریم، اظهار کرد: ما انتظار داریم دولت یارانه به کشاورزان داخل بدهند یا مابه التفاوت ارز آزاد و ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان صرف زیرساخت‌های تولید برنج در استان‌های شمالی کند، نیازی به واردات نداریم. حال باید دولت یارانه را به تولیدکنندگان داخل دهد.
پیشه ور با بیان اینکه آمار و ارقام دقیقی از تولید برنج نداریم، گفت: زمانیکه می‌خواهند واردات انجام دهند، سرانه مصرف برنج را ۴۳ کیلو اعلام می‌کنند، درحالیکه مرکز آمار ۲۷ کیلو اعلام می‌کند که با احتساب جمعیت کشور و عدم مصرف توسط افراد خردسال و برخی بزرگسالان به خاطر برخی بیماری ها، اما با تمام این تفاسیر و ضریب برنج در برخی استان‌ها و تولید برنج بصورت خودمصرفی در ۱۵ استان به جزء استان‌های شمالی نه تنها مشکلی در تولید نداریم، بلکه امکان صادرات داریم. امسال بدلیل شرایط اقلیمی در برخی استان‌ها ۲ بار کشت کردند. از طرفی ذائقه مردم با برنج ایرانی سازگار است، اما بازرگانان بدلیل منفعت اقتصادی با فشار بر دولت بدنبال واردات هستند.
بنابر آمار قیمت هر کیلوگرم برنج هاشمی در فصل برداشت حداکثر ۱۱۰ هزار تومان بود، اما اکنون برنج هاشمی محصول گیلان با نرخ ۱۹۰ تا ۲۰۰ هزار تومان و ۱۸۰ هزار تومان محصول مازندران عرضه می‌شود و متاسفانه روند همچنان افزایشی است. همچنین، برنج فجر به عنوان نوع پرمحصول که در ابتدای فصل برداشت ۸۵ هزار تومان بود، اکنون به ۱۵۰ هزار تومان رسیده است.
آمار اشتباه تولید عامل اصلی نوسان قیمت برنج و برهم خوردن بازار
براساس آمار گمرک از ابتدای سال تا ۱۵ اسفندحدود ۹۱۳ هزارتن برنج سفید با ارزش ۱.۱ میلیارد یورو وارد شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۰ درصد کاهش داشته است.
در ادامه کریم اخوان رئیس انجمن واردکنندگان برنج با اشاره به علل افزایش قیمت در بازار برنج گفت: افزایش قیمت برنج علل مختلفی داشت که یکی از آنها ناشی از آمار‌های اشتباه تولید است که موجب شده نتیجه درستی نداشته باشد. امسال هم آمار تولید ۲ میلیون و ۷۰۰ هزارتن اعلام شد که مسئولان مجدد آن را تعدیل کردند، اما بدلیل آنکه در ابتدا بر پیش بینی تولید تاکید و اصرار داشتند تا اینکه یک ماه پیش اعلام کردند که آمار تولید برنج ۲ میلیون و ۵۰۰ هزارتن بوده است.
به گفته وی، از دیدگاه ما آمار تولید ۲ میلیون و ۵۰۰ هزارتن برنج واقعی نیست و تولید ۲ میلیون و ۱۰۰ هزارتن صحیح است، همچنین مسئولان برمبنای سطح زیرکشت و شلتوک میزان تولید را برآورد کرده بودند و این مسئله مغفول مانده بود که امسال بدلیل شرایط اقلیمی میزان تبدیل شلتوک به برنج هم کمتر بود. به عنوان مثال اگر سال گذشته از یک کیلو شلتوک ۵۵۰ گرم تا ۵۸۰ گرم برنج می‌گرفتیم، امسال ۵ درصد کمتر شد که این موضوع مزید بر علت شد و از طرفی اگر آمار تولید دقیق بود، این گرانی رخ نمی‌داد.
اخوان ادامه داد: اکنون کمبود برنج به این شکل است که نسبت به پیش بینی تولید محقق نشد و از طرفی سال گذشته انبارش برنج کهنه داشتیم که امسال نبود انبارش برنج کهنه ایرانی و خارجی بر نوسان قیمت دامن زد.
رئیس انجمن واردکنندگان برنج با بیان اینکه واردات برنج براساس مصوبه هیئت دولت در زمان برداشت ممنوع است، افزود: گرچه براساس مصوبه تنظیم بازار امکان عرضه برنج‌های رسیده به بندر وجود داشت، اما عملیاتی نشد و تاخیر در ثبت سفارش‌ها منجر به کمبود عرضه برنج شد.
وی کمبود عرضه را یکی از علل گرانی برنج اعلام کرد و گفت: آمار سنوات اخیر نشان می‌دهد که تولید ما به طور متوسط ۲ میلیون تن و در سال‌های پرآبی ۲ میلیون و ۲۰۰ هزارتن است و مصرف ما با احتساب اتباع ۹۰ میلیون نفر است و از طرفی میزان مصرف ۳ میلیون و ۲۰۰ تا ۳ میلیون و ۴۰۰ هزارتن است که با احتساب تولید ۲ میلیون و ۱۰۰ هزارتن، مابقی تامین بار به میزان کافی و در زمان مناسب باید انجام شود، تعادل میان عرضه و تقاضا برقرار می‌شود.
با توجه به آنکه زمان زیادی تا ایام پایانی سال باقی نمانده است، از این رو مسئولان تنظیم بازار هرچه سریع‌تر باید اوضاع بازار برنج را ساماندهی کنند تا نگرانی‌ها برای تامین برنج به حداقل برسد تا با آرامش این دوران سپری شود.
منبع: باشگاه خبرنگاران