تکلیف ۱۱ میلیارد دلار پول مردم چه می‌شود؟
سفر پزشکیان به عراق به عنوان اولین برنامه خارجی او با درک اهمیت مسائل امنیتی در مرز دو کشور و پول های بلوکه شده ایران اهمیت دو چندان یافت.
نخستین سفر خارجی مسعود پزشکیان که به عراق انجام شد از آنجا اهمیت داشت که این کشور در منظومه سیاست های کلی جمهوری اسلامی ایران از اهمیتی تاریخی و اقتصادی برخوردار است. این در حالی است که عراق به عنوان کشوری پیشرو در منطقه، برنامه توسعه ای را دنبال می کند تا در رقابت با سایر کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس، بتواند قدرت اقتصادی خود را در امتداد یک رقابت تاریخی تقویت کند.
در چنین شرایطی تبادلات مالی بازرگانان و مسئله حضور گروه های معارض جمهوری اسلامی در مرز دو کشور، از مهمترین موضوعات دیپلماسی طرفین را تشکیل می دهد که در سه سال گذشته نیز محور مشترک دیپلماسی دو کشور بوده است.
کارشناسان می گویند «عراق ۴۶ میلیون جمعیت و درآمد سالانه ۱۰۰ میلیارد دلاری دارد و با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام داده می‌خواهد آن را دو برابر افزایش دهد. این در حالی است که ظرف ۵۰ سال گذشته عمده درآمد عراق صرف امور نظامی شده و از لحاظ تولید و عمران وضع خوبی ندارد، اما فضای رشد و توسعه در آن وجود دارد و دولت عراق برنامه عمرانی دارد که می‌خواهد سالانه ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری کند و بودجه مصوبه سه ساله آن تا ۴۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری ظرفیت سازی شده که ۷۰ درصد آن وارداتی است.»
این در شرایطی است که مقامات عراقی پیشتر اعلام کرده بودند ۱۱ میلیارد دلار پول ایران در بانک های عراقی بلوکه شده و «رصد دارایی‌های عراق توسط آمریکا باعث شده تا این کشور در مراودات اقتصادی خود با ایران دچار چالش شود.» از این رو یکی از مسائل مهم دو کشور در حوزه اقتصاد، «دریافت پول حاصل از فروش منابع گازی و برق» است که هدف تحریم های امریکا قرار دارد و حتی مراودات بازرگانان عراقی با شرکت های ایرانی را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
تحلیلگران سیاسی معتقدند رئیس جمهور کشورمان توانسته در این سفر با درک اهمیت عراق به عنوان کشوری اثرگذار در منطقه، ملاقات های سیاسی را در جهت مانع زدایی از روابط اقتصادی و امنیتی سامان دهد. یحیی آل اسحاق می گوید «سفری که آقای پزشکیان انجام داد به هندسه عراق توجه داشت، چون به بغداد، اربیل سلیمانیه، نجف و بصره سفر کرد و هر کدام حساسیت خود را داشت و به‌ویژه کردستان که به زبان کردی صحبت کرد و آقای بارزانی به فارسی و این نشان دهنده دقت در کار است»
چه آنکه با توجه به برنامه ریزی سفر در دولت سیزدهم، این گمانه زنی وجود داشت که دکتر پزشکیان در این سفر برنامه های قبلی را دنبال نکند اما تاکید رئیس جمهور بر اجرای برنامه ریزی های انجام شده میان دو کشور، نقطه عطفی بود تا ثبات سیاست خارجی در ایران به طرف عراقی نشان داده شود. این موضوع از آنجا اهمیت دارد که پزشکیان نیز در پایان سفر با تاکید بر آن گفت «در راستای رسیدن به یک زبان و نگاه مشترک در ارتباطات و تعاملات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی، رایزنی‌های مفیدی با رئیس‌جمهور، نخست وزیر، رئیس شورای‌عالی قضایی و برخی دیگر از مقامات و شخصیت‌های عراقی داشتیم.»
در همین حال، مقامات عراقی از جمله مشاور نخست وزیر عراق ، روابط دو کشور را «مهم و استراتژیک» توصیف کردند. موضوعی که سفر پزشکیان به عراق را در جهت تقویت «اهداف مشترک دو کشور در منطقه» ارزیابی می کند. اهدافی که گستره ای از مسائل اقتصادی تا جنگ غزه و نحوه مواجهه با اسرائیل را شامل می شود.
تحلیلگران مسائل خاورمیانه معتقدند پزشکیان به همراه خود «یک تیم اقتصادی و تعدادی از شرکت‌های بزرگ ایرانی در حوزه‌های مختلف نفتی، گازی و برق» را در سفر به عراق سازماندهی کرده تا بتواند اهدف اقتصادی را دنبال کند. همزمان «امضای تفاهمنامه امنیتی بین دو کشور» در صدر برنامه های رئیس جمهور بوده تا مسئله «حضور تروریست‌های ضد ایرانی در مرزهای شمال‌غربی کشور و در منطقه کردستان» را به نقطه تصمیم مشترک دو کشور رسانده و «مبارزه با تروریسم و مبادله زندانیان» را به سرانجام برساند.
عراق نه صرفا به عنوان یک همسایه برای ایران بلکه به عنوان متحدی استراتژیک در زمینه های سیاسی، امنیتی و اقتصادی محسوب می شود. سفر پزشکیان به عراق می تواند ضمن زمینه سازی برای آرام سازی محدوده های مرزی، به زمینه ارتقای روابط تجاری دو کشور با اولویت مانع زدایی از تبادلات مالی بازرگانان دو کشور تبدیل شود. مسئله ای که نیازمند ابتکار عمل از سوی ایران است تا حاشیه امنی برای بازرگانان عراقی نسبت به تحریم های امریکا ایجاد کند.