چرا بانک مرکزی بدون پشتوانه پول چاپ کرد؟/چرایی رشد نقدینگی و پایه پولی
تأمین ریال از منابع بانک مرکزی با حمایت ارزهای منجمد ، پایه پولی و نقدینگی را افزایش می دهد و سیاستگذار پولی نمی تواند از قانون سرپیچی کند و این بانک نمی تواند پرداخت ریالی را که طبق متن صریح قانون ملزم به انجام آن است رد کند.
در روزهای اخیر ، همتی در یک برنامه تلویزیونی حاضر شد تا سیاست پولی بانک مرکزی را توضیح دهد. وی با تأکید بر تفاوت مفهوم تورم و تورم ، در بخشی از سخنان خود گفت: بگذارید با مردم شفاف باشیم. نتیجه تورم خواهد بود ، اما به دلیل کسری بودجه نمی توانیم در بانک‌مرکزی کار دیگری انجام دهیم.
این اظهارات همتی در واقع تاییدی بود بر انتقادی که بسیاری از کارشناسان اقتصادی از ابتدای سال بارها متوجه دولت کرده بودند و ادعای دولت مبنی بر عدم چاپ پول و دست درازی به منابع بانک مرکزی را رد می‌کردند.
چطور پایه پولی و نقدینگی رشد کرد؟
آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد از ابتدای سال تا پایان بهمن 99 نقدینگی نزدیک به 34 درصد و پایه پولی نزدیک به 24 درصد رشد داشته است.
بخشی از این رشد نقدینگی به طرح‌های حمایتی دولت از اقشار کم توان در دوران کرونا باز می‌گردد. طرح‌هایی که البته بین دولت و مجلس بر سر اینکه به نام کدام قوه ثبت شود جنجال به پا شد. امسال در 4 نوبت یارانه معیشتی به 60 میلیون نفر 100 تا 120 هزار تومان پرداخت شد که حداقل 25 هزار میلیارد تومان برای بانک مرکزی تعهد ایجاد کرد. قرار بود منابع لازم برای این طرح از صندوق توسعه ملی تامین شود، منابعی که بانک مرکزی به آن دسترسی نداشت و این نهاد را به چاپ پول وا داشت.
در واقع همانطور که همتی نیز می‌گوید، دولت بخشی از منابع مورد نیاز خود را به خصوص برای طرح‌های معیشتی در دوران کرونا با استفاده از استقراض از صندوق توسعه ملی انجام داد. این در حالی بود که عملا بانک‌مرکزی به ذخایر این صندوق به دلیل تحریم‌ها دسترسی نداشت. یعنی در حالی ریال به کشور تزریق شد که منبع ارزی برای متعادل کردن بازار در دسترس بانک‌مرکزی نبود و این به معنای چاپ پول بدون پشتوانه است.
همتی حدود 2 ماه پیش نیز گفته بود در شرایط کنونی برای تأمین منابع مالی «راهی به غیر از چاپ اسکناس» نداریم. او محل مصرف این منابع مالی را «پرداخت ماهانه طرح معیشت به ۶۰ میلیون نفر» عنوان کرد و در عین حال گفت چاپ اسکناس موجب «افزایش تورم» می‌شود و «همه متضرر» می‌شوند. همتی همچنین از بدهی ۲۰۰ هزار میلیارد تومانی دولت به نظام بانکی خبر داد و گفت ادامه وضعیت کنونی می‌تواند به «به خطر افتادن حیات» بانک‌ها منجر شود.
هشدار نسبت به ادامه سیاست چاپ پول
بانک مرکزی معتقد است که سیاست‌های پولی را بانک مرکزی به تنهایی نمی‌تواند تنظیم کند و زمانی که دولت و مجلس از طریق قانون بودجه سیاستگذار پولی را تحت فشار قرار می‌دهند، بانک مرکزی نیز چاره‌ای جزء تبعیت از قانون ندارد.
از این رو است که همتی در بخشی از سخنان اخیر خود تاکید می‌کند، بخش‌هایی از انضباط مالی وظیفه دیگر دستگاه‌های دولتی است که برای رسیدن به آن باید تمامی بخش‌های دولت به وظایف خود عمل کنند.
اعتراف به چاپ پول از سوی بانک مرکزی برای جبران کسری بودجه در حالی است که دولت بارها مدعی شده که فشاری برای تامین منابع به بانک‌مرکزی نیاورده است. به طور نمونه، روحانی در دی ماه اعلام کرده بود: اوراق دولتی را جایگزین پول نقد کردیم و ریالی از بانک‌مرکزی استقراض نکردیم اما نسبت به این مسائل کمتر صحبت می‌شود. ما اصلاً استقراضی از بانک مرکزی نمی‌کنیم و نکردیم.
اما همانطور که گفته شد بخشی از فشار بر بانک مرکزی توسط قانون‌گذاری در مجلس انجام می‌شود. همتی پیش از این و بعد از نهایی شدن لایحه بودجه 1400 در مجلس در پستی اینستاگرامی نوشت: «همه دولت‌ها و مجالس، علی‌رغم انتقاد از نقدینگی و تورم، حتی با پرچم اصلاح ساختاری بودجه، نهایتا به بودجه‌ای با توان رشد بالای نقدینگی رضایت می‌دهند.
در حالی که مجلس محترم همزمان درصدد تصویب طرحی، برای اصلاح ساختار اداره بانک مرکزی با هدف تقویت استقلال و نیز پاسخگویی بیشتر بانک مرکزی است، اعداد و ارقام بودجه مصوب و تبصره‌های متعدد آن در برگیرنده احکامی برای تکلیف به بانک‌مرکزی است که نتیجه آن می‌تواند انتشار پول پرقدرت و رشد نقدینگی باشد.»
آخرین اخبار اقتصادی را از کانال تلگرام نبض بازار دنبال کنید.