ارز تک نرخی به نفع چه گروههایی است؟
به گزارش نبض بازار-افزایش قیمت دلار در روزها و هفتههای اخیر، بار دیگر بازار ارز را به کانون توجه افکار عمومی بازگردانده؛ رشدی که نه حاصل یک عامل مقطعی، بلکه نتیجه همزمان فشارهای بودجهای، نااطمینانی سیاسی و افزایش انتظارات تورمی در اقتصاد است. در نگاه نخست، نوسان قیمت دلار به تحولات روزمره بازار نسبت داده میشود، اما بررسی دقیقتر نشان میدهد ریشههای این گرانی عمیقتر و ساختاریتر از آن است که با مداخله کوتاهمدت مهار شود. یکی از مهمترین عوامل، کسری مزمن بودجه دولت است. زمانی که منابع درآمدی دولت با هزینهها همخوانی ندارد، فشار نهایی بهصورت مستقیم یا غیرمستقیم به بازار ارز منتقل میشود و تقاضا برای دلار افزایش مییابد.
نقش انتظارات تورمی
انتظارات تورمی نقش کلیدی در رفتار بازار ارز ایفا میکند. در شرایطی که فعالان اقتصادی و خانوارها چشمانداز روشنی از آینده قیمتها ندارند، دلار به ابزاری برای حفظ ارزش دارایی تبدیل میشود. این تقاضای احتیاطی، حتی بدون افزایش واقعی نیاز ارزی، میتواند قیمتها را بالا ببرد.
ابهام در روابط خارجی و محدودیت در دسترسی به درآمدهای ارزی نیز از عوامل مهم گرانی دلار است. هر نشانهای از کاهش احتمال گشایشهای سیاسی یا دشوارتر شدن نقلوانتقال ارز، بازار را با این پیام مواجه میکند که عرضه ارز در آینده ممکن است محدودتر شود؛ پیامی که به رشد قیمتها دامن میزند.
چند نرخی بودن ارز و اثر روانی آن
وجود نرخهای متعدد ارز، خود به عاملی برای افزایش قیمت دلار آزاد تبدیل شده است. فاصله قابل توجه میان نرخهای رسمی و بازار آزاد، انگیزه سفتهبازی و آربیتراژ را تقویت میکند و باعث میشود بخشی از تقاضا نه برای مصرف واقعی، بلکه برای کسب سود شکل بگیرد.
هرچند بانک مرکزی در مقاطع مختلف با ابزارهای نظارتی و عرضه مقطعی ارز وارد بازار شده، اما تداوم گرانی دلار نشان میدهد اعتماد عمومی به اثرگذاری این سیاستها کاهش یافته است. بازار زمانی آرام میشود که سیاستگذار بتواند چشماندازی قابل اتکا از ثبات اقتصادی ارائه دهد، نه صرفاً واکنشهای کوتاهمدت.
گرانی دلار بیش از آنکه یک نوسان مقطعی باشد، آینهای از وضعیت کلی اقتصاد است؛ اقتصادی که با کسری بودجه، نااطمینانی و انتظارات تورمی بالا دستوپنجه نرم میکند. تا زمانی که این عوامل اصلاح نشوند، مهار پایدار قیمت دلار دشوار خواهد بود و هر کاهش مقطعی، بیش از آنکه نشانه ثبات باشد، وقفهای کوتاه در یک روند فرسایشی خواهد بود.
کارشناسان چه میگویند؟
به جهت بررسی موضوع فوق، گفتوگو کردیم با آلبرت بغزیان، کارشناس اقتصادی، که در ادامه مشروح آن را میخوانیم:
بغزیان در رابطه با سیاست تک نرخی کردن ارز به «نبض بازار» گفت: اشتباه محض است که الان به سمت تک نرخی شدن ارز حرکت کنیم. خیلی از افراد این ادعا را مطرح میکنند که اگر دلار تک نرخی شود، قیمت میایستد، اما با این کار دلار بالا میرود. تک نرخی مثل بنزین نیست که بتوانند قیمت آن را اعمال کنند. تک نرخی یعنی قیمت را به دست بازار بسپارند. شما بایذ از وزیر اقتصاد سؤال کنید که تک نرخی کردن چه معنی میدهد؟ تثبیت نرخ همین کاری است که الان انجام میشود، بازار آزاد سهمی در اقتصاد کشور به جز بحث کالاهای مسافری و قاچاق ندارد، اما همه چیز را میخواهند با نرخ آزاد قیمتگذاری کنند. هیاهوی فعلی برای تک نرخی هم مبهم است.
او افزود: بازار میخواهد تک نرخی را مشخص کند، همان بازاری که دلار را به ۱۴۰ تومان رسانده است. رفتن به سوی دلار تک نرخی، ثبات را برقرار نمیکند. تنشهای سیاسی و انس طلا و. هم روی دلار مؤثر است. دلار که نمیتواند رشد کند، اما دلار رشد نکند. به نظر من اشتباه محض است که به سمت تک نرخی بروند.
بغزیان درباره راهکار دولت برای مقابله با افزایش قیمت دلار گفت: دولت باید همان کسانیکه دلار را گران میکنند را محدود کند. برخی از بانکها، نهادها و بخش خصوصی و صادرکنندهها ذی نفع گرانی دلار هستند. کشوری که با تورم ۴۰ درصدی میخواهد پیش برود، نباید انتظار دلار با ثبات داشته باشد. کسانیکه در ماجرا تک نرخی ذی نفع هستند، میخواهند بگویند با تورم باید نرخ ارز تغییر کند و دلار هنوز هم میتواند گران شود. اگر تورم را ۴۰ درصد حساب کنید، دلار فعلی باید ۲۰۰ تومان شود. این اعتقاد غلط در وزارت اقتصاد وجود دارد که معتقدند با تغییر فرزین، میتواند چنین ایدهای را پیاده کرد. به نظر من دولت کاری با نرخ ارز نداشته باشد، بلکه باید تورم را نگه دارد. وقتی با دلار ۷۰ تومانی کالا وارد میکنند، چرا باید به نرخ آزاد قیمتگذاری شود؟ چرا دارو گران شده؟ چرا شیر گران شده؟ ئولت باید به این موضوعات رسیدگی کند. نظارت مقدم بر سیاستگذاری است.