سایه شوم ناترازی گاز بر صنایع ایران؛ هشدار برای پاییز و زمستان ۱۴۰۴
به گزارش نبض بازار- ناترازی گاز تنها تولید صنعتی را تحت تأثیر قرار نمیدهد، بلکه اثرات گستردهای بر بازار سرمایه و اقتصاد کلان دارد. کاهش تولید صنایع بزرگ، به معنای افت سودآوری شرکتها و کاهش ارزش سهام آنهاست. سرمایهگذاران و سهامداران با افزایش ریسک و نوسانات بازار مواجه میشوند. صنایع پایهای که ستون تولید و صادرات کشور هستند، در شرایط کمبود گاز آسیبپذیرتر میشوند و این موضوع میتواند اعتماد بازار را تضعیف کند. از سوی دیگر، کاهش تولید محصولات صنعتی و تأخیر در تحویل سفارشها، بازارهای صادراتی را تحت فشار قرار میدهد. افت کیفیت و افزایش قیمت تمامشده محصولات، رقابتپذیری کالاهای ایرانی در بازارهای جهانی را کاهش میدهد و درآمد ارزی کشور را محدود میکند.
بحران گاز؛ صنایع در آستانه رکود
با فرارسیدن فصل سرد، کشور با چالشی جدی در تأمین انرژی صنایع مواجه است. ناترازی گاز که در سالهای اخیر بارها هشدار داده شده بود، اکنون دوباره سایه خود را بر بخش تولید گسترده کرده است. افزایش مصرف خانگی گاز و محدودیت در تأمین منابع، صنایع بزرگ کشور را در وضعیت اضطراری قرار داده است.
براساس گزارشها، چندین واحد پتروشیمی و فولاد به دلیل کمبود گاز مجبور به کاهش تولید شدهاند. برخی کارشناسان حتی پیشبینی کردهاند که کسری گاز در زمستان امسال میتواند به بیش از ۶۰۰ میلیون مترمکعب در روز برسد، که عددی بسیار نگرانکننده است. این محدودیتها نه تنها تولید داخلی را تهدید میکنند، بلکه زیان میلیارد دلاری برای اقتصاد کشور در پی خواهند داشت.
چرا ناترازی گاز شکل گرفت؟
دلایل ناترازی گاز در صنایع متنوع است. ابتدا باید به افزایش مصرف خانگی در فصل سرما اشاره کرد که فشار زیادی بر شبکه گاز کشور وارد میکند و سهم صنایع را کاهش میدهد. همچنین، زیرساختهای فرسوده و عدم توسعه کافی میادین گازی، موجب شده تا کشور نتواند نیاز صنایع و مصرف خانگی را به طور همزمان تأمین کند.
سهم بالای صنایع پرمصرف انرژی، از جمله پتروشیمی، فولاد و سیمان، نیز یکی دیگر از عوامل اصلی است. این صنایع با وجود سهم کوچک در اشتغال، حجم عظیمی از مصرف گاز را به خود اختصاص دادهاند و در شرایط ناترازی، جزو اولین قربانیان محسوب میشوند. علاوه بر این، عدم ذخیرهسازی کافی گاز نیز موجب شده تا هیچ راه جبرانی برای بحران وجود نداشته باشد.
مصرف گاز کارخانه به کارخانه
مصرف گاز در مهر ۱۴۰۴ در صنایع فولادی کشور، از جمله ذوبآهن اصفهان، فولاد مبارکه و فولاد ارفع، نشاندهنده چالشهای جدی در تأمین و مدیریت انرژی است. بر اساس آمار، ذوبآهن در مهر ۱۴۰۴ حدود ۴۰۶ میلیون مترمکعب گاز مصرف کرده، در حالی که فولاد مبارکه با ۱،۲۱۲ میلیون مترمکعب و فولاد ارفع با ۲۶،۷۱۶ هزار مترمکعب، مصرف قابل توجه و هزینه سنگینی را متحمل شدهاند.
نرخ گاز در مهر ۱۴۰۴ در فولاد مبارکه به طور متوسط ۵۷،۸۰۴ ریال به ازای هر مترمکعب بوده که هزینهای بالغ بر ۷۰ میلیارد ریال تنها برای یک ماه ایجاد کرده است. ذوبآهن نیز با نرخ مشابه و مصرف کمتر، فشار مالی خود را تجربه میکند، و فولاد ارفع نیز با نرخهای بالاتر به فشار مالی بیشتری برخورد کرده است. این شرایط، نقدینگی شرکتها را محدود کرده و توان سرمایهگذاری آنها را کاهش میدهد.
مقایسه مصرف واقعی با دوره مشابه سال گذشته و پیشبینی پایان سال، نشاندهنده ناترازی در عرضه گاز است. در برخی ماهها، فولاد مبارکه با کاهش تولید مواجه شده و خطوط تولید ذوبآهن نیز با محدودیت گاز، توان عملیاتی کمتری داشتهاند. این کاهش تولید، اثر مستقیم بر سوددهی و بهرهوری شرکتها دارد. مصرف گاز در فولاد مبارکه تقریباً سه برابر ذوبآهن است، اما فشار هزینهای برای هر دو مشابه است. فولاد ارفع، هرچند مصرف مطلق کمتری دارد، اما با توجه به نرخ بالاتر گاز، با فشار مالی ویژهای مواجه است. این مقایسه نشان میدهد که مشکلات تأمین انرژی برای صنایع مختلف، یکسان نبوده و شرکتهای کوچکتر نیز آسیبپذیرتر هستند.
استمرار ناترازی گاز در صنایع فولادی ایران میتواند باعث کاهش توان رقابتپذیری و عقبماندگی تکنولوژیک شود. ذوبآهن، فولاد مبارکه و فولاد ارفع، در صورت عدم مدیریت مناسب مصرف گاز، ممکن است کاهش تولید و محدودیت صادرات را تجربه کنند. این وضعیت نیازمند بازنگری در سیاستهای تأمین انرژی، مدیریت مصرف و برنامهریزی دقیق مالی است. دادههای مهر ۱۴۰۴ نشان میدهند که صنایع فولادی کشور، به ویژه فولاد مبارکه، ذوبآهن و فولاد ارفع، با چالش ناترازی گاز و فشار مالی ناشی از نرخهای بالای انرژی مواجهاند. اصلاح سیاستهای انرژی و مدیریت دقیق مصرف گاز، تنها راه کاهش زیان و تضمین پایداری تولید در این صنایع است.
کارشناسان چه میگویند؟
به جهت بررسی موضوع مصرف گاز در صنایع فولاد، گفتگو کردیم با محمد باستانی، کارشناس حوزه انرژی، که در ادامه میخوانیم:
وضعیت مصرف گاز در صنایع فولادی کشور در ماههای اخیر چگونه بوده است؟
مصرف گاز در صنایع فولاد، بهویژه در شرکتهای بزرگی مانند فولاد مبارکه، ذوبآهن اصفهان و فولاد ارفع، همچنان بسیار بالاست. تنها در مهر ماه ۱۴۰۴، فولاد مبارکه بیش از ۱،۲۱۲ میلیون مترمکعب گاز مصرف کرد و ذوبآهن با حدود ۴۰۶ میلیون مترمکعب، فشار عملیاتی قابل توجهی را تجربه نمود. این میزان مصرف در مقایسه با سال گذشته افزایش یافته و عمدتاً ناشی از بازگشت تولید به سطح قبل از محدودیتهای اخیر است.
برخی تحلیلها کاهش تولید را ناشی از ناترازی گاز میدانند. نظر شما چیست؟
محمد باستانی: کاملاً درست است. ما در چند ماه اخیر شاهد ناترازی در تأمین گاز بودهایم. در فولاد مبارکه، کاهش عرضه گاز باعث شد که برخی خطوط تولید کاهش ظرفیت داشته باشند و این امر مستقیماً بر بهرهوری و سوددهی شرکتها اثر گذاشته است. ذوبآهن هم با محدودیتهای مشابه روبهرو شد، هرچند با مصرف کمتر، اما فشار مالی و عملیاتی برای هر دو محسوس بود.
وضعیت فولاد ارفع چگونه است؟
فولاد ارفع مصرف کمتری نسبت به دو شرکت بزرگ دارد، اما نرخ بالای گاز و هزینههای مربوطه، فشار مالی قابل توجهی ایجاد میکند. شرکتهای کوچکتر در چنین شرایطی آسیبپذیری بیشتری دارند و باید مدیریت مصرف و برنامهریزی دقیقتری داشته باشند.
چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت پیشنهاد میکنید؟
اولویت باید بر بهینهسازی مصرف انرژی و استفاده از تکنولوژیهای کممصرف باشد. در نهایت، تنظیم تعرفههای انرژی بهگونهای که فشار مالی شرکتها کاهش یابد، میتواند کمک بزرگی به صنعت فولاد باشد. بدون این اقدامات، خطر کاهش تولید و عقبماندگی تکنولوژیک در صنایع فولاد همچنان وجود دارد. صنایع فولاد، ستون اصلی اقتصاد صنعتی کشور هستند. اما ادامه ناترازی گاز و فشارهای مالی میتواند رشد و رقابتپذیری آنها را محدود کند. اصلاح سیاستهای انرژی، مدیریت مصرف و برنامهریزی دقیق مالی، تنها راه عبور از این بحران است.