ایران گرفتار بحران آب؛ آیا جیرهبندی اجتنابناپذیر است؟
به گزارش نبض بازار ، ایران در میانه بحران آب قرار دارد و کمآبیهای گسترده، زندگی روزمره و کشاورزی کشور را تحت فشار قرار داده است. مصرف بیرویه آب، استفاده از منابع شور و ضعف در بازچرخانی آن، در کنار تغییرات اقلیمی و کمبود بارشها، شرایط را بحرانی کرده و هشدار میدهد که بدون برنامهریزی فوری و جیرهبندی منابع، تامین آب در سالهای آینده با چالش جدی مواجه خواهد شد.
محمدصادق مهرجو، کارشناس انرژی، در گفتوگو با «نبض بازار» وضعیت منابع آب ایران را بحرانی توصیف کرد و تأکید کرد که استفاده نادرست و ناکارآمد از آب و تغییرات اقلیمی کشور را در معرض مشکلات جدی قرار داده است. وی با مقایسه سیستم مدیریت آب در چین و شرایط ایران، به ضعفهای موجود در مدیریت منابع آبی اشاره کرد و ضرورت جیرهبندی و اصلاح الگوی مصرف را مورد تأکید قرار داد.
مقایسه ایران و چین؛ مدیریت مصرف آب در سطح ملی
مهرجو توضیح داد که در چین، یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر با استفاده از سیستم کارت شارژ آب، چهار نوع آب متفاوت دریافت میکنند: آب مخصوص شرب، آب برای استحمام، آب برای شستوشوی ظروف و آب مورد استفاده در فلاش تانک دستشویی. وی گفت: «این سیستم مانند شارژ اینترنت عمل میکند؛ مردم میزان مصرف خود را کنترل میکنند و منابع به شکل دقیق مدیریت میشوند.»
در مقابل، مهرجو با انتقاد از شرایط ایران بیان کرد که مردم همچنان از آب شور برای شستوشو و استحمام استفاده میکنند و آب مصرف شده به چرخه تولید بازگردانده نمیشود. او گفت: «آب ما به شکل بهینه استفاده نمیشود و هنوز مدیریت منابع به صورت جیرهبندی دقیق و علمی صورت نگرفته است.»
تأثیر اقلیم و جغرافیا بر بارشها
کارشناس انرژی ادامه داد که کمبود آب در ایران تنها ناشی از مدیریت مصرف نیست بلکه عوامل اقلیمی نیز نقش مهمی دارند. او با اشاره به تصاویر هوایی و مقایسه وضعیت بارش در ایران و ترکیه گفت: «رشتهکوههای بلند ترکیه باعث میشوند بخار آب دریای سیاه بیشتر بارش کند و انرژی لازم برای رسیدن باران به ایران از دست میرود. همین موضوع باعث میشود فلات مرکزی ایران از نزولات آسمانی کافی برخوردار نباشد.»
مهرجو افزود که بخار آبی که از شمال دریای خزر وارد ایران میشود، انرژی زیادی از دست میدهد و تنها بخش محدودی از بارشها به استانهای مرکزی مانند سمنان و شاهرود میرسد. وی تأکید کرد که تغییرات دمای زمین نیز بر تشکیل ابرها تأثیر منفی گذاشته و این امر روند بارشها را با اختلال مواجه کرده است.
بحران آب و ضرورت جیرهبندی
وی با هشدار نسبت به آینده منابع آبی کشور گفت: «با توجه به تغییرات اقلیمی و استفاده نادرست از آب، ایران دیگر چارهای جز جیرهبندی ندارد. باید کشت پرمصرف متوقف و مدیریت منابع آب اصلاح شود.»
مهرجو به تحقیقات دانشگاه استنفورد در سال ۲۰۱۶ اشاره کرد که تحت عنوان پروژه «ایران ۲۰۴۰» انجام شد و چهار حوزه اصلی چالشبرانگیز کشور شامل نفت و انرژی، کشاورزی، آب و هوا و منابع طبیعی را شناسایی کرده است. به گفته او، این تحقیقات نشان میدهد وضعیت منابع ایران در دهههای آینده بسیار بحرانی خواهد بود و کشور باید هر چه سریعتر برای کاهش مصرف و بهینهسازی منابع اقدام کند.
این کارشناس انرژی در پایان گفت که عدم توجه به مدیریت منابع آب و استمرار استفاده نادرست، تهدیدی جدی برای اقتصاد و زندگی مردم خواهد بود. وی تأکید کرد که ایران اگر مسیر اصلاح الگوی مصرف را در کوتاهمدت انتخاب نکند، بحران کمآبی تشدید خواهد شد و گزینهای جز جیرهبندی و مدیریت علمی منابع باقی نمیماند.