رشد ۲۷ درصدی که نصیب تولیدکننده نشد
به گزارش نبض بازار- با وجود رشد ۲۷ درصدی ارزش صادرات زنجیره فولاد ایران در هفت ماهه نخست ۱۴۰۴ و رسیدن آن به بیش از ۴.۶ میلیارد دلار، سهم واقعی تولیدکنندگان داخلی تنها حدود ۴۰ درصد بوده است. این یعنی بیشتر سود حاصل از رشد صادرات نصیب واسطهها و حلقههای بعدی زنجیره شده و تولیدکنندگان داخلی از افزایش تقاضای جهانی بهره چندانی نبردهاند. صادرات کنسانتره سنگآهن ۸۲ درصد رشد داشته، اما میلگرد و مقاطع طویل فولادی کاهش ۱۸ درصدی را تجربه کردهاند، روندی که نشان میدهد سیاستهای صادراتی موجود از ارزشآفرینی واقعی تولیدکنندگان حمایت نمیکنند و انگیزه تولید را تضعیف کرده است.
رشد و کاهش صادرات فولاد در هفت ماه اخیر
با وجود افزایش چشمگیر ارزش صادرات زنجیره فولاد ایران در هفت ماهه نخست ۱۴۰۴ به بیش از ۴.۶ میلیارد دلار و رشد ۴۳ درصدی حجم کل صادرات، تولیدکنندگان داخلی تنها حدود ۴۰ درصد از این بازار را در اختیار داشتهاند. به عبارت دیگر، بخش عمده رشد صادرات نصیب واسطهها و حلقههای بعدی زنجیره شده و سود واقعی به دست فولادسازان داخلی نرسیده است.
در تحلیل جزئیتر، رشد صادرات مواد اولیه زنجیره فولاد مانند کنسانتره سنگآهن ۸۲ درصد بوده است، در حالی که صادرات مقاطع طویل فولادی مانند میلگرد ۱۸ درصد کاهش یافته است. این روند نشان میدهد که تمرکز بر صادرات مواد خام و نیمهخام به جای محصولات نهایی، منافع تولیدکنندگان داخلی را محدود کرده و ظرفیت ارزشآفرینی واقعی در زنجیره فولاد از دست رفته است.
از سوی دیگر، صادرات ورقهای فولادی با رشد سه برابری ارزش به بیش از ۴۰۸ میلیون دلار رسیده، اما این موفقیت نسبی نیز به دلیل سهم پایین تولیدکنندگان داخلی، نتوانسته اثر ملموسی بر درآمد واقعی فولادسازان داشته باشد.
رشد صادرات فولاد ایران در هفت ماهه نخست سال جاری یک دستاورد عددی است، اما ساختار ناعادلانه توزیع سود در زنجیره و کاهش سهم تولیدکنندگان از بازار صادراتی، نشاندهنده ناکارآمدی سیاستهای صادراتی و فقدان حمایت از تولید داخلی است. اگر این روند ادامه یابد، تولیدکنندگان داخلی نه تنها انگیزه برای سرمایهگذاری و توسعه تولید نخواهند داشت، بلکه فشار برای فروش محصولات به واسطهها افزایش پیدا خواهد کرد.
کارشناسان چه میگویند؟
کارشناس صنعت فولاد، میگوید هفت ماه نخست ۱۴۰۴ نشان داد رشد ۲۷ درصدی ارزش صادرات فولاد ایران به بیش از ۴.۶ میلیارد دلار، نصیب تولیدکنندگان داخلی نشده و سهم واقعی آنها تنها ۴۰ درصد است؛ این وضعیت نگرانی از افزایش واسطهگری و کاهش انگیزه تولیدکنندگان را ایجاد کرده است.
مهدی محمدی، کارشناس فولاد، درباره کاهش صادرات محصول نهایی و رشد صادرات ماده اولیه به «نبض بازار» گفت:
با توجه به آمار ارائه شده و کاهش سهم تولیدکنندگان به ۴۰ درصد، این مسئله نشاندهنده خروج تولیدکنندگان اصلی فولاد از صادرات محصولات تولیدی است. صنعت فولاد کشور دارای ۴۵ میلیون تن ظرفیت تولید است، اما کل فولاد تولیدی در سال ۱۴۰۳، به اضافه ذوب آهن اصفهان، تقریباً ۳۱ تا ۳۳ میلیون تن بوده است. اگر حجم صادرات مقاطع میانی، فولادهای آلیاژی و ورقها را کم کنیم، متوجه میشویم که صادرات کنسانتره و سنگآهن افزایش یافته است. این در حالی است که در سالهای ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳، آمار دقیقی از صادرات سنگآهن موجود نبوده است.
محمدی افزود: «اگر به صحت آمارهای فعلی ایمان داشته باشیم که صادرات کنسانتره سنگآهن افزایش یافته، یک معنا دارد؛ تولیدکنندگان فولادی به دلیل کاهش سهم بازار داخلی، ترجیح دادهاند منابع خود از جمله کنسانتره و سنگآهن را صادر کنند تا مسائل ارزی خود را حل کنند.»
وی در مورد علت رشد صادرات ماده اولیه توضیح داد: «با توجه به مازاد سنگآهن و کنسانتره در بازار، احتمالاً تولیدکنندگان برای صدور کالای نهایی خود، از واسطههایی غیر از شرکتهای معمول استفاده کردهاند. برخی شرکتها خود اقدام به ایجاد شرکتهای واسطهای کردهاند، مانند ذوب آهن، یا صادرکنندگان مستقل دیگر، که صادرات فولادی را به سود خود انجام میدهند. در بخش مقاطع تخت، اسلب و شمش نیز صادرات انجام شده است.»
او افزود: «در حال حاضر با بازاری مواجه هستیم که درگیر رکود و واسطهگری است. تولیدکننده وقتی مازاد تولید دارد، به جای تولید، ماده اولیه خود را صادر میکند.»
محمدی درباره کاهش ۱۴ درصدی صادرات میلگرد گفت: «میلگرد یک محصول نهایی است و احتمالاً کاهش تولید میلگرد رخ داده است. با کاهش تقاضا در بخش ساختمان داخلی و کاهش بودجه عمرانی، مصرف میلگرد نیز پایین آمده است. در این شرایط، شرکتها شمش را به میلگرد تبدیل نمیکنند بلکه آن را صادر میکنند. این روند میتواند به مرور موجب ورشکستگی صنایع شود. صنعت فولاد اگر به ظرفیت اصلی خود تولید نکند، به صرفهتر است، چرا که برای هر تن فولاد، تقریباً دو برابر استاندارد جهانی برق مصرف میشود؛ بنابراین اگر مازاد تولید نکنیم، سود کردهایم.»