دلارهای زیر بالش، سرمایههای خوابیده؛ آیا صندوقهای ارزی میتوانند بیدارشان کنند؟
به گزارش نبض بازار،چند سالی است که واژه «دلارهای خانگی» به یکی از پرکاربردترین اصطلاحات اقتصادی ایران تبدیل شده است. از خانههای شمال تهران تا آپارتمانهای کوچک شهرهای دیگر، بسیاری از مردم برای حفظ ارزش داراییشان در برابر تورم، به نگهداری دلار و طلا پناه بردهاند.اما همین رفتار، به گفته کارشناسان، بخشی از سرمایه ملی را از چرخه مولد اقتصاد خارج کرده است.
کوروش پرویزیان، رئیس پژوهشکده پولی و بانکی، از طرحی میگوید که میتواند این وضعیت را تغییر دهد: صندوقهای ارزی قابل معامله در بورس. او توضیح میدهد:«این صندوقها مثل سپردههای بانکی هستند اما با سود بالاتر و ریسک کمتر. مردم میتوانند ارز خود را در این صندوقها سرمایهگذاری کنند و در ازای آن، سود ارزی دریافت کنند.»
به گفته پرویزیان، با تجمیع این منابع، بانکها و بنگاههای کوچک و متوسط میتوانند منابع ارزی جدیدی برای تولید و صادرات به دست آورند. او اما بر یک نکته کلیدی تأکید دارد:«اعتماد، مهمترین سرمایهای است که باید پیش از دلارهای مردم جذب شود.»
بیاعتمادی قدیمی، مانع بزرگ امروز
محمدرضا پورابراهیمی، نماینده ادوار مجلس، در این باره یادآوری میکند که ریشه بیاعتمادی مردم به طرحهای ارزی به سالهای قبل بازمیگردد:«زمانی مردم سپردههای ارزی در بانکها داشتند اما هنگام برداشت، بهجای دلار، معادل ریالی دریافت کردند! از همان زمان، بسیاری تصمیم گرفتند ارز خود را در خانه نگه دارند.»
او برآورد میکند که اکنون بین ۴۰ تا ۵۰ میلیارد دلار ارز خانگی در کشور وجود دارد؛ عددی که اگر وارد چرخه تولید شود، میتواند بخش مهمی از نیاز مالی بنگاهها را تأمین کند.
پورابراهیمی میگوید: «هیچ اقتصادی بدون سرمایهگذاری رشد نمیکند. این دلارها اگر به تولید برگردند، میتوانند موتور رشد اقتصاد ایران شوند.»
نگاهی به آرژانتین؛ وقتی مردم دلارهایشان را از زیر بالش بیرون آوردند
در آن سوی دنیا، آرژانتین نیز تا چندی پیش گرفتار بحرانی مشابه بود؛ تورم بالا، چندنرخی بودن ارز و بیاعتمادی عمومی. اما خاویر میلی، رئیسجمهوری جدید این کشور، با شعار «دولت کمتر، بازار بیشتر» دست به اصلاحاتی جسورانه زد:حذف نرخهای چندگانه، کاهش یارانهها و کوچکسازی دولت.نتیجه چه بود؟ تورم از ۲۵ درصد در ماه به ۲.۵ درصد کاهش یافت و بخشی از ارزهای خانگی به سیستم بانکی بازگشت.
وحید شقاقی شهری، اقتصاددان ایرانی، درباره امکان تکرار این تجربه در ایران میگوید:«میلی موفق شد چون جامعه آماده پذیرش شوک اقتصادی بود و دولتش با شفافیت عمل کرد. در ایران بدون اعتماد عمومی و ثبات تصمیمات، هیچ اصلاحی پایدار نمیماند.»
راه نجات؛ اعتماد، شفافیت و ثبات
صندوقهای ارزی شاید بتوانند دروازهای تازه برای جذب سرمایههای راکد باشند، اما به گفته کارشناسان، پیششرط آن ساده است و در عین حال دشوار: اعتمادسازی واقعی.مردم باید مطمئن باشند که اگر دلارشان را بسپارند، نه تنها ارزشش حفظ میشود بلکه به چرخ تولید کمک میکند.
در نهایت، شاید داستان دلارهای خانگی، آزمون بزرگی برای اقتصاد ایران باشد؛ آزمونی که نتیجهاش نشان میدهد آیا میتوان با ابزارهای نوین مالی و سیاستهای شفاف، سرمایههای پنهان مردم را به حرکت درآورد یا نه.
اگر صندوقهای ارزی با ضمانت نهادی، سود واقعی و شفافیت کامل اجرا شوند، میتوانند نهتنها دلارهای خانگی را به اقتصاد بازگردانند، بلکه بخشی از اعتماد ازدسترفته بین مردم و نظام مالی را نیز ترمیم کنند. در غیر این صورت، دلارها همچنان زیر بالش میمانند و اقتصاد، از درون تهیتر میشود.